Тіс күтімі денсаулық үшін маңызы жоғары, себебі ауыз қуысының жағдайы ағзаның басқа жүйелерімен тығыз байланысты. Жақсы күтілген тістер ғана емес, сау қызыл иек те жалпы әл-ауқатқа әсер етеді. Осы орайда стоматолог Нұрсұлтан Асылбековпен сұхбаттасып, тіс күтіміне қатысты маңызды сұрақтарға жауап алдық.
El.kz: Пациенттер қандай проблемалармен жиі келеді?
Нұрсұлтан Асылбеков: Пациенттер стоматологқа жиі келетін негізгі мәселелердің қатарына кариес, яғни тіс жегі жатады. Бұл жағдайда тіс бұзылып, шұңқырлар немесе қара дақтар пайда болып, ауырсыну немесе ыңғайсыздық сезімі туындайды. Сондай-ақ, тіс тас пен пародонтит сияқты аурулар да кең таралған. Мұндай жағдайда науқастар тіс тасын тазарту, тіс еттерінің қабынуы немесе қансырауы сияқты мәселелерді шешу үшін келеді.
Тістің сезімталдығы да адамдарды жиі мазалайды. Бұл әсіресе ыстық немесе суық тағамдар мен сусындарды тұтынған кезде байқалады. Сонымен қатар, эстетикалық мәселелер де маңызды. Көптеген пациенттер тіс ағарту, винирлер немесе брекеттер орнату үшін стоматологқа жүгінеді.
Тіс ауруларының ішінде тіс түбірінің қабынуы, яғни пульпит және тіс инфекциялары жиі кездеседі. Бұдан бөлек, тістердің дұрыс орналаспауы да назар аударуды қажет етеді. Мұндай жағдайда брекеттер немесе арнайы құрылғылар орнату сұранысқа ие.
Тістің сынуы немесе жарақаттануы сияқты жағдайларда да пациенттер стоматологиялық көмекке жүгінеді. Кейбірі импланттар немесе протездер орнатуды қажет етеді. Балалардың арасында сүт тістердің дұрыс шықпауы немесе ерте түсуі, қисық тістердің пайда болуы сияқты мәселелер жиі орын алады.
El.kz: Тісті емдеу кезінде адамдардың ең жиі жіберетін қателіктері қандай?
Нұрсұлтан Асылбеков: Тісті емдеу және күту кезінде адамдар жиі жіберетін қателіктер баршылық.
Адамдар уақытында стоматологқа бармай, жиі ауырсынуды немесе ыңғайсыздықты елемей, мәселені асқындырып алады. Көптеген аурулар бастапқы кезеңінде оңай емделеді, бірақ уақыт өте келе олар күрделеніп, ұзақ әрі қымбат емдеуді қажет етеді. Кейбір адамдар тістерін тазалаудағы негізгі қателіктерді жібереді, мысалы, тісті қысқа уақыт тазалау, щетканы дұрыс ұстамау немесе тым қатты басу арқылы тіс эмалін зақымдау.
Щетканы әр 3 ай сайын ауыстыру ұсынылғанымен, кейбіреулер оны ұзақ уақыт қолданады, бұл гигиена деңгейін төмендетеді.
Сонымен қатар, тіс жібінің маңыздылығын ескермей, тістер арасындағы тамақ қалдықтарын тазаламайды, бұл кариес пен қабынуға әкеледі.
Қант пен қышқыл тағамдар тіс эмалін зақымдайды және кариеске себеп болады. Бұл тағамдарды жеген соң ауызды шаюға немесе тістерді тазалауға мән бермейтіндер жиі кездеседі. Емдеу кезінде стоматологтың берген нұсқауларын дұрыс орындамау, мысалы, уақытылы дәрі қабылдамау немесе емдеу курсын аяқтамау жиі кездеседі.
Кейбір адамдар тістерін үй жағдайында ағарту үшін күмәнді химиялық заттарды немесе қатты абразивті материалдарды қолданады, бұл эмалін зақымдауы мүмкін.
Тіс сынған немесе сызат пайда болған жағдайда дер кезінде көмекке жүгінбейді. Мұндай жағдайлар тістің одан әрі зақымдануына әкелуі мүмкін.
Брекет немесе протездерге дұрыс күтім жасамайды. Бұл құрылғыларды тазалау үшін арнайы құралдарды қолданбау және дұрыс гигиена сақтамау түрлі асқынуларға әкелуі мүмкін.
Адамдарға осы қателіктерден аулақ болуға кеңес беріп, дұрыс күтім мен уақытылы стоматологқа бару маңыздылығын түсіндіру өте маңызды.
El.kz: Балалардың тіс күтімі бойынша ең маңызды кеңестеріңіз қандай?
Нұрсұлтан Асылбеков: Балалардың тіс күтімін ерте бастау өте маңызды. Алғашқы тісі шыққан кезден бастап оған күтім жасауға мән берген жөн, өйткені сүт тістердің денсаулығы тұрақты тістердің дұрыс қалыптасуына тікелей әсер етеді. Баланың тістерін күнделікті таңертең және кешке тазалау қажет. Алғашында бұл міндетті ата-аналар орындап, кейін балаға өз бетінше тазалауды үйретуі керек.
Тіс щеткасын таңдау кезінде балаларға арналған жұмсақ қылшықты және ыңғайлы щетканы таңдаған дұрыс. Щетканы үш ай сайын ауыстыруды ұмытпаған жөн. Сонымен қатар, құрамында фтор бар балаларға арналған тіс пастасын қолданған дұрыс. Үш жасқа дейінгі балаларға тіс пастасын өте аз мөлшерде қолдану қажет.
Баланың рационына назар аударып, қантты тағамдар мен газдалған сусындарды шектеу маңызды. Бұл тіс жегінің алдын алуға көмектеседі. Тамақтан кейін ауызды шаю немесе тістерді тазалау әдетін қалыптастыру да пайдалы. Түнде тәтті сүт немесе шырын бермей, тек су ұсынған жөн.
Егер тістері бір-біріне жақын орналасса, тіс жібін қолдануға үйрету керек. Бұл тістер арасындағы қалдықтарды тиімді тазалауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, балаларды бөтен заттарды тістермен сындырмауға және тырнақ тістемеуге дағдыландыру қажет, себебі мұндай әдеттер тіс эмалін зақымдауы мүмкін.
Тіс дәрігеріне тұрақты түрде бару да өте маңызды. Баланы алғашқы тісі шыққаннан кейін немесе бір жасқа толған соң стоматологқа апару керек. Кейін әр алты ай сайын профилактикалық тексерістерден өтіп тұрған жөн. Баланы тістерін дұрыс тазалауға ынталандыру үшін мақтау немесе оны қызықтырудың басқа да жолдарын қолдануға болады.
Осы қарапайым, бірақ маңызды кеңестерді ұстана отырып, балалардың тіс денсаулығын сақтауға және болашақта түрлі стоматологиялық мәселелердің алдын алуға болады.
El.kz: Стоматологиядағы ең жаңа технологиялар немесе әдістер қандай?
Нұрсұлтан Асылбеков: Стоматологияда соңғы жылдары көптеген жаңа технологиялар мен әдістер дамып, науқастарға жоғары сапалы қызмет көрсетуге мүмкіндік берді. Олардың арасында цифрлық рентгенография бар.
Цифрлық рентгендер дәстүрлі рентген аппараттарына қарағанда әлдеқайда тиімді әрі қауіпсіз. Ол рентген сәулелерінің дозасын айтарлықтай азайтады және суреттерді тез арада өңдеуге мүмкіндік береді. Цифрлық бейнелерді компьютер арқылы өңдеуге болады, бұл диагностиканы дәл әрі жылдам жасауға мүмкіндік береді.
Лазерлер стоматология қазір маңызға ие. Олар тіс жуу, тіс цементтерін алып тастау, тіс аурын емдеу және тіпті тіс отасын жүргізу үшін қолданылуы мүмкін. Лазердің көмегімен процедуралар аз ауырумен өтеді, әрі қан кету ықтималдығы төмендейді.
3D басып шығару тіс протездерін, импланттарды, ортодонтиялық құрылғыларды, тіс қалпақшаларын жасау үшін қолданылады. Бұл технология өте жоғары дәлдікпен протездер мен импланттардың жасалуына мүмкіндік береді. Сонымен қатар, оны жедел протездеу мен жеке үйлесімділікті қамтамасыз ету үшін пайдалануға болады.
Тіс импланттарын орнату әдістері айтарлықтай жетілді. Мысалы, "ұшақ" импланттар немесе лазерлік имплантация әдістері жақ сүйегіне минималды зиян келтіру арқылы импланттарды орнатуға мүмкіндік береді. Осы әдістер арқылы қалпына келтіру мерзімі мен ауырсынуды азайтуға болады.
Айта кететін жайт, қазіргі уақытта тіс ағарту әдістері жақсартылған. Мысалы, лазерлік тіс ағарту немесе жарықпен ағарту технологиялары тістерді қауіпсіз әрі тиімді ағартуға мүмкіндік береді. Бұл әдістер тіс эмалін қорғау үшін арнайы гельдермен және жарық көздерімен үйлеседі.
Соңғы уақыттары стоматологияда роботтық технологиялар да қолданылуда. Бұл технологиялар хирургиялық процедуралардың дәлдігін арттырады және пациенттің қалпына келу уақытын қысқартады. Роботтар сондай-ақ, өте күрделі операцияларды аз қателікпен жүргізуге мүмкіндік береді.
Компьютерлік жүйелер стоматологияда диагностика мен емдеудің дәлдігін арттырады. CAD/CAM жүйелері тіс протездерін жобалау мен жасауға мүмкіндік береді, ал диғностикада АI жүйелері ағзадағы патологияларды анықтауға көмектеседі. Стоматологияда тістерді қалпына келтіру үшін жаңа материалдар қолданылуда. Мысалы, композиттік материалдар мен керамикалық тістер табиғи тістерге өте ұқсас болып, ұзақ мерзімді нәтижелер береді. Бұл материалдар эстетикалық және функционалды жағынан жоғары сапалы.
Биомиметикалық әдістер табиғи тістерді имитациялау мақсатында зерттелуде. Бұл әдістер тістердің табиғи қасиеттерін ескере отырып, жоғары беріктігімен және эстетикалық көрінісімен ұқсас қалпына келтіру нәтижелерін ұсынады.
Осы технологиялар стоматологияның болашақта одан әрі дамуына ықпал етіп, науқастар үшін тиімді, қауіпсіз әрі қолайлы емдеу әдістерін ұсынады.
El.kz: Қазіргі кезде импланттар, брекеттер немесе винирлер салдыру қаншалықты тиімді?
Нұрсұлтан Асылбеков: Қазіргі кезде импланттар, брекеттер және винирлер салдыру тиімділігі жоғары, себебі бұл әдістер заманауи технологиялар мен материалдарды қолданудың арқасында дамып, пациенттердің эстетикалық және функционалдық қажеттіліктерін қанағаттандырады. Әр әдістің өзіндік ерекшеліктері мен артықшылықтары бар.
Импланттар
Импланттар тісті қалпына келтірудің ең тиімді және ұзақ мерзімді шешімдерінің бірі болып саналады. Олар табиғи тістің функциясын толықтай орындайды, шайнау процесін қалпына келтіреді және жақ сүйегінің тіндерін сақтауға көмектеседі. Қазіргі материалдар биосәйкестілігі жоғары, ал орнату әдістері пациентке ыңғайлы етіп жетілдірілген. Импланттардың дұрыс күтім жасаған жағдайда қызмет ету мерзімі өте ұзақ, тіпті 20 жыл немесе одан да көп болуы мүмкін.
Брекеттер
Брекеттерді қолдану тістің дұрыс орналасуын түзетуге, тістемді жақсартуға және жалпы ауыз қуысының денсаулығын сақтауға мүмкіндік береді. Қазіргі таңда эстетикалық талаптарға сай келетін сапалы материалдардан жасалған түрлі брекеттер бар. Мысалы, керамикалық, сапфирлі немесе тіпті мөлдір брекеттер пациенттерге ыңғайлы және көзге көрінбейді. Сонымен қатар, жылдам әсер ететін жүйелер мен технологиялар брекетпен жүру мерзімін қысқартуға мүмкіндік береді.
Винирлер
Винирлер – тістің эстетикалық көрінісін жақсартудың заманауи шешімі. Олар тістің түсін, формасын және бетінің тегістігін түзету үшін қолданылады. Қазіргі материалдар жоғары сапалы, табиғи тістерге ұқсас көрінеді және ұзақ уақыт бойы сыртқы түрін сақтайды. Винирлер тістің беткі қабатына минималды әсер ететін әдістермен орнатылады, бұл олардың табиғи тістерге зиянын азайтады.
El.kz: Тісті қалай дұрыс күту керек?
Нұрсұлтан Асылбеков: Тістерді дұрыс күту – ауыз қуысының денсаулығын сақтау үшін маңызды. Міне, оның негізгі қағидалары бар.
Тістерді күніне екі рет, таңертең және кешке тазалау қажет. Тіс пастасы ауыз қуысындағы бактерияларды жоюға және эмальды қорғауға көмектеседі.
Дұрыс тіс щеткасын таңдау керек. Орташа қаттылықтағы щеткалар көпшілікке жарайды, бірақ сезімтал тістерге жұмсақ щетканы қолданған жөн. Щетканы әр үш ай сайын ауыстыру керек.
Тіс жіптері мен аралық щеткалар қолдану маңызды. Бұл құралдар тіс араларындағы тағам қалдықтарын тиімді тазалайды, ол жерлерде кәдімгі щетка жетпеуі мүмкін.
Тамақтан кейін ауызды шаюды ұмытпаған жөн. Бұл әдіс тағам қалдықтарын кетіріп, бактериялардың көбеюін тежейді.
Теңгерімді тамақтаныңыз. Қантты тағамдар мен газдалған сусындарды азайту тістердің зақымдану қаупін төмендетеді. Кальций мен дәрумендерге бай тағамдарды жиі тұтынған дұрыс.
Стоматологқа кемінде алты ай сайын бір рет барып, ауыз қуысын тексертіп отыру керек.
Тістерді күту – күнделікті тәртіп пен жауапкершілікті талап ететін процесс. Оны ұстану сіздің күлкіңіздің әдемі әрі сау болуына ықпал етеді.
El.kz: Қандай тағамдар немесе әдеттер тістерге зиянды?
Нұрсұлтан Асылбеков: Тістердің денсаулығына әсер ететін зиянды тағамдар мен әдеттерге мыналар жатады:
Тәттілер. Кәмпиттер, шоколадтар, печеньелер мен карамель сияқты өнімдер бактерияларға қолайлы орта жасап, қышқыл түзілуін күшейтеді. Бұл тіс жегісін тудыруы мүмкін.
Газдалған сусындар. Олардың құрамындағы қант пен қышқылдар тіс эмалін бұзады, бұл сезімталдық пен жегінің пайда болуына әкеледі.
Қышқыл тағамдар. Лимон, апельсин сияқты жемістерді шамадан тыс тұтыну немесе қышқылды тағамдар эмальды әлсіретіп, тістің сезімталдығын арттырады.
Кофе мен қара шай. Бұл сусындар тістің түсін өзгертіп, дақ қалдыруы мүмкін. Сондай-ақ, олар ауыз қуысын құрғатып, бактериялар үшін қолайлы жағдай туғызады.
Темекі шегу. Темекі тістерді сарғайтып, ауыз қуысындағы қан айналымын нашарлатады. Сонымен қатар, ол жағымсыз иіс пен қабынуға себеп болады.
Тырнақ тістеу немесе бөтен заттарды шайнау. Бұл әдеттер тіс эмалін зақымдауы және тістің сынуына әкелуі мүмкін.
Түнде тіс қайрау. Бұл әдет тіс эмалін жұқартып, сезімталдықты арттырады және тістердің пішінін бұзуы мүмкін.
Бұл зиянды әдеттер мен тағамдардан бас тартып, тістерді күтуге ерекше көңіл бөлу тіс денсаулығын ұзақ уақыт бойы сақтауға көмектеседі.
El.kz: Сіз үшін стоматолог болудың ең үлкен қиындығын айтыңызшы...
Нұрсұлтан Асылбеков: Стоматолог болудың ең үлкен қиындығы әр адамның жеке көзқарасына байланысты, бірақ бірнеше жалпы қиындықтар бар.
Мәселен, пациенттің қорқынышы мен сенімсіздігі. Көп адамдар стоматологқа барудан қорқады немесе жағымсыз тәжірибе нәтижесінде сенімсіздік танытады. Мұндай пациенттермен тіл табысу және олардың сенімін арттыру оңай емес. Стоматологтардың жұмыс күні бойы бірқалыпты дене қалпында отырып, ұсақ қозғалыстар жасауы арқадағы, мойын мен қолдардағы ауырсынуға әкелуі мүмкін.Әрбір емдеу немесе процедура миллиметрлерге дейін дәлдікті қажет етеді. Кішкентай қателік пациенттің жайсыздығына немесе ұзақмерзімді мәселелерге әкелуі мүмкін.
Кейбір жағдайларда стоматологтар ауыр немесе қайғылы жағдайларға тап болуы мүмкін, мысалы, пациенттердің ауырсынуы немесе қатерлі ісіктің ерте белгілерін анықтау.
Технология мен емдеу әдістері үнемі дамып келеді, сондықтан стоматологтар заманауи білімге ие болу үшін үнемі оқу мен дайындықтан өтуі қажет.
Егер стоматолог жеке тәжірибемен айналысса, онда ол медициналық қызметтен бөлек, бизнес жүргізу, қаржы басқару және қызметкерлерді қадағалау сияқты міндеттермен бетпе-бет келеді.
Бұл қиындықтарға қарамастан, стоматолог болу – адамдардың денсаулығына ықпал етуге, олардың сенімді күлкісін қайтаруға және өмір сапасын жақсартуға мүмкіндік беретін қанағаттанарлық мамандық.
El.kz: Сіз ұсынатын басты кеңестер қандай?
Нұрсұлтан Асылбеков: Стоматолог ретінде бірнеше кеңес ұсынар едім:
- Тіс щеткасы мен пастасын дұрыс таңдаңыз. Орташа қаттылықтағы щетка көпшілікке жарамды. Егер тістеріңіз сезімтал болса, жұмсақ щетканы таңдаңыз. Фторидті тіс пасталары эмальды нығайтуға көмектеседі.
- Тістерді тазалау техникасын меңгеріңіз. Тістерді тазалағанда щетканы 45градуста ұстап жоғарыдан төмен бағыттап дөңгелек қимылдар жасаңыз.
- Тіс жіптерін қолданыңыз. Кәдімгі щеткамен жете алмайтын тіс араларын тазалау үшін арнайы жіптерді немесе шағын аралық щеткаларды қолданыңыз.
- Күніне кемінде екі рет тісіңізді тазалаңыз. Таңертең және ұйықтар алдында тазалау маңызды. Кешкі тазалауды әсіресе мұқият орындаңыз, себебі түнде бактериялар көбейеді.
- Газдалған және тәтті сусындарды шектеңіз. Олар тістерді зақымдайтын қышқылдар мен қанттарды қамтиды. Сусыннан кейін ауызды сумен шайып жіберген дұрыс.
- Дұрыс тамақтану әдетін қалыптастырыңыз. Кальцийге, фосфорға және дәрумендерге бай тағамдар (сүт өнімдері, балық, жаңғақтар, көкөністер) тістерді күшейтеді.
- Ауызды шайғыштарды пайдаланыңыз. Антисептикалық ауыз шаю сұйықтықтары бактерияларды азайтып, ауыз қуысының жалпы тазалығын жақсартады.
- Тұрақты тексеріс жасаңыз. Жылына екі рет стоматологқа барып, тістер мен қызыл иектердің жағдайын тексертіп, қажет болса тазалау немесе емдеу жасаңыз.
- Тілді тазалауды ұмытпаңыз. Бұл жағымсыз иісті болдырмауға және бактериялардың өсуін тежеуге көмектеседі.
Егер тістеріңізде ауырсыну, сезімталдық немесе басқа да проблемалар пайда болса, өз бетіңізше емдемей, дереу стоматологқа барыңыз. Ерте анықталған мәселе оңай және тиімді шешіледі.
Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға