Озық ойлы ұлт болудың төте жолы – кітап оқу
Ақпараттық технологиялардың дамуы және білім беру жүйесінің өзгеруі оқуға деген көзқарасты да өзгертті. Адамдар ақпаратты түрлі жолдармен алуды қалап, әлдеқайда аз оқитын болған. Бұл жақсы ма, жаман ба?
Нақты бірдеңе деп жауап беру қиын. Прогресс біздің өмірімізге жаңа мүмкіндіктер әкеледі және олардан бас тартудың қажеті жоқ. Бірақ ғасырлар бойы дәлелденген әдістерден бас тарту да мүмкін емес.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев бұл мәселені Ұлттық құрылтай барысында қозғады.
Біз, ең алдымен, жастарды кітап оқуға баулуымыз керек. Сонда жаппай кітап оқитын ұлтқа айналамыз. Тәуелсіздік кезеңінде елімізде кітапхана ісі кенжелеп қалды. Тоқсаныншы жылдардағы аласапыран уақытта мыңдаған кітапхана жабылды. Миллиондаған кітап қорынан айырылдық. Соңғы жылдары жағдайды түзеу үшін әрекет жасалып жатыр. Кітапхана – мемлекеттің, ұлттың негізгі жады. Еліміз үшін құнды тарихи деректер мен материалдардың дені кітапханада сақталады. Сондықтан кітапхана ісін дамытуға бей-жай қарауға болмайды, деді Президент.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың айтуынша, кітап оқырманға қолжетімді болуы керек.
Өздеріңізге мәлім, мен былтыр Түркістанда өткен құрылтайда елімізде тәулік бойы жұмыс істейтін заманауи кітапхана салу туралы айттым. Ондай кітапханалар көптеген елде бар. Менің тапсырмаммен Алматыда және Астанада көп ұзамай осындай тамаша ғимараттар бой көтермек. Жалпы бұл саланы жетілдіру үшін басқа да ауқымды шараларды қолға алу қажет, деді Мемлекет басшысы.
Сондай-ақ Президент Алматыда кейбір кітапханалар заман талабына сай жаңғыртылғанын, онда жастардың шығармашылықпен айналысып, білімін ұштауына толық мүмкіндік бар екенін айтып, облыс әкімдері осы жақсы тәжірибені жалғастыруы керектігін ескертті.
Кітапқұмарлық – жақсы қасиет. Мысалы, көптеген мемлекет Ұлттық кітап күнін атап өтеді. Бөріхан Нұрмұхамедов, Айдос Сарым, Данияр Әшімбаев бастаған құрылтай мүшелері осындай бастама көтерді. Мен олардың Ұлттық кітап күнін белгілеу туралы ұсынысын қолдаймын. Бірақ оны мазмұнды етіп өткізу қажет. Мысалы, түрлі іс-шаралар ұйымдастырып, арнайы жәрмеңкелер өткізу қажет. Шын мәнінде, озық ойлы ұлт болудың ең төте жолы – кітап оқу. Сондықтан кітап оқу мәдениетін қоғамда барынша орнықтыруымыз керек, - деді Мемлекет басшысы.
Байқасаңыз қазіргі балалардың көбі шынымен де оқығысы келмейді. Кітапты оқығаннан гөрі мультфильмді немесе фильмді көру әлдеқайда оңайырақ. Жеңіл және жылдам қабылдайды.
Бірақ бұл жеңілдіктің екі жағы бар: ақпаратты қайта өңдеу және қабылдау арқылы өз күшіңізді салудың қажеті жоқ. Барлығы тез тұтынуға дайын. Бір қарағанда, бұл керемет секілді көрінеді. Егер сіз екінші қырынан қарасаңыз қалай көрінер еді? Оқу көптеген дағдыларды қамтиды және олардың әрқайсысын меңгеру үшін күш қажет. Барлық әріптерді есте сақтау және оларды сөзбен, содан кейін сөйлеммен жеткізуді үйрену жеткіліксіз. Сөйлемнің аяғында оның басын, ал екінші бетте біріншісінің мазмұнын ұмытпау үшін есте сақтауды жаттықтыру керек.
Оқу қиялға серпін береді. Қағазға басылған сөздер бейнеге айналып, әр оқырман кітап кейіпкерлерін өзінше елестетеді. Осылайша, кітап кейіпкерлерге дайын түрде берілетін фильммен немесе мультфильммен жақсы салыстырылады - фильмді жасаушы оларды ұсынғысы келген әдіс. Содан кейін бұл таңылған кескіннен құтылу екіталай: жақтау орнатылды, қиялдың қанаттары қиылады, басқа жерге ұшудың қажеті жоқ.
Оқу сөздік қорын молайтып, сөйлеу тілін дамытуға көмектеседі. Ал түсінікті болған әрбір жаңа сөз дүниенің шекарасын кеңейтеді, жаңа мағыналармен байытады.
Оқу арқылы бала оқиғалардың даму логикасын меңгереді және себеп-салдар байланысын түсінуге үйренеді. Оның ойлауы үйлесімді және реттелген болады, әрі қарай білім алу үшін берік негіз қалыптасады.Бірақ бұл тіпті маңызды емес. Кітап оқу адамгершіліктің қалыптасуына негіз болады. Бала кітаптағы кейіпкерлермен не болып жатқанын басынан кешіреді, оны өз бойында сынап көреді, жақсы мен жаманды, мейірімділік пен зұлымдықты айыра білуге үйренеді, қай жағында болғысы келетінін таңдайды. Кейде қиын тәжірибелер баланы өз көзқарасы кристалданғанша бір кітаптарды бірнеше рет қайта оқуға итермелейді және бұл жанның жұмысын ештеңемен алмастыруға болмайды.
Алда мерекеге орай демалыс күндері күтіп тұр. Көптен бері жоспарлап жүрген кітап оқуды қолға аламын деп, бірақ неден бастарыңызды білмей жүрсеңіз, мына тізімді міндетті түрде сақтап алыңыз. Бүгін біз назарларыңызға әрбір қазақ оқуы тиіс 100 кітапты ұсынбақпыз. Тізім тіл мамандарының сараптамасымен жасалған. Тізімге алып-қосарыңыз болса, мархабат.
Бейімбет Майлин «Шұғаның белгісі»
Жүсіпбек Аймауытов «Ақбілек»
Міржақып Дулатов «Бақытсыз Жамал»
Ілияс Жансүгіров «Жолдастар»
Сәкен Сейфуллин «Тар жол, тайғақ кешу»
Мұхтар Әуезов «Абай жолы»
Сәбит Мұқанов «Ботагөз»
Ғабит Мүсірепов «Ұлпан»
Ғабиден Мұстафин «Дауылдан кейін»
Ілияс Есенберлин «Көшпенділер»
Әбдіжәміл Нұрпейісов «Қан мен тер»
Шерхан Мұртаза «Қызыл жебе»
Тахауи Ахтанов «Боран»
Бердібек Соқпақбаев «Өлгендер қайтып келмейді»
Бауыржан Момышұлы «Ұшқан ұя»
Әзілхан Нұршайықов «Махаббат қызық мол жылдар»
Ғабит Мүсірепов «Кездеспей кеткен бір бейне»
Әнуар Әлімжанов «Махамбеттің жебесі»
Сайын Мұратбеков «Жусан иісі»
Софы Сматаев «Елім-ай»
Өтебай Қанахин «Құдірет»
Саттар Ерубаев «Менің құрдастарым»
Сәкен Жүнісов «Аманай мен Заманай»
Дүкенбай Досжанов «100 әңгіме»
Шерхан Мұртаза «Ай мен Айша»
Садықбек Адамбеков «Атылған қыз туралы аңыз»
Зейнолла Қабдолов. «Ұшқын», «Жалын».
Зейін Шашкин «Сенім»
Рымғали Нұрғали «Ертеңгі бәйге»
Зейнолла Серікқалиев «Сын кітабы»
Олжас Сүлейменов «Аз и Я»
Асқар Сүлейменов «Бесін»
Тобық Жармағанбетов «Отамалы»
Қойшығара Салғара «Тағдырлар тоғысы»
Әнес Сарай «Еділ-Жайық»
Әкім Тарази «Андрей әңгімелері»
Қабдеш Жұмаділов «Таңғажайып дүние»
Дүкенбай Досжан «Жан құмары»
Мұхтар Мағауин «Аласапыран»
Ақселеу Сейдімбек «Аққыз»
Әлжапар Әбішев «Найзағай»
Әнуар Әлімжанов «Ұстаздың оралуы»
Сапарғали Бегалин «Шоқан асулары»
Төлен Әбдік «Парасат майданы»
Дулат Исабеков «Қарғын»
Оралхан Бөкей «Қайдасың, қасқа құлыным?»
Тынымбай Нұрмағанбетов «Қауын иісі»
Әбіш Кекілбаев «Үркер»
Мұхтар Мағауин «Шыңғыс хан»
Ақан Нұрманов «Құланның ажалы»
Оспанхан Әубәкіров «Ымды білесің бе?»
Оразбек Сәрсенбай «Шеңбер»
Қалихан Ысқақов «Қара орман»
Рамазан Тоқтаров «Абайдың жұмбағы»
Тұрсынбек Кәкішев «Мағжан және Сәкен»
Бексұлтан Нұржекеев «Бір өкініш, бір үміт»
Қажығали Мұхаметқали «Тар кезең»
Қалихан Ысқақ «Қоңыр күз еді»
Шәрбану Бейсенова «Сүзгенің соңғы күндері»
Баққожа Мұқай «Өмір зая»
«Бес ғасыр жырлайды»
Сейдахмет Бердіқұлов «Пердесіз көңіл»
Естай Мырзахметов «Медет»
Тәкен Әлімқұлов «Қараой»
Қабдеш Жұмаділов «Тағдыр»
Төлеген Қажыбай «Қанкешу»
Нәсіреддин Серәлиев «Аңсау»
Сәбит Досанов «Жиырмасыншы ғасыр»
Қадыр Мырза Әли «Иірім»
Әшірбек Сығай «Сахна саңлақтары»
Марат Қабанбаев «Қазақ, қайда барасың?»
Қажығұмар Шабдан «Қылмыс»
Смағұл Елубаев «Ақбоз үй»
Роза Мұқанова «Мәңгілік бала бейне»
Асқар Алтай «Көзжендет»
Адам Мекебаев «Құпия қойма»
Хамза Есенжанов «Ақ Жайық»
Зейтін Ақышев «Жаяу Мұса»
Несіпбек Дәутайұлы «Жол»
Дидахмет Әшімхан «Әңгіме емес әңгімелер»
Тұрсын Жұртбай «Дулыға»
Нұрдәулет Ақыш «Бейуақытта жанған от»
Рахымжан Отарбаев «Жұлдыздар құлаған жер»
Тұрсынжан Шапай «Қазақтың жаны»
Таласбек Әсемқұлов «Талтүс»
Тұрсынхан Зәкенұлы «Көк бөрілердің көз жасы»
Әлібек Асқар «Өр Алтай, мен қайтейін биігіңді»
Нұрғали Ораз «Даладан қалаға келгендер»
Көпен Әмірбек «Көкемнің көзі»
Жұмабай Шаштайұлы «Құралайдың салқыны»
Тұрысбек Сәукетай «Көлеңкелер патшалығы»
Талаптан Ахметжан «О дүниенің қонағы»
Асқар Алтай «Алтай новелласы»
Жолтай Әлмаш «Оянған ұрпақ»
Айгүл Кемелбаева «Тобылғысай»
Думан Рамазан «Көкжал»
Талғат Кеңесбаев «Француз әтірінің иісі»
Серік Сағынтай «Қарға»
Әділбек Ыбырайымұлы «Ұяластар»
Дидар Амантай «Гүл мен кітаптар»
Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға