Көне грек даналарының ақыл-ойлары
Нақыл сөзЖаратылыстың ең көнесi - Құдай, өйткенi оны ешкiм тумаған.
Ең әсем нәрсе - ғалам, өйткенi оны Құдай жаратқан.
Барлығынан үлкенi – кеңiстiк, өйткенi ол бәрiн құшып тұр.
Барлығынан тез – ақыл, өйткенi ол бәрiн орап алады.
Барлығынан күштi – болмай қоймайтын iс, өйткенi ол бәрiне билiк етедi.
Барлығынан ақылды – уақыт, өйткенi ол барлығын ашады.
Фалес
Гомер (шамамен біздің эрамызға дейінгі VIII ғасыр)
Айыптыны Құдай табады.
* * *
Бәріне уақыт бар: жұмысқа да, сұхбатқа да, демалысқа да.
* * *
Тіл – жұмсақ.
* * *
Болған оқиғаны ғана ой елегінен өткізетін адам – ақымақ.
* * *
Әйелді үнсіздік әсемдей түседі.
* * *
Әсемдік ұзақ тұрмайды.
* * *
Бітірген ісіңнің рахаты-ай.
* * *
Сен – маған, мен – саған.
Гесиод (біздің эрамызға дейінгі 700-ші жылдар)
Бұл өмірде жақсы әйелден артық ештеңе жоқ.
* * *
Достары ауысып тұратын адамнан ештеңе күтпе.
* * *
Өз уақытына билік ете алатын адам – шын ұлы адам.
* * *
Шабан ойлайтын адам өз қиындықтарымен өмір бойы күреседі.
* * *
Жұмыстың қай түрі болмасын айып емес, жұмыс істемей бос жатқан айып.
* * *
Халықтың көбісі ауызға алып жүрген сөздер түбірімен ұмыт болып кетпейді.
Периандр (біздің эрамызға дейінгі 660-585-ші жылдар)
Егер де сен еріксіз бір жарамсыз істі орындауға уәде берген болсаң, оны орындамай қоя сал.
* * *
Билікші өз билігін тастап кетуге неге қорқады? Өйткені безу де қауіпті, құлау да қауіпті.
* * *
Ынта-ықылас мұратқа жеткiзер.
Солон (біздің эрамызға дейінгі 640-559-шы жылдар)
Құдайға – құрмет жаса, ата-анаға – абырой әкел.
* * *
Билікке барсаң қу адамдарды қызметке қойма, өйткені олардың жасаған қателіктері үшін сені айыптайды.
* * *
Барлық істе шама болсын.
* * *
Жүзін жер жасырғанша адамды бақытты деп санауға болмайды.
* * *
Досты асықпай таңда, таңдадың ба – алмастыра берме.
* * *
Артық нәрсені жоғалту уайымы мен керек нәрсені жоғалту уайымы бірдей.
* * *
Мұң әкелуі мүмкін рахаттан қашуға тырыс.
* * *
Досқа да жиі бара берме, ол сенен тойынып теріс айналуы мүмкін.
* * *
Кім көп кісіге қорқынышты болса, өзі де көп адамнан қорықсын.
* * *
Үкім шығармас бұрын екі жаққа бірдей құлақ түр.
* * *
Жақсы нәрсе оңай келмейді.
* * *
Заңдар өрмекшінің торы сияқты: оған әлсіздер мен жеңілдер түссе олар шырмап қалады, мықтылар түссе, сетінеп кетеді.
* * *
Тең көру ұрысты болдырмауға себеп.
* * *
Берген кеңесің жағымды ғана болмасын, дұрыс болсын.
* * *
Бағынуды үйренбей тұрып билік басына барма.
* * *
Досыңа кінә тақсаң оңашада тақ, мақтауды елдің көзінше жаса.
* * *
Үнсіздік сөзді салмақты етеді, ал үнсіздікті уақытында пайдалана білу салмақты етеді.
* * *
Байлықтан тойыну туады, тойыну – бұлғаққа ұшыратады.
* * *
Барлық адамдардан абай бол, жарқын жүзде жасырынған қара ниет те болады, тәтті сөздің астары қандай, білмейсің…
Архилок (біздің эрамызға дейінгі VII ғасырдың 2-ші жартысы)
Жанның жігері сізге берілген теңдессіз сыйлық. Ол болса, ештеңе де қорқынышты емес.
Питтак (біздің эрамызға дейінгі 570-ші жылдары қайтыс болған)
Адамға жақсы болу қиын.
* * *
Қатердің келетінін алдын-ала болжау – ақылдының ісі, келіп қалған кезде оны жеңу – ержүректік.
* * *
Өз бақытыңды жасыра жүрсең көз тимейді, бірақ жасырамын деп мүсіркеу туғызба.
* * *
Досың жайлы ғана емес, дұшпаның жайлы да жаман сөз айтпа.
* * *
Біреуді кемшілігі үшін сөгерде, өзің де соның орнында болудан қорық.
* * *
Шындыққа, сенімге, тәжірибеге, икемділікке, жолдастыққа, ынтаға ұмтыл.
* * *
Болмай қоймайтын iске Құдай да қарсы келмейдi.
* * *
Адамды билiк сынайды.
* * *
Жақсы деп iстеген iсiн жақсы iстегендi айтамыз.
* * *
- Не нұрлы?
- Уақыт.
- Не жасырын?
- Болашақ.
- Не сенiмдi?
- Жер.
- Не сенiмсiз?
- Теңiз.
* * *
Бiр iстi ойға ала сала жария етпе, орындалмай қалса күлкiге қаласың.
* * *
Аманатты қайтар.
* * *
Арды биiк қоюға әдеттен.
* * *
Өзiңе қолайсыз iске кiрiспе.
* * *
Адамға күш табиғатынан берiледi, отанға қызмет ету ниетi – сана мен рухтан, ал байлық, көп адамдарға - қарапайым бiр себеппен келе қалады.
* * *
Бақытсыздықты жеңе алмаған адам бақытсызырақ.
* * *
Жаулардың арасындағы егеске төрелiк айту достардың арасындағы егеске төрелiк айтудан дұрыс, өйткенi достардың арасында төрешi болсаң, олардың бiреуi сенiмен жауығады, ал жаулардың арасында төрелiк айтсаң, оның бiреуiмен достасасың.
* * *
Нашар жаққа қарай болып жатқан өзгерiстерге қасқайып төзуден қиын iс жоқ.
* * *
Не тәттi? Үмiт тәттi.
* * *
Мүмкiн емеске ұмтылу мен өзгенiң қасiретiне бейтарап болу тек жаны ауру адамның ғана iсi.
* * *
Адамға қандай iс жағымды? “Дүние жинау”.
* * *
Өмiрдi саған өмiр сүруге аз қалғандай әрi көп күн бардай етiп өлше; ал достарыңды саған жамандықпен жауап беруi мүмкiн секiлдi сүй, өйткенi адамдардың көбi өшпендi.
* * *
Iстi бастауға асықпа, бастадың ба, мықты бол.
* * *
Сөйлеген кезде асықпа, асығыстық - ақымақтық.
* * *
Саналылықты сүй.
* * *
Лайықсызды байлығы үшiн мақтама.
* * *
Күшпен алма, ақылмен ал.
* * *
Жақсылық көрсең, Құдайдан деп ойла.
* * *
Жастықтан қарттыққа ақылды ғана ал, одан басқа сенiмдi байлық жоқ.
* * *
Көпшiлiк – жамандық.
Фалес (біздің эрамызға дейінгі 625-547-ші жылдар)
Тәннің рахаты – денсаулықта, ақылдың рахаты – білімде.
* * *
Үш нәрсе үшін тағдырға ризамын: біріншіден, мал емес, адам болғаным үшін, екіншіден, әйел емес, еркек болғаным үшін, үшіншіден, жауыз емес, эллин болғаным үшін.
* * *
Көп сөз айтқан адамды ақылды деуге болмайды.
* * *
Сырт көзге ғана жақсы болып көрініп, ішің сасық болмасын.
* * *
Сырт келбетті әдемілеу аз, рухани бастауларың да әдемі болсын.
* * *
Достарды бірге жүргенде де, жоқ кезінде де ұмытпа.
* * *
Саған сенген адамдардан теріс айналма.
* * *
Ең қиыны - өзіңді тану, ең жеңілі - өзгелерге ақыл айту.
* * *
Біреу туралы өсек айтатын адамды үйіңнен қу.
* * *
Барлық адамдар үшін ортақ нәрсе не? «Үміт, өйткені ол ештеңесі жоқ адамда да бар».
* * *
Не жеңiл? - «Басқаларға кеңес беру».
* * *
Жаратылыстың ең көнесi - Құдай, өйткенi оны ешкiм тумаған.
Ең әсем нәрсе - ғалам, өйткенi оны Құдай жаратқан.
Барлығынан үлкенi – кеңiстiк, өйткенi ол бәрiн құшып тұр.
Барлығынан тез – ақыл, өйткенi ол бәрiн орап алады.
Барлығынан күштi – болмай қоймайтын iс, өйткенi ол бәрiне билiк етедi.
Барлығынан ақылды – уақыт, өйткенi ол барлығын ашады.
* * *
Өмiр мен өлiмнiң айырмашылығы жоқ дейтiн Фалес. “Онда сен неге өлмейсiң?” дегенге: “Нақ солай болғаны үшiн” деп жауап беретiн.
* * *
Күн мен түннiң қайсысы бұрын пайда болды? – деп сұрағанда: “Түн күннен бiр күн бұрын пайда болды” деп жауап беретiн.
* * *
Тән рахаты - денсаулықта, жан рахаты - бiлiмде.
* * *
Бiреу одан: Құдайдан жарамсыз iстi жасырып қалуға бола ма? деп сұрағанда: “Жарамсыз iс түгiлi, ерсi ойыңды да жасырып қала алмайсың” деп жауап бердi.
* * *
Одан “жер бетiнде не қиын?” деп сұрағанда: “өзiңдi тану” деп жауап бердi. Не жеңiл? “Ақыл айту жеңiл”. Не жағымды? “Сәттiлiк”. Бақытсыздықты қалайша көтеру жеңiл? “Жауыңа одан да бетер екенiн көргенде”. Қандай өмiр жақсы? “Өзгелер жасаса айыптайтынды өзiмiз жасамаған өмiр жақсы”. Кiм бақытты? “Тәнi сау, жаны сергек, тәрбиеге көнетiн адам бақытты”.
* * *
Достарың жайлы бетiне де, сыртынан да айтып отыр.
* * *
Адамның бетiне ғана емес, сыртынан да жақсы сөз айт.
* * *
Арам жолмен байыма, саған сенген адамды сатпа.
* * *
Ата-анаңа қалай қарасаң, балаларыңнан соны күт.
* * *
“Нiл өзенiнiң кемерiнен асуы – желдiң қарсы келiп, ағысты тежеуiнен болады” дейтiн ол.
Биант (біздің эрамызға дейінгі 590-530-шы жылдар)
Әуелі ойлаймын, кейін әрекет етемін.
* * *
Өз достарыңның арасындағы даудан гөрi, жауларыңның арасындағы дауға араласқан жақсы, өйткенi біріншісінде достарыңның бiрi - жауыңа, ал екіншісінде жауларыңның бiрi - досыңа айналатыны сөзсiз.
* * *
Кiм мейлiнше көп мазасызданып, көп еңбек етедi? - дегенде “Жоғары қызметте өз орнын сақтап қалуға тырысатын адам” деп жауап беріпті.
* * *
Күшпен емес, сендіру арқылы бағындыр.
Феогнид (біздің эрамызға дейінгі 585-525-ші жылдар)
Ойыңа келген нәрсені екі-үш рет ойланып ал.
Анахарсис (біздің эрамызға дейінгі VI ғасыр)
Қауіпсіз кеме – жағаға шығарылып тасталған кеме.
* * *
Жаман адам көмір сияқты: күйдірмесе де қарасын жұқтырады.
* * *
Бағасыз көп достан бір бағалы дос артық.
* * *
Бірінші көзе шөлді басады, екіншісі – көңіл көтереді, үшіншісі – рахаттандырады, төртіншісі – ессіздікке апарады.
* * *
Өмір шыбығында үш шоқ болады: рахат шоғы, мастық шоғы, жиіркеніш шоғы.
* * *
Маскүнем болып кетпеу үшін маскүнемнің барлық нашар қасиеттері мен қимылдарын көз алдыңа келтір.
* * *
Ойындарда бірін-бірі ұру мен жұлқуға бәсекелесіп жатқандарды жабыла марапаттайтыны несі?
* * *
Кеменің тақтайы төрт елі, демек, кемеге мінгендер өлімнен төрт-ақ елі жерде тұр.
* * *
Жайлап бастап, ұрттап ішетіндердің тоя келе көземен ішетіні несі?
* * *
Тіліңді, нәпсіңді, көзіңді бағындыр.
* * *
Адамдағы әрі жақсы, әрі жаман не? “Тіл”.
* * *
Базар - адамдар бірін-бірі алдап-арбауға, тонауға арналған орын.
Мисон (біздің эрамызға дейінгі VI ғасыр)
Істі сөзіне қарап бағалама, сөзді ісіне қарап бағала. Өйткені іс сөзбен әдемілеу үшін жасалмайды, сөз – жақсы іске қызмет етеді.
Клеобул (біздің эрамызға дейінгі VI ғасыр)
Аз айтып, көп тыңда.
* * *
Бақытты кезде өзіңе өте сенімді бола кетпе, қиындықта сеніміңді жоғалтпа.
* * *
Ізгі адам әділетсіздіктен қашады, кесірлі әділетсіздікке жақын жүреді.
* * *
Ұят нәрседен қаш.
* * *
Ақшаңды керексіз нәрсеге жұмсап қойсаң, керектіңді аз аласың.
* * *
Пасық ашкөздікке берілгеннен жаза алған дұрыс, өйткені жазадан бір-ақ рет ренжисің, ал біріншісі өмір бойы ренжітеді.
* * *
Тілің ойыңның алдын орап кетпесін.
* * *
Өлгендер туралы жақсы сөз айт, я болмаса ештеңе айтпа.
* * *
Жақсы басқаруды алдымен үйіңнен баста.
* * *
Адамдар көңiлдерiн музаға аз бөледi де, бос мейрамдарға көп бөледi. Бiрақ, осының бәрiнiң мөлшерi бар, содан аспаңдар. Жақсылық жайлы ойлап, жақсылық жасағандарды ұмытпаңдар.
* * *
Тәндi жаттықтырып тұру керек.
* * *
Қыздарыңды жасы жағынан қыз кезiнде, ақылы жағынан әйел дәрежесiне жеткiзiп ұзатыңдар.
* * *
Достарыңа достықты берiк ету үшiн, дұшпандарыңа оларды достық жағдайға жеткiзу үшiн қызмет ет, достардың өсек сөздерiнен, дұшпандардың зұлым әрекеттерiнен құтылуға осы жәрдем етедi.
* * *
Үйден шыққан кiсi, не үшiн бара жатырмын деп, үйге қайтып келе жатқан кiсi не алып қайттым деп ойласын.
* * *
Айтқаннан тыңдағаның көп болсын.
* * *
Бiлiмдi сүй.
* * *
Сөйлеген сөзiң әсем болсын.
* * *
Жақсылықты өзiңе тарт, жамандықты керi итер.
* * *
Жалған сөзден аулақ бол.
* * *
Рахаттануды билей бiл.
* * *
Күшпен шешiм шығарма.
* * *
Балаларыңды тәрбиеле.
* * *
Дұшпандасудан қаш.
* * *
Бөтен адамдардың көзiнше әйелiңмен аймаласпа және ұрыспа: бiрiншiсi – топастықтың белгiсi, екiншiсi – құтыру.
* * *
Мас болып қалған құлды жазалама: өзiңдi әуре етесiң.
* * *
Өзiңе тең әйел ал, үстем болса, оның туыстары саған үстемдiк етедi.
* * *
Күлкiге ұшырап тұрғандардың үстiнен күлме, жауласасың.
* * *
Бақыт қонғанда үстем болып, бақытсыздыққа ұшырағанда қорланба.
* * *
Тағдырдың салғанын бекзаттықпен көтер.
* * *
Өлшеп iстеген жақсы.
* * *
Атқарған iсiңдi тек ақшаға жасауға әдеттенбе, табыстың өзi-ақ табыс үшiн әрекеттенедi.
* * *
Тыныш басқарғысы келген билiкшi өзiн қалқандармен емес жалпылай махаббатпен қорғайтын болсын.
* * *
Тыныштық - тамаша, асығыстық - ағаттық, пайдакүнемдiк – оңбағандық.
* * *
Бақытты шақта шектен шықпа, бақытсыздықта саналы бол.
* * *
Бақытсыздық сәттерiнде достарыңнан айныма.
* * *
Келiсiмдi орында.
* * *
Құпияны ашпа.
* * *
Жасаған iсi үшiн ғана емес, жаман iстi жоспарлағаны үшiн де жазала.
* * *
Барлығы - жiгерде.
* * *
Билiгiн берiк ету үшiн барлық көрнектi адамдарды жоқ ету тұңғиыққа түсiредi.
Хилон (біздің эрамызға дейінгі VI ғасыр)
Кепiлдiктен соң төлем де келедi.
* * *
Адамның биiк қасиетiнiң бiрi – талқылаулар арқылы болашақты болжай бiлу.
* * *
Не қиын дегенге ол: “Сыр сақтау, жан-рахатынан бас тарту, ренiшке төзу қиын” деп жауап берiптi.
* * *
Тiлiңе сақ бол, әсiресе дастархан үстiнде.
* * *
Сенi өз жақындарыңның жамандағанын естiгiң келмесе - жақыныңды жамандама.
* * *
Достарға бақытты сәттерiнде емес, қиындық кездерiнде асығыңқыра.
* * *
Кәрiлiктi қадiрле.
* * *
Өзiңдi өзiң сақта.
* * *
Арам табыстан, дүниеңнiң кемiгенi жақсы: бiр рет жоғалту мәңгi жоғалтудан дұрыс.
* * *
Өзгенiң бақытсыздығына күлме.
* * *
Күштi болсаң сенi қорыққаннан емес құрметтегеннен сыйлайтын жағдайда бол.
* * *
Жақсы басшы болуды өз үйiңнен баста.
* * *
Ойыңа келгеннiң бәрiн айтуға әдеттенбе.
* * *
Ашуыңды бағындыруды үйрен.
* * *
Бал ашқандарды ызаландырма, үндемей қабылда.
* * *
Қолың жетпеске ұмтылма.
* * *
Жолда асықпа.
* * *
Сөйлеген кезде қолыңды сермеме, ол – ақылсыздықтың белгiсi.
* * *
Заңға бағын.
* * *
Тыныштық сәттi пайдалан.
* * *
Алтынның да сынақ тасы бар, ал алтын арқылы жақсылық пен жамандықтың арасы сыналады.
Алкей (біздің эрамызға дейінгі VI ғасыр)
Адамды адам ететiн ақша! Әлi ешқашан жарлы-жақыбай лайықты да қадiрлi болған емес.
Эзоп (біздің эрамызға дейінгі VI ғасыр)
Дөрекі күштен гөрі мейірім арқылы көп нәрсеге қол жеткізесің.
* * *
Ризашылық білдіре жүру де жанның ізгілігінің белгісі.
* * *
Олай етуін күтпеген адамдарымыздың келтірген реніші өте ауыр тиеді.
* * *
Жамандықтың ірісі түгілі, ұсағын да жасамаған жақсы.
* * *
Жұмыс адамдарға рахат әкелуі тиіс.
* * *
Жолы болған адамды күндеме, онымен бірге қуан, ал егер сенің жолың болса, сөйтіп біреу күншілдік танытса, онда ол өзіне жамандық жасайды.
* * *
Бір-біріне байланыссыз екі іспен бірдей айналысқан адам олардың біреуінде жеңіліс табады.
* * *
Іспен дәлелдеуге болатын нәрсеге сөзіңді әуре етпе.
* * *
Шын дос бақытсыздықта танылады.
* * *
Қайғы басқанда, жан-жағыңдағы сенен де жағдайы нашар адамдарға қарап, шүкіршілік ет.
* * *
Сені жақсы білетін ортада мақтанба, күлкіге ұшырайсың.
* * *
Мейіріммен қара күшпен алғаннан көбірек аласың.
* * *
Ылғи жаз болып тұрмайды.
* * *
Ескі достарын тез ұмытатын адаммен достасып әуре болма, ол сені де жаңа достармен ауыстыруға асығады.
* * *
Ересек жасқа келгенде де үйренуге ұялма, кеш болса да үйренген жақсы.
* * *
Сені жазғырмайтындай етіп өмір сүру – жетілудің дәл өзі.
* * *
Бір қарлығаш ұшып келгенінен көктем шықпайды.
* * *
Есек арыстанның терісін жамылса да, айғайынан танылып қалады.
* * *
Сендірудің күштеуден әсерлі болатын кезі жиі.
Ксенофан (біздің эрамызға дейінгі 570-480-ші жылдар)
Біз барлығымыз жер мен судан жаралғанбыз.
* * *
Адамдардағы ең абыройсыз және ұятты қасиеттер – ұрлық, нәпсіқұмарлық және бірін-бірі алдау.
* * *
Өгіздер, аттар мен арыстандар да адамдар секілді өнер туындыларын жасай алатын болса, онда Құдайдың суретін олардың әрқайсысы өздеріне ұқсатып салған болар еді.
* * *
Ақылды мойындау үшін соған жетерлік ақыл керек.
Гераклит (біздің эрамызға дейінгі 554-483-ші жылдар)
Өлмейтіндер - өледі, өлетіндер - өлмейді: бірінің өлімімен бірі өмір сүреді, бірінің өмірімен бірі өледі.
* * *
Сұхбатты жүргізгенде әрбір қатысушы өзінің білмейтінін көбірек үйренетіндей етіп жүргізу керек.
* * *
Біздің көзімізге ең әдемі маймылдың өзі көріксіз.
* * *
Егер бақыт тән рахаты десек, онда шалғында тоя жайылып жүрген өгізден бақытты ешкім болмағаны.
* * *
Егер күтпеген нәрсені күтпеген болсаң, онда асыл қазына мен таптырмайтын нәрсені таба алмайсың.
* * *
Аңдардың өзі адамдармен тұрғанда жуасиды, онда кейде адамдар неге бір-біріне аңша қарайды?
* * *
Алтын іздеушілер көп-ақ, табатындар некен саяқ.
* * *
Көп білу де ақыл қоса бермейді.
* * *
Халық заңды өзінің қорғаны ретінде қорғауы керек.
* * *
Адамның дегені ылғи бола берсе, одан оларға жақсырақ болып кетпес еді.
* * *
Өте жақсы адам мен үшін он мың адамға тең.
* * *
Шындық қашан болса да өтірікшілер мен жалған куәлардың түбіне жетеді.
* * *
Тыңдап отырып түсінбейтіндер туралы “қатысып отырып, жоқпен бірдейлер” деуге болады.
* * *
Әркімнің Құдайы – ақыл.
* * *
Көзбен көріп, құлақпен естіп, зерттеуге болатын нәрсені дұрыс көремін.
* * *
Барлығы арқылы барлығына билік ететін білімге жету – ақылдың шыңы.
* * *
Бұлғақты өрт секілді тез сөндіру керек.
* * *
Өзін жоғары бағалау – талма кесел.
Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға