Mavi bayrağı dalgalandıran Uygurlar

“Benim kalbim vatan uğruna atıyor...”

Ayrı ayrı halkların temsilcilerinin bağlantılarının ve karşılıklı uzlaşmalarının güçlenmesi Kazak sporunun gelişimine önemli bir katkı yapmıştır. Böyle milletlerden biri de Uygurlar’dır. Kazakistan’da yaşayan Uygurlar arasında sporcular ve uluslararası yarışmalarda başarılı olanlar yeterince çoktur. Bunlar kimdir? Bu soruyu cevaplandırmak için yoğun bir tarihi gözden geçirerek rngin topraklarımızda sporun gelişimine katkıda bulunan Uygur kardeşlerimizin listesini oluştururuz.

Omarov Mahmut Bedaljanulı (1924-1961) – SSCB Üst düzey spor ustası, iki Olimpiyat Oyunları’nın gümüş madalya sahibi (Melbourne, 1956 ve Roma, 1960), Tıp bilimleri Doktorü, Albay. 1924 yılında Almatı şehrinde dünyaya gelmiştir. Okuldan ekiyi derece ile mezun olan Mahmut Almatı Tıp Enstitüsü’nün Çalışma Bölümüne girdi. Büyük Vatanseverlik Savaşı’nın başlanğıçında – 1941 yılında o, S.Kirov Askeri Tıp Akademisinde okumaya gönderildi. 1943 yılının yazında Hava indirme kuvvetlerinde oldu. İlk defa olarak düşman arkasındakı bölgelere Kursk şehri üzerinde atladı. Bir elinde tıp çantası, diğerinde ise pyade tüfeği tutarak, özel kuvvetler sırasında olan Mahmut düşman arkasındakı bölgelerde özel operasyonlara katıldı. Üsteğmen Mahmut zafer gününü Almanya’da karşıladı. Savaş bittikten sonra, 1945 yılında o, , S.Kirov Askeri Tıp Akademisinde eğitimini devam etti. 1953’te o, doktora tezini savundu. 1953 yılından başlayarak Omarov Sovyet Ordusu’nun ve SSCB Ulusal birleşmesinin tabancadan ateş bölümünde olmuştur. 1954’te birleşmede takım yarışmalarında ilk yeri kazandı ve Lion Kupası’nı aldı. 1955’de Avrupa şampiyonu oldu (Bükreş). 1956-1961 yıllarda altı defa SSCB şampiyonu, Avrupa şampiyonu, dünya şampiyonu, Melbourne (1956) ve Roma (1960) şehirlerinde geçen Olimpiyat Oyunları’nın gümüş madalya sahibidir, yanı sıra, Mahmut – takım yarışmalarında Avrupa şampiyonu, üç kez dünya şampiyonu olmuştur. Mahmut çok eğitimli biri idi. Rus ve Uygur dillerinden başka, ayrıca Almanca ve Latince de biliyordu. O, 1967’de 37 yaşında iken Leningrad şehrinde kalp krizinden öldü.

Abdrahmanov Abdraşit Hakimulı – spor ustası, Kazakistan’ın Boks ve Wuşu üst düzey antrenörü, Kırgızıstan’ın üst düzey sanatçısıdır. 1946 yılında Almatı şehrinde dünyaya gelmiştir. Fiziksel Kültür Enstitüsü’nden mezundur. Gençler arasında SSCB Şampiyonası birincisi, 11 kez Kazakistan şampiyonu, iki defa SSCB şampiyonu, SSCB Kupası birincisi, dört kez Dostluk Ordusu (Dinamo) şampiyonu, Avrupa, Afrika, Amerika’da geçirilen uluslararası turnuvaların birincisidir. Abdraşit sadece spor adamı değil, ayrıca yetenekli bir aktördür. 1969 yılında Las Vegas şehrinde “SSCB – ABD” arasında boks maçına SSCB takımının üyesi olarak katıldı. Uçakta ünlü Kazak film yönetmeni Şaken Aymanov’la tanışdı ve filmde çekilmek için davet aldı. İlk defa “Beyaz kare” otobiyografik filminde başrolde boksörü oynadı (1970). Zamanla film onun hayatının bir parçası oldu. “Üç adım atlama” filminde Kaptan Kadirov rolünü, “Panterler”, “Beybarıs sultan” filmlerinde hükümdar rolünü, “Otırardın küyreği”, “Akar” filmlerinde milyoner rolünü oynamıştır. 1990-1996 yıllarda “Mosfilm” sanat stüdyosunda 5 seriden oluşan “Yermek” tarihsel filminde sadık bir dilsiz koruma rolünü muhteşem oynadı. Cengiz Aytmatov’un “Ğasırdan da uzak gün” romanına dayanarak çekilmiş “Borandı beket” filmi için Lüksemburg’de Uluslararası bir ödül kazanmıştır. O, filmde başrol olan Yedıge’ni oynamıştır. Abdraşit 15’den artık filmde çekilmiştir.

Mahmud Esekendirov – Kazakistan Cumhuriyeti Jimnastik Federasyonu’nun Başkan Yardımcısı’dır, Kazakistan Cumhuriyeti üst düzey antrenörüdür. 1947 yılında Almatı şehrinde dünyaya gelmiştir. 1970’de Kazakistan Devlet Fiziksel Kültür Enstitüsü’nden mezun oldu. Atletik jimnastik’te 15 yıllık bir iş deneyimi vardır. SSCB’nin üst düzey fiziksel kültür ve spor görevlisidir. 1997 yılından başlayarak özel spor okulu müdürüdür. Atletik ve artistik jimnastik’te, aerobik’te binden fazla sporcu ve jimnastikçi hazırlamıştır. Uluslararası Jimnastik Federasyonu (FIG) kongresi katılımcısıdır. Kazakistan Ulusal Olimpiyat Komitesi’nin üyesidir.

Tuyğun Nasırov – Kayakla rampadan atlama’da spor ustası, Kazakistan’ın üst düzey antrenörüdür. 1948 yılında Tukkuztape’de (Kulja) dünyaya gelmiştir. Kazakistan Devlet Fiziksel Kültür Enstitüsü’nden mezundur. 10 kez Kazakistan şampiyonu olmuş, Sovyetler Birliği Kış Üniversite Oyunları’nın ödül sahibidir (1972), 5 kez SSCB Silahlı Kuvvetleri şampiyonu olmuş, SSVB Halklarının Spartakiadı’na katılmıştır. Yaklaşık 20 yıl için Kazakistan Cumhuriyeti Ordu Merkez Spor Kulübünü ve Kayakla rampadan atlama Milli takımını çalıştırdı (1975-1994). 1978’de SSCB Halklarının Spartakiadı’nın bronz madalyasını kazandı, 1982’de gümüş madalya sahibi oldu, ve 1990 yılında ise şampiyon oldu. Üç kez “SSCB şampiyonları antrenörü” madalyası ile ödüllendirildi. Almanya’daki “75 JAHRE SKI – CLUB SCHONWALD” Avrupa Kupası yarışmalarında (1982) Avrupa Kupası aşaması birincisini yetişdirdiği için Jübile madalyası ile ödüllendirildi.

Barayev Hamit Aubakirulı – SSCB boks sporu ustası. AIBA Uluslararası kategori hakemi, Kazakistan Cumhuriyeti Spor ve Turizm Akademisi’nin profesörü, Spor Bölümü Başkanı’dır. 1952 yılında Kulja’da dünyaya gelmiştir. Kariyerini Kazakistan Devlet Fiziksel Kültür Enstitüsü’nde başladı (1977). “Burevestnik” Spor Kulübü’nü çalıştırdı (1978-1984). 5 Nolu Yatılı okulda spor bölümünün temelini atdı (1984-1988). 19988 yılından başlayarak Ulusal Çocuk ve Gençler Spor Okulu’nun (RDYSŞ) baş antrenörü olarak çalışmıştır. Çok deneyimli sporcuların yetiştirilmesinde çok yıllık çalışmaları için “Kazakistan Cumhuriyeti Üst düzey Antrenörü” unvanına layik görülmüştür. Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin Urumçi şehrindeki Spor derneğinin daveti üzerine uluslararası yarışmalar için boksörlerin hazırlanmasına yardım edir. (1993-1994). İran İslam Cumhuriyeti Boks Milli takımının Baş antrenörü (2003-2004), Kazakistan’ın Meksika’da, ABD’de Spor delegasyonu Başkanı, Polonya, Hindistan, Çin, Türkiye ve Pakistan’de geçirilmiş uluslararası turnuvalarında hakim oldu.

Sadıkov Rahimjan Nurahunulı – SSCB boks sporu ustası. 1960 yılında Almatı İli’nin Otenay köyünde dünyaya geldi. 1996 yılında Kazakistan Spor ve Turizm Akademisi’nin mezunu oldu. Birkaç kez Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti şampiyonu oldu, SSCB Şampiyonası galibi, “Dinamo” Spor Kulübü şampiyonu (1977-1978), Hava Kuvvetleri şampiyonu (1980), birkaç kez Sovyetler Birliği turnuvalarının şampiyonu oldu. Kazakistan Cumhuriyeti’nin yüksek kategori antrenörüdür. Kazakistan şampiyonlarını, dünya şampiyonası gümüş ve bronz madalyo sahiplerini çalıştırdı (2002-2003), onun öğrencileri Rusya, Estonya, Letonya, Ukrayna, Türkiye, Azerbaycan, Özbekistan, Kırgızıstan ve başka ülkelerde geçirilmiş farklı uluslararası turnuvalarda madalya kazanmışlar. 2004 yılında Yunanistan Olumpiyat Oyunları katılımcısı Bahtiyar Artayev’in hazırlanmasında çalışmıştır.

Aznabakiyev Rahimjan Abdlvahapulı (1955-2001) – Kazakistan üst düzey antrenörü. O, Almatıda dünyaya gelmiştir. 1975 yılında Sanayi Koleji’ni bitirdi, 1989 yılında ise Almatı Devlet Fiziksel Kültür ve Spor Enstitüsü’nden Çim hokeyi öğretmen-antrenörü mesleği mezunu oldu. Ulusal Yüksek Spor Ustalığı Okulunda antrenör olarak çalıştı (1979-1993). Rahimjan’ın öğrencileri Kazakistan’ın kadın milli takımın doldurmuş, Sovyetler Birliğinin Yüksek Lig’inde oynamışlar. Kazakistan takımı SSCB Şampiyonası’nda, SSCB halkları Spartakiadları ve başka spor turnivalarında üst sıraları kazanmıştır.

İlyahunov Ayat Mamtiminulı – Kazakistan Cumhuriyeti üst düzey antrenörü, “Free sparing” Federasyonu Başkanı. 1957 yılında Almatı’da dünyaya geldi. Yumruk dalaşı antrenörü, eğitmeni olarak çalışmıştır. Almatı ve Bişkek şehirlerinde “Genç asker” kulüplerini açdı. 1986 yılında Wushu Federasyonu Başkanı. Hemin yılda SSCB’de ilk defa olarak Wushu Sanda Şampiyonası, Kazakistan’da ilk uluslararası turniva geçirdi. Hemin devirde 50 sporcu Asya, Avrupa ve dünya Şampiyonalarını kazanır. 1998’de amatörler arasında “Free sparing” federasyonu açıldı ve Ayat İlyahunov onun Başkanı seçildi.

Tohtiyev Gafur Samatulı – V Dan uluslararası klas Karate spor ustası. 1967 yılında Taldıkorgan şehrinde Altınemel köyünde dünyaya gelmiştir. Almatı’da yüksekokulu bitirdi. Altı kez Kazakistan Cumhuriyeti şampiyonu, SSCB Merkezi Ordu Spor Kulübü şampiyonu oldu (Moskova, 1990). Farklı uluslararası turnivaların birincisi, ABD’de geçirilen Dünya Şampiyonası’nın bronz madalya sahibidir (New York, 1994). Kırktan fazla Karate-Kikboks, Wushu, Yumruk dalaşı şampiyonu yetiştirdi: onların arasında 6 Dünya şampiyonu, 1 Asya şampiyonu, Dünya Şampiyonası’nın 2 gümüş, 1 bronz madalya sahibi vardır.

Tohtahunov Paracan Tohtasunulı – uluslararası klas Wushu Sanda spor ustası. 1967 yılında Almatı İli’nin Uygur İlçesi’nin Sunkar köyünde dünyaya gelmiştir. 1992 yılında Kazakistan Mimarlık ve İnşaat Akademisi’nin, 2004 yılında Ekonomi ve Hukuk Akademisi’nin mezunu oldu. Birçok kez Kazakistan ve Kırgızistan Wushu Sanda ve Kikboks şampiyonu, “Elyühan” Profesyonel Spor Kulübü Kupası uluslararası turnuvasının şampiyonu (1996-1997), Muay Thai Dünya Şampiyonası’nın bronz madalya sahibi (Bangkok – Tayland, 1994), maç yarışmasının galibi (ABD – Kazakistan, 1998), profesyoneller arasında Orta Asya Wushu Sanda şampiyonu (1996), Kiev’de öğrenciler arasında geçirilen SSCB Boks Şampiyonası’nın gümüş madalya sahibidir (1991).

İslamov Abdraşit Latibulı – Kazakistan Cumhuriyeti modern pentatlon mill takımının üst düzey antrenörü. 1967 yılında Almatı’da dünyaya gelmiştir. Orta Asya Üniversitesi Öğretmen-Psikolog mesleği mezunudur. Kazakistan Cumhuriyeti ve SSCB spor ustasıdır. Olimpyat şampiyonu A.V.Parıgin’in (Atlanta, 1996), erkek milli takımının (bronz madalya, Asya Şampiyonası, Tokyo), kadın milli takımının (bronz madalya, Asya Şampiyonası, Pusane, 2002) çalıştırıcısıdır.

Jalilov Munlukjan Maksimulı – uluslararası klas Wushu Sanda ve Kikboks spor ustası. 1971 yılında Almatı şehrinde dünyaya gelmiştir. Burada yüksekokul mezunu oldu. “Free sparing” Federasyonu’nda antrenör olarak çalıştı. Birçok kez Kazakistan Wushu Sanda şampiyonudur. Kazakistan ve ABD arasında maç yarışmasında sparing madalya sahibidir. Dünya Şampiyonası’nın gümüş madalya sahibi (İtalya), Asya şampiyonu (Vietnam), amatörler arasında Wushu Sanda Dünya şampiyonudur.

Jalilov Alik Maksimulı – uluslararası klas Wushu Sanda, Kikboks, Muay Thai ve Yumruk dalaşı spor ustası. 1976 yılında Almatı İli’nin Uygur İlçesi’nin Ulken Aksu köyünde dünyaya gelmiştir. Yumruk dalaşı Dünya şampiyonu (Almatı, 2001), Muay Thai Dünya Şampiyonası’nın gümüş madalya sahibi (Tayland, 1997), Kikboks Dünya Şampiyonası’nın gümüş madalya sahibi (Yunanistan, 2004), Wushu Sanda Asya Şampiyonası’nın gümüş madalya sahibi (Filipinler, 1996), Wushu Sanda Dünya Şampiyonası’nın gümüş madalya sahibi (Vietnam, 2000), ilk uluslararası Full-contact karate turnivasının mutlak ağırlıkta galibi (Almatı, 2000), amatörler arasında uluslararası Yumruk dalaşı turnivasının galibi (Karaganda, 1999), “Elyühan” Wushu Sanda-Dan Profesyonel Spor Kulübü Kupası ІІІ uluslararası turnuvasının şampiyonudur (Almatı, 1996).

Hamrayev Şatlıkjan Tuyğunlı – uluslararası klas Wushu Sanda, Kikboks, Yumruk dalaşı spor ustası. 1977 yılında Almatı’da dünyaya gelmiştir. Kazakistan Devlet Spor ve Turizm Akademisi’nin mezunudur. Kazakistan Yumruk dalaşı şampiyonu, “Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kupası” uluslararası Muay Thai turnivasının galibi (2002), Kikboks Dünya şampiyonu (Yunanistan, Rodos adası), Dünya Şampiyonası’nın gümüş madalya sahibi (2003), Dünya şampiyonudur (2004).

Kurbanov Mahomedjan Jolbasulı – uluslararası klas Wushu Sanda, Kikboks spor ustası. 1977 yılında Jambıl Eyaleti’nde dünyaya gelmiştir. Kırgızistan Güvenlik hizmetleri görevlisidir. Kırgızistan Kikboks, Taekwondo, Wushu Sanda, Yumruk dalaşı şampiyonu, uluslararası Kikboks, Muay Thai, Wushu Sanda, Yumruk dalaşı turnivaları şampiyonudur. Yumruk dalaşı Dünya Şampiyonası’nın bronz madalya sahibi (2001), Muay Thai Dünya Şampiyonası’nın bronz madalya sahibi (2003), Kikboks Dünya Şampiyonası’nın gümüş madalya sahibi,  Muay Thai Dünya şampiyonudur (2004).

Azizova Gülzara Şahikızı – uluslararası klas Kikboks spor ustası. 1979 yılında Almatı’da dünyaya gelmiştir. Kazakistan Devlet Spor ve Turizm Akademisi’nin mezunudur. Kazakistan Şampiyonası madalya sahibi, birçok kez şampiyonu, Kikboks Dünya şampiyonu (Yunanistan), Muay Thai Dünya Şampiyonası’nın gümüş madalya sahibi (Yunanistan), 1997 yılında Bişkek’te Asiya Kupası’nın bronz madalya sahibidir. Şimdi Almatı şehir Şanırak mahallesinde özel yatılı okul-lisesinde çalışmaktadır.

Ruzıbayev Muhtar Muhamedinulı – Boks spor ustası. 1986 yılında Almatı’da dünyaya gelmiştir. Kazakistan Ulusal Teknik Üniversitesi’nin mezunudur. 1997 yılından başlayarak boks yapmağa başlamıştır. “Spor ustası” unvanını 16 yaşında kazandı. Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı N.A.Nazarbayev Ödülü uluslararası turnivasının galibi (2001, 2002), birçok defa Kazakistan Cumhuriyeti Şampiyonası’nın galibi, birçok defa Demyanenko Ödülü uluslararası turnivasının şampiyonu (1998-2001), Azerbaycan (2002), Ukrayna (2003), Estonya’da (2004) geçirilen uluslararası turnivaların galibi, 2002 yılında Budapeşte’de Dünya Şampiyonası’nın madalya sahibi, 2003 yılında Romanya’da Dünya Şampiyonası’nın madalya sahibidir.

Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға