Футбол мен жасанды интеллект: дерекке сүйенген табыс және нәтиже
XXI ғасырдың футболы – тек алаңдағы шеберлік пен бапкердің интуициясына ғана емес, үлкен деректер мен жасанды интеллектіге сүйенетін интеллектуал ойынға айналып барады. Бүгінгі таңда футбол клубтары трансфер, жаттығу, ойын тактикасы және маркетинг бойынша алгоритмдер мен сараптамаларға сенеді. Бұл – кездейсоқ үрдіс емес, нақты нәтиже берген әлемдік тәжірибенің жемісі.
Жасанды интеллектіні сәтті енгізген клубтардың қатарында Англияның "Брайтон" мен "Брентфорд", Бельгияның "Юнион Сен-Жилуаз" секілді командалар бар. Олар қаржылай мүмкіндіктері төмен болса да, жоғары лигаларда бәсекеге қабілетті бола алды. Бұл жетістіктің артында – дерекке сүйенген шешім қабылдау пәлсәпасы жатыр.
ЖИ арқылы табысқа жеткен клубтар
- "Брайтон энд Хоув Альбион"
Клуб иесі Тони Блум – математик әрі кәсіби покер ойыншысы. Ол 2006 жылы Starlizard аналитикалық компаниясын құрып, футболдағы деректерді терең өңдеу ісін бастап кетті. Бұл компания ойыншылардың физикалық, техникалық, психологиялық және нарықтық мәліметтерін математикалық модель арқылы бағалап, Брайтонның трансферлік саясатына негіз болды.
Нақты мысал:
- Мойсес Кайседо — 5 млн фунтқа алынған, кейін 100 млн фунтқа сатылды.
- Алексис Макаллистер, Каору Митома сияқты ойыншылар да арзанға алынып, Премьер-лигада жарқырады.
- Клуб Еуропа Лигасына алғаш рет жолдама алып, тұрақты орта деңгейлі командалардан алға шықты.
- "Брентфорд"
Иесі – Мэттью Бенхэм, Smartodds компаниясын құрған кәсіпкер. Бұл компания математикалық модельдеу арқылы ойыншылардың сәттілігіне әсер ететін жасырын факторларды анықтайды. Тек ойын статистикасы емес, ойыншының темпераменті, жарақатқа бейімділігі, алаңдағы шешім қабылдау жылдамдығы да ескеріледі.
Нақты тәсілдер:
- Жас ойыншылардың әлеуетін ерте кезеңде болжау
- Арзан лигадағы (мысалы, Дания, Австрия) таланттарды жинау
- Жаттығу жүктемесін дерек арқылы өлшеу
- "Юнион Сен-Жилуаз"
Бельгия футболындағы феномен команда. 2018 жылы Тони Блум клубтың иесі атанып, дерекке негізделген стратегияны төменгі дивизионда енгізді. Бар болғаны 3 маусымда команда Бельгия лигасында үздік үштікке енді.
Кілт ойыншылар: Дениз Ундав, Виктор Бонифасе, Мохамед Амура — барлығы да аналитикалық модель арқылы таңдалып, кейін үлкен клубтарға сатылды. Бұл модель ойыншының клуб философиясына сәйкестігін ғана емес, даму әлеуетін де есептейді.
Футболда ЖИ қалай жұмыс істейді?
- Трансфер және скаутинг
ЖИ ойыншының 100+ параметрін бағалап, оның ойын стилі, жарақат тарихы, психологиялық тұрақтылығы, нарықтағы баға өзгерісі, ұжымға бейімделуі сияқты факторларды есептейді. Бұл – қателікті азайтады, тиімділік әкеледі.
- Тактика және матч алдындағы талдау
ЖИ қарсылас команданың ойын өрнегін автоматты түрде зерттеп, олардың шабуыл схемасын, прессинг деңгейін, стандарт жағдайлардағы тактиканы модельдейді.
- Физикалық жүктеме және жарақаттың алдын алу
Ойыншыларға орнатылған сенсорлар мен GPS құралдары арқылы жүріс саны, импульс, бұлшық ет кернеуі өлшенеді. ЖИ үлгілері арқылы жарақат қаупі бар сәттер алдын ала болжанады.
- Жанкүйермен жұмыс және маркетинг
ЖИ жанкүйер талғамын талдап, оларға арналған ұсыныстар, билеттер, клуб тауарларын жекелендірілген форматта ұсына алады. Бұл – табысты арттыратын маңызды құрал.
Қазіргі футболда қолданылатын ЖИ және аналитика құралдары
- Wyscout
- Ойыншыларды бақылау
- Видео анализ
- Тактикалық және техникалық статистика
- Матчқа дайындық
Қолданушылар: Барлық дерлік Еуропа клубтары, FIFA/UEFA бапкерлері
Мүмкіндігі: 500 000+ ойыншы туралы мәлімет, әрбір пас, дриблинг, прессинг әрекеті тіркеледі.
- InStat Scout
- Ойыншылардың толық дерекқоры
- Ұлттық және клубтық деңгейдегі ойындарды толық статистикалық талдау
- Аудио-видеоны қиып, жаттығуға бейімдеу
Қолданушылар: Ресей, Қазақстан, Шығыс Еуропа елдерінің клубтары, сонымен қатар жастар академиялары
- Hudl & Hudl Sportscode
- Команданың ішкі сараптамасында
- Бапкерлер тактикалық жоспарлау кезінде пайдаланады
- Видеоға аннотация қосу, жүріс-тұрысты белгілеу
Артықшылығы: Әр жаттығуды талдап, нақты бөлімге дейін бөліп, түсіндірме жасауға болады
- Catapult Sports
- Жаттығу кезіндегі деректерді жинау (GPS, жүріс, жылдамдық, жүрек соғысы)
- Физикалық дайындықты бақылау
- Жарақаттың алдын алу
Артықшылығы: Құрылғыны киімге орналастырып, нақты уақыттағы қозғалысты бақылайды
- SciSports
- “SciSkill Index” арқылы ойыншының әлеуетін есептейді
- Тактикалық позицияларға сәйкестігін анықтайды
- Команданың ойынын моделдейді
Қолданушылар: Нидерланд, Германия, Франция клубтары, сараптама бөлімдері
- Zebra Valley AI
- Жоғары деңгейдегі статистика мен визуализация
- Әрбір ойын қозғалысын детальды тіркейді
- Ойын ішіндегі шешім қабылдау жылдамдығын талдайды
- Coach Paint
- Матч видеосына тактикалық белгі салу
- Жаттығу немесе презентация жасау кезінде анимация қолдану
- БАҚ-та талдау видеоларын жасау
- TacticalPad
- ЖИ қолданылмаса да, сарапшылар арасында кең таралған
- Тактикалық тақта ретінде пайдаланылады
- Ойын жоспарын құруға, позицияларды белгілеуге ыңғайлы
Қазақ футболында не істеу керек?
- Ұлттық деректер платформасы қажет
Футболшылардың статистикасы клубтарда шашыраңқы күйде. Оны біріктіретін ҚФФ қолдауымен деректер платформасын құру керек. Мұнда:
- Әр матчтың толық видеосы
- GPS мәліметтері
- Медициналық карта
- Техникалық-тактикалық параметрлер тіркелуі тиіс
- ЖИ мамандарын даярлау
Қазіргі футбол бапкерлері мен скауттар дерекпен жұмыс істеуді толық меңгермеген болуы мүмкін. Ол үшін:
- ЖОО-ларда “Спорттық сараптама” пәні
- “ЖИ және футбол” курстары
- ІТ университеттерімен бірлескен жобалар қажет
- Пилоттық жобалар бастау
Бір-екі клуб (мысалы, "Қайрат", "Ақтөбе" сияқты құрылымы дайын командалар) сараптама бөлімін ашып, ЖИ негізінде трансфер жасау, матчқа дайындалу, жаттығу үлгілерін сынап көре алады. Бұл тәжірибе басқа клубтарға үлгі болады.
- Футбол мектебінде ЖИ қолдану
Балалар академияларында деректер жинау жүйесін енгізу – ойыншыны 13-14 жастан бастап бақылап, даму жоспарын түзетуге көмектеседі. Әлемдік клубтар осы бағытты басымдық ретінде көреді.
Футбол – бұл енді спорт ғана емес, нақты ғылым. Жасанды интеллект пен үлкен деректер қоры оны кәсіби тұрғыда басқаруға жол ашады. Қазақстан футболы да осы бағытқа бет бұрмаса, тек эмоция мен тәуекелге сеніп, тұрақты нәтиже бере алмайды. Еліміздің нақты шешімдер қабылдайтын, ақылды футбол кезеңіне өтуі уақыт еншісіндегі емес – стратегиялық қажеттілікке айналды. Бүгін басталмаған реформаның нәтижесін ертең күтудің өзі кеш.
Аршат Ораз
Қысқа да нұсқа. Жазылыңыз telegram - ға