Мұнай мен газдың алғашқы тарихынан

 

Ерте дәуірлерде адам баласы Терістік Италия мемлекетінде жер қойнауын жарып шығып , қайнар болып ағып жатқан мұнайды тастан жасалған ыдыстарға құйып, қараңғы мезгілдерде жарық ретінде ппайдалануды білген. Геродот өзінің шығармаларында Тигр мен Ефрат өзендерінің бойында көптеген мұнай көздерінің болғандығын, жиналған мұнайдан пайда болған асфалтті Вавилон қаласында құрылыс материалдары есебінде қолданылғалы туралы айтады.

 

Плутарх «Александрдың өмірі туралы» шығармасында мәңгі бақи лаулап жанып тұратын көгілдір жалын туралы әсірілеп жазған. Византия мемлекетінің жауынгерлері өздерінің дұшпандарына қарсы соғыстарда тарқатылған кендерді ағаш басына орап , оны мұнайға малып алып тұратын , жау кемелеріне лақтыру арқылы жеңіске жетіп оотырған. Бұл оқиға «Грек оты» деген атпен қалды.

 

Француздар Пенсильванияның терістік батыс жағын жаулар алғаннан кейін жергілікті халықтардың мұнайды дәрі – дәрмек есебінде пайдаланатынын сезіп, сол кездегі ағашпен шегенделген тайыз құдықтардың мұнайын өз еліне тасыған.

 

Түстік америкадағы Тринидад аралында да көптеген мұнай және газ көздері анықталды. Олардың арасындағы ең маңыздысы – 1497 жылы Колумбаның үшінші сапарында ашқан асфальткөлі. Оның көлемі 45,6гектар, ал тереңдігі мезгілге дейін анықталған емес.

 

«Өшпес оттың» Апшерон түбегінде және Дағыстан жерінде орын алғандығы мәлім. Отқа табынушылықты білдіретін халықтар, оның ішінде әсіресе , Индия халқы , Бақу қаласының мадалар оңындағы әрдайым жанып тұратын газ ошақтарын дәріптеп , олардың үстіне орнатып , әдейі дін ұясына айналдырған. VII ғасыр шамасында салынған дін ордаларында Грек жауынгерлерібұзып құлатты. Бірақ Персияны Аравия жаулап алғаннан соң отқа табынушылық білдіретін Персия халқы Бақу маңына қоныс аударып , құлаған ордаларды қалпына келтірді 

 

Апшерон түбегіндегі Сурахана маңында салынған ордалардың бірі біздің заманымызға дйін бұзылмай жеткен. Бұл маңда халықтар 19-ғасырдың 70-жылдарына дейін отқа табынушылады көптеп кездестіруге болатыны тарихта қалған. Қазіргі кезде ол ордалар құлап , тек орны жатыр. Апшерон түбегінің қиыр шығысында да мұнай жер қойнауының жарықтарынан шығып, битумға айналған көптеген аумақтардың болғандығы анықталды. Битумды көптеген аумақтардың болғандығы анықталды. Битумды Персия халқы жанармай ретінде пайдалану үшін теңіз арқылы өз еліне кеме- қайықтарға тиеп жжіберіп отырған. Каспий теңізінің ішіндегі Артем аралында да мұнай көздерінің болғандығы ертеден –ақ белгілі болды. Бірақ , бұл кен байлық, теңіз ортасында болғандықтан, оны халық дұрыс пайдалана алмады. Мұнай және газ бұлақтары Кубань облысы мен Тамань түбегінде де кездескен. Жер қабаттарын өз күшімен жарып шыққандай , әдейі күшпен лаулап жанған газ көздері Түрікмен , Қазақстан , Шығыс Мексика , Қытай т.б. көптеген елдерде болғандығы тарихтан мәлім.

 

Мұнай және газ көздерінің пайда болуы тек қана жер қабаттарының жарықтарымен байланысты деп айтуға болмайды. Соңғы кездерде Бақу қаласының маңы т.б. жерлердегі мұнай және газ көздері балшық вулканизм құбылыстарымен байланысты екені айқындалып отыр. Мұнай мен газдың шаруашылыққа қажеттілігінен, енді олдарды іздеп табу жағына көңіл бөлінеді. Алғашқы кездерде бұл кендердің көзін тәжірибесі мол адамдар ғана табатын болады. Жергілікті халық мұндай адамдарды «ізші» деп атаған. Ол адамдар , әсіресе , Апшерон түбегін қоныстанған халық арасында көптеп кездесетін. Бірақ олар бабадан атаға , атадан балаға қалған бұл кәсіптерін елге жария ете бермей, сыр ғып ұстаған, көп жылдар бойы мұнай өндіретін құдықтар осылардың қолында болған. Құдықтар тек қана солардың сілтеуімен табылып және ар шылып қазылып келегн.