Жасанды интеллект және мұғалімнің рөлі: болашақтың мектебі қандай болады?
Жасанды интеллект білім беру саласында: Үлкен тілдік модель мұғалімнің орнын баса ала ма?
Соңғы жылдары жасанды интеллект негізіндегі үлкен тілдік модельдер (LLM) білім беру саласына белсенді ене бастады. ChatGPT, Claude, Gemini және басқа да жүйелер оқушылармен сөйлесіп, үй тапсырмасын орындауға көмектесіп, мұғалімдерге әдістемелік құралдарды жасауға мүмкіндік беруде. Бұл технологиялар білім беру тәсілін түбегейлі өзгертіп жатыр. Бірақ басты сұрақ – бұл модельдер мұғалімдердің орнын баса ала ма?
Жасанды интеллект білім беру саласында бірқатар жаңа мүмкіндіктерді ұсынып отыр. LLM жүйелері баламен сөйлесе алады, оны ынталандырып, үлгерімін қадағалап, жеке оқу жоспарын ұсынады. Мысалы, ChatGPT үй тапсырмасын тексеріп, мазмұнға байланысты пікір білдіре алады, эссе жазуға бағыт береді, математикалық есептерді шешіп береді. Claude тәрізді жүйелер баламен қарым-қатынасты сақтап, оның стиліне бейімделе бастады.
OpenAI компаниясы мұғалімдерге арналған оқыту курстарын іске қосты. Ал Anthropic компаниясы өз жүйесін тікелей білім беру мекемелеріне интеграциялау жобаларын бастады. Көптеген елдерде мектептер бұл құралдарды қолданып үлгерді.
Мұндай жүйелер балаға түсінбеген тақырыпты қайта түсіндіре алады, уақыт пен орынды қажет етпейді және шығынды азайтады. Дегенмен, олар білім беру процесінің барлық аспектілерін толығымен қамти алмайды. Эмоциялық интеллект, тұлғааралық байланыс және оқушыны шабыттандыру сияқты факторлар әлі де мұғалімнің ерекше рөлін сақтап тұр.
Жасанды интеллект жүйелерінің бірқатар шектеулері бар. Олар кейде қате жауап береді, дереккөзді көрсетпейді, жауапты ойланбай бере салады. Мұғалімдер мен ата-аналар оқушылардың жауаптарын толықтай жасанды инттеллектіге тапсырып қоюдан алаңдайды. Бұл оқушылардың сыни ойлау, зерттеу және өз бетімен іздену дағдысын әлсіретуі мүмкін.
Сонымен қатар, LLM модельдері оқушылардың жеке деректерін жинауы, контент сапасының төмен болуы және тілдік теңсіздік тудыруы сияқты этикалық және құқықтық мәселелер туғызады.
АҚШ-та Нью-Йорк, Калифорния және Техас штаттарындағы мектептерде ChatGPT-ті сабаққа көмекші ретінде қолдану кең етек алып келеді. Кейбір оқу орындарында ChatGPT мұғалімге көмекші ретінде сабақ жоспарын дайындап, бағалау критерийін жасауға көмектеседі. Ұлыбританияда оқушыларға эссе жазу барысында жасанды интеллект редакторлар ұсынылады, бірақ олар мұғалім бақылауында болады.
Оңтүстік Кореяда мектеп оқушыларына арналған арнайы жасанды интеллектімен жұмыс істейтін оқыту платформалары енгізілді. Бұл жүйелер оқушының оқу мәнерін талдап, бейімделген тапсырма ұсынады. Финляндияда мұғалімдерді LLM жүйелерін тиімді қолдануға үйрететін арнайы курстар іске қосылған. Мұның барлығы жасанды интеллектінң мұғаліммен қатар жұмыс істеуін көздейді — оны алмастыру емес, қолдау.
Қазақстанда бұл сала енді қолға алынып жатыр. Кейбір жекеменшік мектептер ChatGPT немесе басқа жасанды интеллект жүйелерін қолдана бастады. Алайда мемлекеттік мектептер мен шалғай өңірлерде мұндай құралдарға қолжетімділік төмен. Сонымен қатар, қазақ тіліне бейімделген LLM жүйелері әлі де дамымаған.
Дегенмен, бұл технология ауыл мектебіндегі оқушыға сапалы репетиторлық көмек көрсетуге, мұғалімдерге мазмұн дайындауға және тест сұрақтарын құрастыруға көмектесе алады. Мемлекет тарапынан осы бағытты реттеу, мұғалімдерге арналған тренингтер ұйымдастыру және қазақ тіліне бейімделген жасанды интеллект құралдарын дамыту қажет.
LLM жүйелері мұғалімнің орнын алмастырмайды, бірақ олар — жақсы көмекші. Мұғалімдер мен оқушылар бұл құралдарды дұрыс бағытта қолданса, білім беру сапасы артып, әр балаға жеке көзқарас қалыптасуы мүмкін. Қазақстан бұл мүмкіндікті тиімді пайдаланса, білім беру саласындағы цифрлық трансформацияны сәтті жүзеге асыра алады.
Аршат Ораз
Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға