"Көші-қон қызметі - жай жұмыс емес, ел алдындағы жауапкершілік"
5 сәуір – Қазақстанда көші-қон қызметі саласы қызметкерлерінің кәсіби мерекесі. Бұл – ел аумағына келіп-кететін шетел азаматтарының қозғалысын бақылап, заң талаптарының сақталуын қадағалайтын сала мамандарының еңбегін бағалайтын күн. Күн сайын жүздеген адамның тағдырына әсер ететін маңызды шешімдер қабылдап, елдегі тұрақтылық пен қоғамдық тәртіпті сақтау жолында еңбек етіп жүрген көші-қон қызметкерлерінің жұмысы оңай емес. Осыған орай біз Шымкент қалалық Полиция департаменті Көші-қон қызметі басқармасының бастығы, полиция полковнигі Жеңіс Әуелбекұлымен сұхбаттасып, саланың бүгінгі тыныс-тіршілігі, атқарылып жатқан жұмыстар мен көші-қонның өзекті мәселелері туралы әңгімелескен едік.
El.kz: Жеңіс Әуелбекұлы, алдымен көші-қон қызметінің басты міндеттеріне тоқтала кетсеңіз...
Жеңіс Әуелбекұлы: Еліміз Тәуелсіздік алып, отандастарымыз тарихи отанына орала бастаған тұста демография және көші-қон саласын реттейтін, көші-қон саясаты бойынша мемлекеттік қызмет өкілетін күшейту маңызды қадамдардың бірі болды. Көші-қон үрдісі бір сәт те толастаған емес. Қазақстан Республикасы территориясында тұрған өзге этнос өкілдері өз тарихи отандарына көшіп, ал әлем бойынша тарыдай шашылған қазақ бауырларымыз керісінше Қазақстанға қайтып жатыр. Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинеті 1993 жылғы 5 сәуірдегі №256 қаулысын – «Қазақстан Республикасындағы паспорт жүйесі туралы ережені» қабылдап, Республиканың төлқұжаттық-визалық қызметі қайта құрылды.
1999 жылы төлқұжаттық-визалық қызмет көші-қон полициясы деп аталды. Органның қызмет құрылымы, міндеттері өзгерді. Қазақстанға келетін шетел азаматтары санының өсуіне байланысты олардың елде жүріп-тұру тәртібін реттеу қажеттілігі туындады. 20 жылдан астам уақытта көші-қон полициясының құрылымы бірқатар өзгерістерге ұшырады. Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігін жариялаған кезде Ішкі істер министрлігінің құрылымында қоғамдық тәртіпті күзетудің бас басқармасының құрамына кіретін екі бөлім: төлқұжаттармен жұмыс және виза бөлімі, шетел азаматтарын тіркеу (ВБжТ) бөлімі болғаны баршаға белгілі. Төменгі бөлімшелерде төлқұжаттармен жұмыстың төлқұжаттық және визалық міндеттерін атқаратын бірыңғай қызмет жұмыс істеді. Басқарма алдында жеке басын куәландыратын қазақстандық құжаттарды әзірлеу мен төлқұжаттарды айырбастауға дайындаудың міндеті тұрды.
Президент Жарлығы бойынша тарихи отаны Қазақстанға қоныс аударушыларға айрықша көңіл бөлінді. Заңсыз көші-қонмен күресу үшін 2002 жылдың сәуір айында «Рубеж» бірыңғай бөгеу жүйесі взводы құрылды.
Бүгінгі күні әлемнің көптеген елдерінде көші-қон саясаты үлкен мәселеге айналып келеді. Осы салаға мән бермеудің салдарынан Еуропаның бірқатар мемлекеттерінің ішінде қоныс аударып келушілердің талабына байланысты жікке бөлінушіліктің, жаппай тәртіпсіздіктердің орын алғанын естен шығаруға болмайды. Сондықтан да жері кең байтақ, жас мемлекетіміз үшін көші-қон мәселесін ретке келтіру салмақты да сауатты саясатты талап етеді.
Айта кетейік, Көші-қон полициясы ҚР Конституциясына, «Ішкі істер органдары туралы», «Халықтың көші-қоны туралы», «Шетелдіктердің құқықтық жағдайы туралы», «Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы» ҚР заңдарына және басқа да нормативтік құқықтық актілерге, мемлекетаралық келісімдерге (шарттарға), сондай-ақ ведомстволық нұсқаулықтарға сәйкес әрекет етеді.
Ал заңсыз көші-қонның алдын алу, шетел азаматтарының және оларды қабылдайтын заңды және жеке тұлғалардың белгіленген болу ережелерін, сондай-ақ, жұмыс берушілердің шетел жұмыс күшін тарту ережелерін сақтауды бақылау – басты міндетіміз. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасына уақытша келген шетелдіктерге рұқсат беру, шетел азаматтарын Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдарды шетел азаматының қоныстану ыхтияр хатымен және азаматтығы жоқ адамның куәлігімен құжаттандыру, Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау, азаматтыққа қатыстылығын анықтау, азаматтықтан шығу жөніндегі материалдарды дайындау, Қазақстан азаматтарының тұрақты тұруы үшін шетелге шығуын рәсімдеу, шетел азаматтарына виза беруді жүзеге асыру, Қазақстан Республикасының азаматтарына жеке куәліктер мен төлқұжаттарын ресімдеу көші-қон қызметі арқылы жүзеге асырылады.
El.kz: Шетелдік азаматтарға қатысты көші-қон заңнамасында соңғы уақытта қандай өзгерістер орын алды?
Жеңіс Әуелбекұлы: Қазақстан Республикасының 2016 жылғы 30 желтоқсандағы «Дактилоскопиялық және геномдық тіркеу туралы» Заңының 10-бабы 3-тармағына сәйкес, 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап тек Қазақстан Республикасында виза, уақытша немесе тұрақты тұруға рұқсаттар алу, Қазақстан Республикасының визасын ресімдеу кезінде шетелдіктің Қазақстан Республикасында тұруға ықтиярхатын, азаматтығы жоқ адамның куәлігін, босқын куәлігін, жол жүру құжатын алғаш ресімдеу, сондай-ақ оларды қалпына келтіру, ауыстыру үшін жүгінген шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарды міндетті дактилокопиялық тіркеуден өту көзделген. Ал 2024 жылдың қазан айынан бастап Қазақстан Республикасының азаматтығын қабылдау немесе азаматтығын қалпына келтіру кезінде олардан мемлекеттік тілді, ҚР Контитуциясының негіздері мен Қазақстан тарихын білуі талап етіледі. Олардың әрбірі осы үш бағытта тест тапсырып, нәтижесіне қарай шешім қабылданады.
El.kz: Шетел азаматтарының Қазақстанда заңсыз тұру фактілері қазіргі таңда қаншалықты жиі кездесіп отырады? Мұндай заңсыз жағдайлар қандай жолдармен анықталады және оларды елден шығару процесі қалай жүзеге асады? Сонымен қатар, заңсыз мигранттар жасырыну үшін қандай айла-тәсілдерге жүгінеді?
Жеңіс Әуелбекұлы: Бұл – қазіргі көші-қон саласындағы ең өзекті және маңызды мәселелердің бірі. Шетел азаматтарының елімізде заңсыз тұруы, тіркеусіз жүруі немесе көші-қон заңнамасының талаптарын бұзуы, өкінішке қарай, кейде кездесіп отырады. Осындай заңсыз әрекеттердің алдын алу және олармен күрес мақсатында көші-қон қызметі тұрақты негізде бірқатар кешенді шаралар атқаруда. Атап айтқанда, заңсыз көші-қонның жолын кесу, елімізге шетелдіктердің келуі, уақытша немесе тұрақты тұруы, тіркелуі және Қазақстан Республикасынан уақытылы шығуы секілді барлық үдерістер қатаң заң талаптарына сәйкес бақыланады. Сонымен қатар, еліміздің төлқұжаттық-тіркеу тәртібінің сақталуына да ерекше мән беріледі.
Жыл басынан бастап елімізде "Мигрант" және "Құқық-тәртіп" атаулы жедел-профилактикалық іс-шаралары өткізілді. Бұл рейдтер кезінде ішкі істер органдары қызметкерлері шетел азаматтарының құжаттарын, тіркеу мерзімін, тұрып жатқан жерлерін тексеріп, заң бұзушылық фактілерін анықтады. Нәтижесінде тіркеусіз жүрген немесе көші-қон заңнамасын бұзған азаматтар анықталып, оларға қатысты әкімшілік шаралар қолданылды.
Айта кету керек, кейбір заңсыз мигранттар түрлі айла-тәсілдерге барып, өздерінің елде заңсыз жүргенін жасыруға тырысады. Мысалы, жалған тіркеу жасату, қолдан жасалған құжаттармен жүру немесе жалдамалы пәтерлерде тіркелмей тұру – осындай әдістердің бірі. Алайда көші-қон қызметінің кәсіби мамандары мен құқық қорғау органдары мұндай заң бұзушылықтарды анықтап, шұғыл шара қолдануға дайын. Бұл – елдің қауіпсіздігі мен ішкі тәртіпті сақтау жолындағы маңызды міндеттердің бірі.
El.kz: Заңсыз көші-қонмен күрес қалай жүргізіледі? Көші-қон қызметкерлері жалған құжаттарды қалай анықтайды?
Жеңіс Әуелбекұлы: Заңсыз көші-қонмен күрес өте маңызды әрі күрделі процесс болып табылады. Бұл бағыттағы жұмыс Шымкент қаласының прокуратурасы, Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шымкент қаласы бойынша департаменті, сондай-ақ Шымкент қаласы Полиция департаментінің жедел қызметтерінің қатысуымен жүргізіледі. Біз мобильді топ құрып, әртүрлі күштік құрылымдармен бірлесе отырып, рейдтік іс-шаралар ұйымдастырамыз. Бұл шаралар барысында біз заңсыз көші-қонның алдын алып, құқық бұзушыларды анықтаймыз.
Жалған құжаттарды анықтау үшін көші-қон қызметкерлері арнайы тренингтер мен курстардан өтеді, әрі заманауи технологиялар мен әдістерді пайдаланады. Құжаттардың шынайылығын тексеру үшін мамандар бірнеше қадамды жүзеге асырады: алдымен құжаттардың әрбір бөлігін мұқият зерттейді, оның ішінде таңбалары мен басқа да маңызды белгілерді тексереді. Сонымен қатар, біз түрлі халықаралық базалармен және жүйелермен жұмыс істей отырып, шетелдіктердің мәліметтерін салыстырып, жалған құжаттарды анықтаймыз. Бұдан басқа, әрбір құжатқа қатысты қосымша ақпараттарды сұрау арқылы да нақтылау жасаймыз. Бұл жұмыс заңсыз көші-қонмен күресті тиімді жүргізуге мүмкіндік береді.
El.kz: Қазақстаннан депортацияланған шетелдіктер көбіне қандай қателіктер жібереді?
Жеңіс Әуелбекұлы: Қазақстанға жыл сайын жұмыс істеу, оқу немесе табыс табу мақсатында көптеген шетел азаматтары келеді. Дегенмен, олар көші-қон заңнамасын бұзған жағдайда, кейбірі депортацияға ұшырауы мүмкін. Алдымен көші-қон туралы заң талаптарын бұзу жағдайларына тоқталсақ, олардың арасында бірнеше типтік қателіктер жиі кездеседі. Мысалы, елімізде қос азаматтықпен жүрген шетел азаматтары да бар. Олар басқа елдің азаматтығын алғаны туралы уақытылы хабарламауы мүмкін. Ал Қазақстанда қос азаматтық қабылданбайды, сондықтан мұндай жағдайда оларды әкімшілік жауапкершілікке тартамыз.
Сонымен қатар, шетел азаматтары Қазақстанда көші-қон заңына сай жүрсе және жергілікті атқарушы органдардан рұқсаты болса, кез келген салада еңбек ете алады. Бірақ ең бастысы, олардың барлық әрекеті заң аясында болуы керек. Егер заң бұзушылық анықталса, біздің қызметіміз осы мәселені шешуге бағытталады. Жергілікті тұрғындар да осы мәселеге қатысты белсенді болуы керек. Егер олар қандай да бір шетел азаматының күдікті әрекетін байқаса, 102-ге хабарласуы қажет. Тәртіп сақшылары оларды көші-қон бөліміне жеткізіп, еңбек етуге рұқсат құжатын тексереді. Бұл азаматтардың өзімен бірге міндетті түрде еңбек етуге рұқсат құжатын алып жүруі қажет екенін ерекше атап өту керек. Егер мұндай құжаттары болмаса, олар заң бойынша жауапкершілікке тартылады.
(Фото: Жеңіс Әуелбекұлының жеке мұрағаты)
El.kz: Соңғы жылдары елге келетін шетелдіктердің саны артты ма? Олар негізінен қай елдерден келеді?
Жеңіс Әуелбекұлы: Иә, соңғы жылдары Қазақстанға келетін шетелдіктердің саны айтарлықтай артты. Мәселен, өткен жылы Шымкент қаласына жалпы 48 мың 953 шетелдік және азаматтығы жоқ тұлғалар уақытша келген. Оның ішінде 2601 адам алыс шетелдерден, ал 46 352 адам ТМД елдерінің азаматтары болды. Уақытша тұруға рұқсат (УТР) алған шетелдіктердің басым көпшілігі Өзбекстан, Ресей, Қырғызстан, Тәжікстан азаматтары екені байқалады.
El.kz: Шетел азаматтары тарапынан жиі жасалатын заң бұзушылықтар қандай? Оларға қандай шаралар қолданылады?
Жеңіс Әуелбекұлы: Шетел азаматтары тарапынан ең жиі жасалатын заң бұзушылықтар – бұл «Көші-қон» заңының талаптарын орындамау, яғни уақытша тұруға рұқсатсыз немесе заңсыз жұмыс істеу, азаматтық талаптарды бұзу сияқты жағдайлар. Бұл үшін ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 517 және 518 баптары бойынша әкімшілік жауапкершілік қарастырылған. Оларға соттың шешімімен ел аумағынан аластатылып, айыппұл салынады. Әсіресе, көші-қон заңын бұзған жағдайда заңсыз көші-қонмен күресу шаралары аясында шетелдіктердің құжаттары тексеріліп, құқық бұзушылық анықталса, олар заң аясында жауапқа тартылады.
El.kz: Қазақстанда тұруға рұқсат алғысы келетін шетел азаматтарының негізгі себептері қандай?
Жеңіс Әуелбекұлы: Шетел азаматтарының Қазақстанда тұруға рұқсат алуына бірнеше себеп бар. Бірі — еліміздегі тұрақтылық пен тыныш өмір сүруге деген ұмтылыс. Сонымен қатар, көпшілігі еңбек етіп, табыс табуды көздейді. Кейбір шетелдіктер өздерінің жеке кәсібін дамыту үшін немесе осындағы туыстарымен бірге тұрғысы келеді. Әрі қарай, білім алуға немесе қара жұмыс істеп, күн көруге келетіндер де көп. Қазақстанға келудің себептері әртүрлі болғанымен, елімізде жақсы мүмкіндіктер мен жағдайлар қалыптасқанын айтуға болады.
El.kz: Халықтың көші-қон қызметіне деген сенімін арттыру үшін қандай қадамдар жасалуда? Ашықтық қалай қамтамасыз етіледі?
Жеңіс Әуелбекұлы: Халықтың сенімі – біздің жұмысымыздың айқын көрінісі. Сондықтан әрбір азаматтың өтініш-тілегіне назар аударып, оны мұқият қадағалаймыз. Ашықтықты қамтамасыз ету үшін «Бір терезе» қағидатын енгізілген. Бұл жүйе бойынша Халыққа қызмет көрсету орталықтарында мемлекеттік қызметтер көрсетіледі. Мұндай тәсіл азаматтардың уақытын үнемдейді және қызметтердің ашық әрі қолжетімді болуына септігін тигізеді. Сонымен қатар, барлық көші-қон қызметтері автоматтандырылып, құжаттарды рәсімдеуде ешқандай адам араласуынсыз жұмыстар жүргізіледі, бұл да ашықтық пен әділдікті қамтамасыз етеді.
El.kz: Шымкент қаласы – еліміздің ірі әрі тығыз қоныстанған мегаполистерінің бірі. Жалпы, осы қалада қай елдердің азаматтары жиі тұрақтайды немесе уақытша тұруға келеді?
Жеңіс Әуелбекұлы: Иә, расымен де, Шымкент қаласы – халық тығыз шоғырланған, қарқынды дамып келе жатқан қала. Мұнда тек еліміздің түкпір-түкпірінен емес, сондай-ақ шетелдерден келетін азаматтардың саны да аз емес. Ең көп тұрақтайтын шетелдік азаматтардың қатарында Өзбекстан Республикасы, Қырғызстан Республикасы, Түркия Республикасы және Ресей Федерациясының азаматтары көш бастап тұр.
Бұл азаматтар қалаға негізінен еңбек қызметімен, кәсіпкерлік мақсатпен немесе отбасылық жағдайларға байланысты келеді. Олардың бір бөлігі уақытша тұру рұқсатымен келсе, енді бірі тұрақты тұруға ниет білдіреді. Шымкенттің климаты, орналасуы және экономикалық мүмкіндіктері де мигранттар үшін қолайлы жағдай туғызатыны сөзсіз.
El.kz: Көші-қон қызметі – халықпен тығыз жұмыс жасайтын сала. Айтыңызшы, Шымкент қаласында көші-қон қызметіне күн сайын қанша адам жүгінеді? Және олардың ішінде қай қызмет түрлеріне сұраныс көбірек?
Жеңіс Әуелбекұлы: Иә, дұрыс айтасыз. Көші-қон қызметі – күн сайын халықпен бетпе-бет жұмыс істейтін маңызды сала. Шымкентте көші-қон қызметіне жүгінетіндердің саны да айтарлықтай жоғары. Орта есеппен алғанда, күн сайын көші-қон қызметіне жүздеген адам келеді. Олардың қатарында ҚР азаматтығын алуға ниет білдіргендер де, уақытша немесе тұрақты тұру рұқсатын рәсімдеуге келгендер де бар.
Атап айтқанда, күн сайын Қазақстан Республикасы азаматтығын алу мәселесімен 7-8 адам келіп жүгінеді. Ал уақытша тұруға рұқсат алу үшін шамамен 50-60 адам, ал виза рәсімдеу немесе қолданыстағы визасын ұзарту мақсатында шамамен 40-50 шетелдік азамат келеді. Бұл – біздің күнделікті жұмысымыздың қарқынын көрсететін нақты деректер.
Қызмет түрлерінің ішінде ең көп сұранысқа ие – уақытша тұруға рұқсат беру қызметі. Өйткені Шымкентке түрлі мақсатпен – еңбек етуге, отбасымен қосылуға немесе білім алуға келетін шетел азаматтары өте көп. Сонымен қатар, виза беру, азаматтық алу, тұрақты тұру мәселелері бойынша да көптеген өтініштер түсіп отырады. Бұл – еліміздің, соның ішінде Шымкент қаласының миграциялық әлеуетінің жоғары екенін көрсетеді.
El.kz: Ал шетелге көшуге шешім қабылдайтын қазақстандықтардың негізгі себептері қандай деп ойлайсыз?
Жеңіс Әуелбекұлы: Бұл сұраққа біржақты жауап беру қиын, өйткені әр адамның шетелге көшу себептері әртүрлі. Дегенмен, бізге келіп түсетін өтініштер мен құжаттар негізінде талдау жасасақ, көп жағдайда азаматтар өздерінің тарихи отанына оралу мақсатында шетелге қоныс аударып жатады. Олардың көпшілігі атамекеніне оралу арқылы тарихи тамырларын қайта жалғағысы келеді. Кейбір азаматтар үшін бұл шешім — туған-туысқандарымен жақындасуға, сол елдің азаматтығын алуға және әлеуметтік-экономикалық мүмкіндіктерді пайдалану мақсатында қабылданады. Сонымен қатар, білім алу немесе кәсіби біліктілікті арттыру, шетелде жұмыс істеу сынды жеке себептер де кездеседі. Яғни, әр адам үшін көшу себебі жеке, бірақ негізгі ағыны – тарихи отанына қоныс аударғысы келетін азаматтар екенін айтуға болады.
El.kz: Көші-қон саласында жұмыс істейтін мамандарға қандай талаптар қойылады? Бұл салада жұмыс істеу қаншалықты қауіпті? Қызмет барысында қауіпті оқиғалар кездесе ме?
Жеңіс Әуелбекұлы: Жалпы алғанда, көші-қон саласы — бұл тек құжатпен немесе заңмен жұмыс істеу ғана емес, ең алдымен — адамдармен тікелей байланыста болатын, үлкен жауапкершілікті талап ететін сала ғой. Сондықтан бұл бағытта жұмыс істейтін мамандарға қойылатын талаптар да жоғары. Біріншіден, көші-қон қызметкері кәсіби білімді, заңнаманы жетік білетін, шетел азаматтарымен, түрлі мәдениет өкілдерімен дұрыс қарым-қатынас орната алатын жан болуы керек. Сонымен қатар, мұндай маман стреске төзімді, сабырлы, өз жұмысында әділ әрі салмақты шешім қабылдай алуы тиіс.
Қауіпсіздік мәселесіне келер болсақ, көші-қон полициясы – ішкі істер органдарының маңызды бөлігі. Олардың негізгі міндеті – елімізде заңсыз көші-қонның алдын алу, елде жүрген шетелдік азаматтардың заңға сай тіркелуін және олардың еліміздің аумағында тәртіпті сақтауын қадағалау. Бұл — үлкен жауапкершілікті қажет ететін, кейде тәуекелге толы жұмыс.
Біздің басты міндетіміз — елімізде тұрақтылық пен қоғамдық қауіпсіздікті сақтау. Бұл бағытта Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасымен «Әділетті Қазақстан» тұжырымдамасы аясында көптеген реформалар жүзеге асырылып жатыр. Президентіміз атап өткендей, әрбір азамат өз өмірінің, денсаулығы мен мүлкінің қауіпсіздігіне сенімді болуы тиіс. Сондықтан көші-қон полициясы да алдыңғы шепте тұруы қажет. Бұл салада қызмет ететін мамандар тек заңгер ғана емес, сонымен бірге психолог, медиатор әрі бейбітшілікті сақтаушы тұлға болуға тиіс.
Осы ретте айта кететін бір жайт, Шымкент қалалық Полиция департаментінің жеке құрамы апта сайын екі мәрте дене шынықтыру мен жауынгерлік даярлықтан өтеді. Бұл – кез келген жағдайда дұрыс шешім қабылдап, шұғыл әрекет етуге дайын болу үшін өте маңызды.
Бүгінгі күнге дейін көші-қон саласында қызмет етіп жүрген полиция қызметкерлері арасында қызмет барысында тіркелген ерекше қауіпті оқиғалар болған жоқ. Дегенмен, әрдайым сақтық пен қырағылық қажет. Бұл – қоғам алдындағы үлкен жауапкершілік.
(Фото: Жеңіс Әуелбекұлының жеке мұрағаты)
El.kz: Ел аумағына келуші мигранттардан басты не талап етіледі?
Жеңіс Әуелбекұлы: Қазақстанда мигранттардың келуі мен болуы көші-қон бақылауында. Шетелдіктердің Қазақстанда болу тәртібі заңмен реттеледі. Бірде-бір шетел азаматы көші-қон заңнамасының талаптарын орындамай, мемлекетіміздің аумағында болуға құқығы жоқ.
Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің азаматтары үшін Қазақстан Республикасында болудың рұқсат етілген мерзімі мемлекеттік шекарадан өткен күннен бастап, ортақ ереже бойынша 90 күннен кейін аяқталады. Мигранттарды тіркеуді ішкі істер органдары қабылдаушы тараптардың мәліметтері мен Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитетінің шетелдіктердің кіруі мен шығуын есепке алатын Мемлекеттік шекара арқылы өткізу пункттерінен бірыңғай дерекқорға уақытылы түсетін мәліметтері негізінде жүзеге асырады.
Яғни, шетел азаматтары ел аумағына келген уақытта Қазақстан Республикасында уақытша және тұрақты тұруға рұқсат алу үшін тіркелген мекенжайлары бойынша ішкі істер органдарына өтінішпен жүгінеді. Қолданыстағы ақпараттық жүйелер арқылы осы шетел азаматтарының Қазақстан Республикасы кірген уақыттарын тексеру барысында олардың заң ережелерін бұзғаны анықталып жатады. Мұндай жағдайда ҚР Әкімшілік Кодексінің баптарында көрсетілген жауапкершілікке тартылып, қажет болған жағдайда ел аумағынан шығарылады.
El.kz: Көші-қон қызметінің қызметкерлеріне қандай жеке қасиеттер қажет деп ойлайсыз? Бұл мамандықтың ең үлкен жауапкершілігі неде?
Жеңіс Әуелбекұлы: Әрбір мамандықтың өзіне тән қиындығы мен артықшылықтары болатыны белгілі. Сол сияқты көші-қон қызметінде еңбек етудің де өзіндік ерекшелігі, маңызы мен салмағы бар. Бұл салада жұмыс істеу тек кәсіби біліктілікті ғана емес, сонымен қатар жоғары деңгейдегі адами қасиеттерді, моральдық жауапкершілікті талап етеді.
Көші-қон қызметінің маманы ең алдымен — сабырлы, төзімді, байсалды болуы тиіс. Себебі ол күн сайын түрлі жағдайдағы, әртүрлі ұлт пен діндегі адамдармен бетпе-бет кездесіп, олардың мәселесін тыңдап, шешім қабылдайды. Мұндай кезде үлкен мәдениет пен әдептілік қажет. Сонымен қатар, әділеттілік пен жауапкершілік те бұл қызметкердің басты ұстанымына айналуы тиіс. Себебі оның әрбір қабылдаған шешімі тек қағаз жүзінде ғана емес, нақты адамдардың өміріне, тағдырына тікелей әсер етуі мүмкін.
Көші-қон саласындағы инспектордың міндеті тек азаматтарды қабылдау немесе құжат рәсімдеумен шектелмейді. Оның күнделікті жұмысында шетелдік азаматтардың Қазақстан аумағында заңды тұруы мен еңбек етуін қадағалау, заңбұзушылықтарды анықтау, рейдтік шаралар жүргізу секілді көптеген маңызды істер бар. Мысалы, ол мигранттарды жұмысқа тартқан кәсіпкерлердің құжаттарын мұқият тексеріп, заң талаптарының орындалуын қадағалайды. Бұл — аса маңызды, үлкен жауапкершілік жүктелген жұмыс. Себебі мұнда қателесуге болмайды, әрбір әрекет заң аясында, әрі адамгершілікпен жасалуы тиіс.
Көші-қон полициясы қызметкері тек қатаң заңның өкілі ғана емес, сонымен бірге қиын жағдайға тап болған адамдарға қолдау көрсететін, бағыт-бағдар беретін, құқықтары мен мүдделерін қорғайтын тұлға. Бұл – жай ғана жұмыс емес, бұл – халық пен мемлекет алдындағы үлкен міндет, ел ішіндегі тұрақтылық пен келісімді қамтамасыз етудегі маңызды рөлдердің бірі.
El.kz: Көші-қон саласында қызмет етуге ынтасы бар жастарға қандай кеңес берер едіңіз? Осы салаға келгісі келетіндер неден бастауы керек?
Жеңіс Әуелбекұлы: Көші-қон саласы — бұл өте күрделі әрі жауапкершілікке толы бағыттардың бірі. Себебі мұнда шетел азаматтарымен, түрлі елден келген адамдармен тығыз қарым-қатынас орнату қажет. Сонымен қатар көші-қон қызметкерлері халыққа ең көп мемлекеттік қызмет көрсететін салада еңбек етеді. Күніне ондаған, тіпті жүздеген адам түрлі сұрақпен, өтінішпен келеді. Сол себепті бұл салада қызмет ету – тек құжатпен жұмыс істеу емес, адамдармен тіл табысу, олардың жағдайына үңіліп, дұрыс бағыт-бағдар беру.
Жастарға айтар кеңесім — ең алдымен осы салаға деген шынайы қызығушылық пен жауапкершілік сезімі болуы тиіс. Бұл жұмысты жай ғана қызмет деп емес, ел алдындағы міндет, халыққа қызмет көрсету деп түсінген жөн. Қоғаммен, адамдармен тығыз жұмыс істейтін сала болғандықтан, кәсібилікпен қатар, шыдамдылық, сыпайылық, әділдік пен адамгершілік қасиеттер аса маңызды. Сондай-ақ, мемлекеттік қызметшілерге арналған «Әдеп» кодексінің талаптарын қатаң сақтау — кез келген қызметкер үшін міндет. Бұл тек жұмыс тәртібін сақтау емес, сонымен бірге өз ісіне адал, азаматтармен дұрыс қарым-қатынас орната алатын маман болудың көрсеткіші. Ал салаға келгісі келетін жастар алдымен тиісті білім алып, құқықтану, мемлекеттік басқару немесе халықаралық қатынастар салаларын меңгеруі керек. Одан кейін көші-қон саласындағы құрылымдарда тағылымдамадан өтіп, тәжірибе жинақтау – жақсы бастама болмақ. Өз ісін сүйетін, елінің дамуына үлес қосқысы келетін әрбір жасқа бұл салада мүмкіндік мол.
El.kz: Кәсіби мерекелеріңіз құтты болсын! Сұхбатыңызға көп рахмет!
Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға