I.Жыраулар поэзиясы – хандық дәуір айнасы

Жыраулар поэзиясы – бірегей тарихи-мәдени құбылыс. Жыраулар поэзиясының ілкі нышандары. Жыраулар поэзиясы – ұлт қалыптасуының көрінісі. Жыраулар поэзиясындағы романтикалық әдіс ерекшеліктері. Жыраулар поэзиясындағы реализм және оның бел алу себептері. Жыраулар поэзиясындағы идеялар мен көркемдік мазмұн, негізгі қаһармандар.

Жыраулар поэзиясы – қазақ мәдениетіне ғана тән бірегей тарихи-мәдени құбылыс. Бірегей құбылыс болатын себебі – дүние жұртының арғы-бергі тарихында қазақ жыраулары мен олардың жыр-толғауларына дәлме-дәл сәйкес келетін әдеби шығармашылық иелері де, шығармалар да кезікпейді. Ал жыраулар поэзиясының өзімен дәуірлес өзге елдер әдебиетіндегі үлгілерден бөлек арна түзе, өзіне ғана тән мазмұнмен және өзіне ғана тән пішінмен тарих сахнасына шығуының сыры оның қазақ топырағында тарихи оқиғалармен, тарихи жағдайлармен орайласа тууында жатыр.

Жыраулар поэзиясы кемелдене өркендеген ХV-ХVIII ғасырларда қазақ баласы бастан өткерген жағдайлар мен оқиғалар жайын осыған дейінгі тұстарда шолу сипатында ұсынған болатынбыз. Ал сол оқиғалардың бастауында тұрған ең маңыздысы – 1456 жылы дербес Қазақ хандығының құрылуы. Содан кейінгі оқиғалардың барлығы дербес Қазақ мемлекетінің құрылуына өзге жұрттардың көзқарасына, қарым-қатынас сипатына т.с.с. жағдайларға байланысты туындағаны шүбәсіз. Демек, жыраулар поэзиясының ХV-ХVIII ғасырларда қанат жая дамуының ең негізгі себебі – жыраулардың дербес елде өмір сүріп, өз елінің тағдырына, болашағына қатысты ойла­рын ашық айтуға мүмкіндік алуында жатыр. Осы тұрғыдан келгенде, жырауларды өз елінің арман-аңсарын, мақсат-мұратын жырлаған, халқының өмір салтын, тірлік-тынысын боямасыз бейнелеген еркін ойлы шығармашылық иелері ретін­де тану абзал.