Қаржы пирамидасы: Дәулет Мұқаев танымал компанияны тексеруді талап етті

Қазақстан Республикасында қаржылық пирамидалармен күрес – халықтың қаржылық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңызды бағыттарының бірі. Соңғы жылдары елімізде қаржылық пирамидалардың әрекеті айтарлықтай көбейіп, көптеген азаматтардың қаржылық қиындықтарға тап болғаны жасырын емес. Бұл туралы Мәжіліс депутаты Дәулет Мұқаев бас прокурор Берік Асыловқа сауал жолдап, мәселе көтерді, деп хабарлайды El.kz ақпарат агенттігі.

Депутаттың дерегінше, қаржылық пирамидалардың әрекеті нәтижесінде азаматтардың миллиондаған теңге көлемінде қаражаты жоғалғаны туралы фактілер көптеп тіркелуде. Бұл ұйымдар көбінесе заманауи технологияларды пайдаланып, әлеуметтік желілер арқылы халықты алдап-арбауда.

Бүгінде халық арасында Harmony Rider Technology (HRT) атауымен самокаттарды жалға берумен айналысып, халықты инвестор болуға үгіттеп жүрген компания пайда болды. Өздерін тек самокатты жалға беруші компания емес әлемде экологиялық тазалықты қолдайтын ұйым ретінде көрсетуде. 24 сағат самокаттарды жалға беріп, 5 сағатын инвесторға, 19 сағатын компания өзіне қалдырады екен-мыс. Бір қызығы, бұл компанияның ресми тіркелген сайты да, компания ретінде тіркелген заңды құжаты да жоқ. Айтуларынша күніне 15 000 теңгеден бастап табыс табу мүмкіндігі бар. Ол ол ма? Ақтөбе қаласынан кеңсе де алып, жарнамасын айқайлата ілген. Бұл не деген батпан құйрық, айдалада жатқан құйрық?, - дейді депутат.

Одан қала берді, бүгінде Қытайлық компанияның атын жамылып, Президентіміз Қасым Жомарт Кемелұлының Қытайдағы іссапар кезінде түскен суреттерді пайдаланып, халықтың сеніміне кірген JDL компаниясы да бар. Жылына 390 000 теңге салып, Қытайдан шыққан жүк көліктері Қазақстан аймағынан өткенде әр тауардан қомақты пайда түсіп отырады деп сендіруде. Яғни, бір реттік 390 мың теңге салған адамға, айына 450 000 теңге таза пайда табатынын айтуда. Елу беріп, жүз ала алмайсың, кемпір беріп қыз ала алмайсың деген халық даналығы бекер емес. Бей ресми ақпарат көздеріне сүйенсек бұл компанияға еліміздің 150 000-нан астам азаматы тіркеліп үлгерген. Сонымен қатар Sirius Energy, SinoTrans, Fashion Star атауымен бірнеше компаниялар осындай жүйемен өз қызметтерін ұсынып жүр.

Шамадан тыс сенгіштік пен бейқамдық азаматтарды қаржы пирамидаларына әкеліп, тез арада баю ниеті оларды пирамидаға қомақты соманы өз қолымен бергізеді. Қаншама адам несие алады, түбінде алданады. Оның арты үлкен әлеуметтік шиеленістерге әкеледі. Иә, қазір күн сайын ақша алып отырған азаматтарға бұл ұсыныс ұнамауы және осыдан кейін мені жау санауы да мүмкін. Бірақ біз бір нәрсені түсінуіміз керек: бұл ақша қайдан келіп жатыр? Әрине, бұл артынан ерген, тіркелген адамдардың ақшасын бір-біріне қосу, сапыру. Қазіргі таңда Ұлттық банк тарапынан қойылған проценттік жылдық мөлшерлеменің ең жоғарғысы 17-18 пайыз ғана. Ал қаржылық пирамидаларда бұл көрсеткіш 250-400 пайызға дейін жетіп отыр.  Бұл ойландыратын нәрсе емес пе? Алданатын халық саны одан сайын көбеймей тұрғанда дереу тексеріс жүргізіп, қаржылық пирамиданың белгілері болса халықты тез арада ақпараттандыруға және жоғарыда аталған компаниялардың қызметіне шектеу қоюды сұраймын, - деді Дәулет Мұқаев.

Осы орайда қаржы пирамидалары туралы маңызды ақпараттарға шолу жасайық.

Қаржы пирамидалары дегеніміз не?

Қаржы пирамидалары – жаңа қатысушылардан келіп түсетін қаражат есебінен ескі қатысушыларға төлем жасалатын жүйе. Бұл жүйе заңға қайшы жұмыс істейді, өйткені ешқандай нақты өнім өндірілмейді немесе қызмет көрсетілмейді. Оның табысы тек жаңа қатысушылардың санына тәуелді. Пирамида құрылымы тұрақсыз, себебі жаңа қатысушылар ағыны тоқтаған жағдайда жүйе күйрейді.

Қаржы пирамидалары қалай құрылады?

Қаржы пирамидасын құру үшін алаяқтар адамдарды тартудың бірнеше әдісін қолданады. Олардың негізгі механизмдері мыналар:

Сенімділік факторы: Құрылтайшылар беделді адамдарды немесе танымал брендтерді пайдаланып, жүйенің заңдылығына сендіруге тырысады.

Жоғары табыс уәдесі: Олар жаңа қатысушыларға салған ақшасының тез арада еселеніп қайтатынын айтады.

Кепілдіктер беру: Қаржы пирамидалары инвестицияның қайтарылуына кепілдік беріп, ықтимал тәуекелдерді жасырады.

Жылдам әрекетке шақыру: Қатысушыларды уақыт жоғалтпауға үндеп, қысқа мерзім ішінде шешім қабылдауға итермелейді.

Қаржы пирамидаларын қалай тануға болады?

Қаржы пирамидасын ерте кезеңде анықтау қиын болғанымен, келесі белгілер арқылы оны тануға болады:

Шамадан тыс табыс уәдесі: Егер ұсынылатын табыс нарықтағы орташа деңгейден айтарлықтай жоғары болса, бұл алаяқтықтың белгісі болуы мүмкін.

Тұрақты өнімнің болмауы: Егер компания ешқандай нақты өнім немесе қызмет ұсынбай, тек жаңа қатысушылардың жарналары арқылы табыс табатынын айтса, бұл пирамида.

Қатысушыларды тарту талабы: Табыс тек жаңа мүшелерді жүйеге тарту арқылы ғана өсетін болса, бұл қаржы пирамидасы екенінің дәлелі.

Құпиялылық пен түсініксіздік: Компанияның нақты қызметі туралы ақпарат белгісіз немесе күрделі схемаларға толы болуы мүмкін.

Неліктен адамдар қаржы пирамидаларына сенеді?

Қаржы пирамидаларына сену бірнеше психологиялық және әлеуметтік факторларға байланысты:

Жылдам байлыққа ұмтылу: Қаржы пирамидасы байлыққа оңай қол жеткізуге деген адамзаттың табиғи ұмтылысын пайдаланады.

Сенім тудыратын маркетинг: Құрылтайшылар жарнамалық кампанияларды тартымды етіп, адамдардың сенімін арттыру үшін кәсіби әдістерді қолданады.

Қаржылық сауатсыздық: Халықтың көп бөлігі қаржы құралдары мен инвестиция механизмдерін толық түсінбейді.

Әлеуметтік әсер: Қатысушылар жақындарына немесе таныстарына сеніп, өздері де жүйеге қосылады.

Алғашқы табыстар: Бастапқы кезеңде қатысушыларға төлемдер жасалып, жүйенің заңдылығына күмәнданбауға мүмкіндік береді.

Қазақстанда қаржы пирамидаларына қандай шектеулер қойылған?

Қазақстанда қаржы пирамидаларын құру және басқару қатаң заңнамалық бақылауда.

Қаржы мониторингі агенттігі: Бұл орган қаржы пирамидасын анықтап, алдын алу мақсатында жұмыстар жүргізеді.

Қылмыстық жауапкершілік: Қаржы пирамидасын ұйымдастырғаны үшін Қылмыстық кодекстің 217-бабына сәйкес, 7 жылдан 12 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған.

Ақпараттық ескертулер: Мемлекеттік органдар халықты қаржы пирамидаларының белгілері туралы хабардар етеді.

Лицензиялау: Компаниялар лицензиясыз қаржылық қызмет көрсетуге тыйым салынған.

Қаржы пирамидасын құрған адамдар қалай жазаланады?

Қаржы пирамидасын құрған немесе басқарған адамдарға Қазақстанда келесі жаза түрлері қарастырылған:

Айыппұл: Белгіленген мөлшерде айыппұл салынады.

Мүлкін тәркілеу: Қаржы пирамидасын ұйымдастырудан түскен барлық мүлік мемлекет пайдасына тәркіленеді.

Бас бостандығынан айыру: Жоғарыда аталғандай, 7-12 жылға дейін түрмеге жабылады.

Қаржы қызметіне тыйым салу: Құрылтайшыларға белгілі бір мерзімде қаржы саласында жұмыс істеуге шектеу қойылады.

Бүгінгі таңдағы негізгі проблемалар

Халықтың қаржылық сауаттылығының төмендігі: Қазақстанда көптеген адамдар инвестицияның не екенін, оның қалай жұмыс істейтінін білмейді. Бұл қаржы пирамидаларына жол ашады.

Құқық қорғау органдарының кеш әрекеті: Кейде қаржы пирамидалары көптеген адамдардың қаражатын тартып алғаннан кейін ғана анықталады.

Технологиялық алаяқтық: Қазіргі заманғы пирамида құрушылар цифрлық платформаларды, әлеуметтік желілерді және криптовалютаны пайдаланып, қадағалаудан қашады.

Қаржы пирамидалары – бүгінгі күннің күрделі проблемаларының бірі. Олар халықтың қаржылық қауіпсіздігін ғана емес, жалпы экономикалық тұрақтылықты да бұзады. Сондықтан әрбір азамат өз қаржылық сауаттылығын арттырып, күмәнді ұсыныстардан сақ болуы тиіс. Қазақстан үкіметі мен қаржы ұйымдарына бұл мәселеге қатысты қатаң шаралар қабылдау қажеттілігі айқын. Қоғамның барлық мүшелері бірге әрекет еткенде ғана қаржы пирамидаларына қарсы тиімді күрес жүргізуге болады.

Қаржы пирамидалары шетелде қалай жұмыс істейді?

Шет мемлекеттерде қаржы пирамидаларының жұмыс істеу тәсілдері ұлттық заңнамалар мен халықтың мәдени ерекшеліктеріне байланысты әртүрлі болады. Дегенмен, олардың негізі бірдей – жаңа қатысушылардың жарналары арқылы ескі қатысушыларға төлем жасау жүйесі. Төменде олардың негізгі ерекшеліктері сипатталған:

1. Цифрлық алаяқтықтың артуы:

Көптеген дамыған елдерде қаржы пирамидалары интернет пен цифрлық платформалар арқылы құрылады. Онлайн платформалар қатысушыларды тез тартып, төлемдерді криптовалюта немесе электрондық төлем жүйелері арқылы жүзеге асырады.

2. Тікелей маркетинг және желілік жүйе:

АҚШ пен Еуропа елдерінде пирамида схемалары көбінесе желілік маркетингтің астыртын формасы ретінде ұсынылады. Олар белгілі бір өнімдерді немесе қызметтерді сату сылтауымен жаңа мүшелерді тартады.

3. Жоғары технологияны пайдалану:

Шетелде пирамида құрылтайшылары жиі блокчейн технологиясын немесе криптовалюталарды пайдаланып, жүйені тартымды әрі "заманауи" етіп көрсетеді. Олар "криптоинвестициялар", "децентрализденген қаржы" (DeFi) немесе NFT арқылы адамдарды сендіреді.

4. Халықаралық тармақтар:

Кейбір қаржы пирамидалары бірнеше елде жұмыс істейтін трансшекаралық желілерді ұйымдастырады. Олар әртүрлі елдердің құқықтық жүйелеріндегі олқылықтарды пайдалана отырып, жауапкершіліктен құтылуға тырысады.

Шет мемлекеттерде қаржы пирамидаларына қандай шектеулер қойылған?

Қаржы пирамидаларына қарсы шет мемлекеттерде әртүрлі шектеу шаралары қарастырылған. Олардың ішінде қатаң заңдар, реттеуші органдардың бақылауы және құқық қорғау органдарының белсенді әрекеттері ерекше орын алады.

1. Қаржы реттеу агенттіктерінің бақылауы:

АҚШ: Бағалы қағаздар және биржалар комиссиясы (SEC) қаржы пирамидаларын анықтап, олардың қызметін тоқтату үшін белсенді жұмыс істейді. Мысалы, SEC пирамида схемаларын "Ponzi schemes" деп атайды және бұл жүйелерге қарсы арнайы бөлім жұмыс істейді.

ЕО елдері: Еуропалық Одақ елдерінде әр мемлекеттің қаржы реттеу агенттіктері бар. Бұл органдар қаржы нарықтарындағы күмәнді схемаларды бақылауға және азаматтарды қорғауға бағытталған.

2. Қатаң заңнамалар:

Көптеген елдерде қаржы пирамидаларын құру қылмыстық іс болып саналады.

Сингапур: Қаржы пирамидасына қатысу немесе оны басқару үшін ауыр қылмыстық жауапкершілік қарастырылған. Айыппұлдар миллион долларларға дейін жетуі мүмкін.

Канада: Қаржы пирамидаларын ұйымдастырғандарға қатаң айыппұлдар мен бас бостандығынан айыру жазасы қолданылады.

3. Ақпараттық-түсіндіру жұмыстары:

Дамыған елдерде халықтың қаржылық сауаттылығын арттыруға көп көңіл бөлінеді. Реттеуші органдар азаматтарға пирамида схемаларының белгілері туралы ақпараттық науқандар жүргізеді.

Шетелде қаржы пирамидаларына адамдар сене ме?

1. Адамдар неге сенеді?

Жылдам пайдаға ұмтылу: Табысқа тез қол жеткізу ниеті әлемнің барлық елдерінде адамдарды пирамида схемаларына итермелейді.

Заманауи технологияларға сенім: Шетелде адамдар блокчейн, криптовалюта немесе NFT сияқты жаңа технологияларды түсінбейтіндіктен, оларды "болашақтың инвестициясы" деп қабылдап, оңай алданады.

Қаржылық сауатсыздық: Қаржылық сауаттылық деңгейі жоғары елдерде де пирамида схемаларының құрбаны болатындар бар. Әсіресе, бұл жас кәсіпкерлер мен инвестициялауға енді қызығушылық таныта бастаған азаматтарға қатысты.

Таныстардың ықпалы: Әлеуметтік шеңбердің әсері үлкен рөл атқарады. Егер таныс немесе туысы пирамида жүйесіне қатысса, қалғандары да оған сенуге бейім келеді.

2. Қандай елдерде сенім жоғары?

Дамушы елдер: Африка, Азия, Латын Америкасының кейбір елдерінде қаржылық жүйеге деген сенімсіздік қаржы пирамидаларының тез таралуына себепші болады.

Дамыған елдер: АҚШ, Канада, Жапония сияқты дамыған елдерде де қаржы пирамидалары кездеседі. Мысалы, әйгілі "Bernard Madoff" пирамидасы АҚШ-та бірнеше ондаған миллиард доллар көлемінде шығын әкелді.

Бүгінгі таңдағы жаһандық мәселелер

1. Трансшекаралық қаржы пирамидалары:

Қазіргі заманғы пирамида схемалары интернет арқылы бүкіл әлемде бір уақытта жұмыс істей алады. Бұл ұлттық заңдардың тиімділігін азайтады және құқық қорғау органдарының жұмысына кедергі келтіреді.

2. Криптовалюта алаяқтықтары:

Криптовалютаның реттелмегендігі мен оның құпиялығына байланысты пирамида схемалары криптовалютаға негізделіп жиі ұйымдастырылады.

3. Әлеуметтік желілердің ықпалы:

Пирамида құрушылар әлеуметтік желілер арқылы миллиондаған адамдарды оңай тартып, жалған сенімділік тудырады.

Шет мемлекеттерде қаржы пирамидаларының жұмыс істеу тәсілдері күрделеніп, жаңа технологияларды қамтып отыр. Оларға қарсы заңнамалар мен реттеу механизмдері жетілдірілгенімен, халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру басты құрал болып қала береді. Қазақстан үшін бұл шетел тәжірибесін зерттеп, жергілікті заңнаманы нығайтуға маңызды мүмкіндік болып табылады.

Қоғамдық сенім, технологиялар мен заңнама арасындағы тепе-теңдік қаржы пирамидасымен күрестегі басты факторлар. Бұл проблеманы шешу үшін халықаралық ынтымақтастық пен құқықтық қадағалау маңызды.

Қаржы пирамидасының жұмыс істеу механизмі

Қаржы пирамидасы – жаңа қатысушылардан алынған қаражат есебінен бұрынғы қатысушыларға төлем жасалатын заңсыз жүйе. Оның негізгі ерекшелігі – нақты өнім немесе қызмет өндірілмейді, тек қатысушылардың санына тәуелді қаржылық айналым жүзеге асырылады.

Міне, қаржы пирамидасының негізгі жұмыс істеу кезеңдері:

1. Құрылымын құру және бастапқы қатысушыларды тарту

Бастапқы ұйымдастырушылар: Қаржы пирамидасын ұйымдастырушылар жүйені басқарушы топ құрады. Олар адамдарды өз жобасының заңды, табысты және сенімді екеніне сендіру үшін кәсіби маркетингтік әдістерді қолданады.

Тартымды уәделер: Жоғары және тез қайтарылатын пайда ұсынады. Мысалы, "3 айда салған ақшаңыз екі есе өседі!" деген секілді уәделер айтылады.

2. Алғашқы төлемдерді жасау

Төлемді көрсету: Жүйе бастапқы қатысушылардың салымынан алдағы қатысушыларға төлем жасап, жүйенің сенімді екенін көрсетеді. Бұл жүйеге деген сенімді арттырады.

Қатысушылардың мотивациясы: Алғашқы қатысушылар өздері табыс көргеннен кейін, жаңа қатысушыларды тартуға белсенді араласады.

3. Жаңа қатысушыларды тарту

Тікелей тарту: Қатысушыларды өз таныстары мен туыстарын шақыруға ынталандырады. Әдетте, жаңа қатысушылардың әкелген ақшасының белгілі бір бөлігі соларды шақырған адамдарға төленеді.

Жүйенің кеңеюі: Әрбір жаңа деңгейде қатысушылар саны геометриялық прогрессия бойынша өседі. Мысалы:

1-ші деңгейде 10 адам,

2-ші деңгейде 100 адам,

3-ші деңгейде 1000 адам болуы мүмкін.

4. Ақша айналымының тоқтауы

Жаңа қатысушылар тапшылығы: Қатысушылар саны белгілі бір шекке жеткенде, жүйеге жаңа адамдар келуді тоқтатады.

Төлемдердің тоқтауы: Жаңа қаражат түспегендіктен, жүйе бұрынғы қатысушыларға төлем жасай алмайды. Бұл пирамида жүйесінің күйреуіне әкеледі.

Зиян шегушілер: Әдетте, соңғы кезеңде қатысқан адамдар ешқандай табыс көрмей, өз салымдарын жоғалтады.

5. Ұйымдастырушылардың қашуы

Ұйымдастырушылар пайда табу: Пирамида ұйымдастырушылары ең көп пайда көретіндер болып табылады. Олар соңғы кезеңде жиналған ақшаны алып, жасырынып қалады.

Жүйенің құлауы: Қаржы пирамидасы бірнеше ай немесе жыл ішінде толықтай құлайды.

Негізгі механизмнің сипаттамасы

Қаржы пирамидаларының мысалдары

Ponzi схемасы: 1920 жылдары Чарльз Понци ұйымдастырған алғашқы танымал қаржы пирамидасы.

Bernard Madoff: 2008 жылы АҚШ-тағы ең ірі қаржы пирамидаларының бірі анықталды, шығын 64 миллиард долларды құрады.

OneCoin: Криптовалютаға негізделген пирамида, көптеген елдерде алаяқтық ретінде танылды.

Қаржы пирамидасының негізгі белгілері

Тез және жоғары табыс уәдесі: Мысалы, салған ақшаны екі-үш ай ішінде екі еселеу уәдесі.

Жаңа қатысушыларды тарту талабы: Қатысушылардың табысы жаңа мүшелердің санына тәуелді.

Заңды өнімнің болмауы: Шынайы, сұранысқа ие өнім немесе қызмет ұсынбайды.

Түсініксіз жұмыс механизмі: Компанияның нақты не істейтінін түсіндіру қиын немесе ақпарат құпия сақталады.

Қаржы пирамидасы – халықты алдау арқылы жұмыс істейтін және заңсыз жүйе. Оның өміршеңдігі жаңа қатысушылар ағынына тәуелді, ал бұл тоқтаған сәтте жүйе күйрейді. Сондықтан кез келген инвестициялық ұсынысқа күмәнмен қарап, жүйенің механизмін толық түсінгеннен кейін ғана шешім қабылдау керек. Қаржылық сауаттылық пен сақтық – қаржы пирамидасынан сақтанудың басты құралдары.

Қаржы пирамидасына алданған адамдарға көрсетілетін көмек және қорғау шаралары

Қаржы пирамидасының құрбаны болу көптеген адамдар үшін қаржылық және эмоционалдық соққы. Алайда, алданған адамдарға заңдық, қаржылық және психологиялық қолдау көрсету мүмкіндіктері бар. Қазақстанда және басқа елдерде мұндай жағдайларда келесі шаралар жүзеге асырылады:

1. Құқықтық көмек

Қаржы пирамидасынан зардап шеккендер заңды түрде өз құқықтарын қорғау үшін арнайы мекемелерге жүгінуі қажет.

Полицияға немесе экономикалық қылмыстармен күрес басқармасына арыз беру

Алаяқтыққа тап болған азаматтарға жергілікті құқық қорғау органдарына шағым түсіру ұсынылады.

Қазақстанда бұл Қаржы мониторингі агенттігінің құзыретіне кіреді.

Зардап шеккендер арызбен қоса келесі құжаттарды ұсынуы керек:

Шарттар мен келісімдер (егер бар болса),

Төлем құжаттары (чектер, банктік аударымдар),

Алаяқтық схемасының дәлелдері (жарнама материалдары, хат алмасу).

Ұжымдық шағым түсіру

Қаржы пирамидасына алданған азаматтар топ болып әрекет ете алады. Бұл жағдайда олардың шағымы құқық қорғау органдарының назарын көбірек аударуы мүмкін.

Ұжымдық шағым қаржылық шығынның орнын толтыру ықтималдығын арттырады.

2. Сот арқылы өтемақы алу

Егер құқық қорғау органдары алаяқтарды анықтап, қылмыстық іс қозғаған болса, алданған азаматтар сот арқылы келтірілген шығынды өтеуді талап ете алады.

Сот шешімі негізінде алаяқтардың мүлкі тәркіленіп, жәбірленушілерге бөлінуі мүмкін.

Бірақ мұндай жағдайларда өтемақы алу процесі ұзақ әрі нәтижесі әрдайым оң бола бермейді, себебі алаяқтардың мүлкі толық шығынды жабуға жеткіліксіз болуы мүмкін.

3. Қаржылық көмек және сақтандыру механизмдері

Кейбір елдерде алданған азаматтарға қаржылық шығынның белгілі бір бөлігін қайтару мүмкіндігі бар:

Қаржылық резервтер: Кейбір мемлекеттерде арнайы қорлар құрылады, олар алданған адамдарға өтемақы төлеу үшін пайдаланылады.

Сақтандыру: Кейбір елдерде жеке инвестициялық сақтандыру қызметтері бар. Бұл қаржы құралдары алаяқтық жағдайында салымшыға белгілі бір өтемақы төлеуге мүмкіндік береді.

Қазақстанда мұндай тетік әлі толық дамымаған, бірақ халықтың қаржылық қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін арнайы заңнамалық ұсыныстар енгізіліп жатыр.

4. Психологиялық көмек

Қаржылық алаяқтық құрбандары тек ақшасын жоғалтып қана қоймай, эмоционалдық және психологиялық тұрғыдан да зардап шегеді:

Стресс пен ұялу сезімі: Көптеген адамдар өздерін алданғаны үшін кінәлайды және қоғамның сынынан қорқады.

Қоғамдық орталықтар: Психологиялық орталықтар мен қолдау қызметтері (құпия кеңес беру желілері) бұл мәселені шешуге көмектеседі.

Мотивация: Зардап шеккендерге өз шығынын қалпына келтіру және алдағы уақытта дұрыс шешімдер қабылдауға бағытталған мотивациялық тренингтер ұсынылады.

5. Қоғамдық ұйымдар мен адвокаттық кеңестер

Қоғамдық ұйымдар: Кейбір үкіметтік емес ұйымдар қаржы пирамидасынан зардап шеккен адамдарға құқықтық және ақпараттық көмек көрсетеді.

Тәуелсіз адвокаттар: Құқықтық көмек көрсету арқылы азаматтарға сот ісін жүргізу процесінде қолдау көрсетеді.

6. Халықты ақпараттандыру

Алданған азаматтарға көмек көрсетумен қатар, осындай жағдайлардың қайталануын болдырмау үшін ақпараттық науқандар ұйымдастырылады:

Ескертулер: Мемлекеттік органдар мен қаржы ұйымдары адамдарды күмәнді схемалар туралы хабардар етеді.

Қаржылық сауаттылық курстары: Халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру арқылы алаяқтық схемаларына сену ықтималдығы төмендейді.

Медиа: Әлеуметтік желілер мен теледидар арқылы алаяқтардың жаңа схемалары туралы ескертулер жарияланады.

7. Қаржы пирамидасына қатысқан адамдардың жауапкершілігі

Егер алданған азаматтар өздері де басқаларды жүйеге тартып, қаржылық пайданы көбейтуге ықпал етсе, олар заңды түрде жауапқа тартылуы мүмкін. Сондықтан алданған адамдардың өз құқықтары мен міндеттерін түсінуі маңызды.

Қазақстандағы қаржы пирамидаларына қатысты қолданыстағы заңдар

Қылмыстық кодекс: Қаржы пирамидасын ұйымдастырғаны немесе басқарғаны үшін 7 жылдан 12 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған (ҚК 217-бабы).

Әкімшілік кодекс: Қаржы пирамидасын насихаттағаны үшін әкімшілік жауапкершілік бар.

Қаржы мониторингі агенттігі: Бұл орган қаржы пирамидаларын анықтап, олардың таралуына жол бермеу үшін жұмыс істейді.

Қаржы пирамидасына алданған адамдар үшін құқықтық, қаржылық және психологиялық көмек көрсету маңызды. Қазақстанда заңнамалық және құқықтық тетіктер бар болғанымен, алданған азаматтарға қолдау көрсету жүйесін одан әрі жетілдіру қажет. Алдын алу шаралары мен халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру арқылы ғана мұндай алаяқтықтан тиімді қорғануға болады.

Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға