Жүргізуші куәлігін алу — кез келген автокөлік жүргізушісінің маңызды қадамы. Алайда соңғы жылдары бұл процесс біршама күрделеніп, жаңа талаптар мен өзгерістер енгізілді. Қазіргі таңда жүргізуші куәлігін алу үшін қажетті теориялық білім, медициналық тексеру және практикалық дағдылармен қатар, жаңа ережелер мен стандарттарға сәйкес келу міндетті. Егер сіз жүргізуші куәлігін алу үшін дайындалып жүрсеңіз, ең соңғы өзгерістер мен талаптарды білу өте маңызды. Соңғы өзгерістерге сәйкес, енді жүргізуші куәлігін алудың шарты қатаңдатыла түскен. Осы ретте El.kz тілшісі алғышарттарына тоқталды.
Қазақстанда жүргізуші куәлігін алу үшін емтихан тапсырудың жаңа тәртібі енгізілді. Енді азаматтар теориялық емтихан тапсыру барысында екі сатылы аутентификациядан өтуі қажет: бірінші қадам - SMS арқылы, екіншісі - биометриялық сәйкестендіру.
Емтиханды бастамас бұрын жүйеге электрондық цифрлық қолтаңба арқылы кіру керек. Әзірге бұл жаңашылдық тек Астананың мамандандырылған халыққа қызмет көрсету орталықтарында енгізілді.
Былайша айтқанда, жүргізуші куәлігін алуға келген адамның жеке басына қатысты ақпарат екі түрлі әдіспен анықталады. Бірінші кезекте 1414 нөмірінен жеке деректерге қатысты сұрау салу туралы хабарлама түседі. Бұл SMS электронды үкімет порталының жеке кабинетіне немесе өз атына тіркелген телефон нөміріне келеді. Тіркеуден сәтті өткеннен кейін қызмет алушы биометриялық сәйкестендіруден өтуі тиіс.
Емтихан тапсыру жүйесіне енгізіліп жатқан бұл өзгерістер жүргізуші куәлігін алу барысында бөгде адамның тестке қатыстырылмауына мүмкіндік беріледі.
«Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы департамент директорының орынбасары Мұхтар Отарбайдың сөзінше, тестілеу басталар алдында емтихан тапсырушыға 1414 нөмірінен дербес деректерге қол жеткізуге сұрау салатын хабарлама келіп түседі. Бұл пилоттық жоба әзірге Астана қаласында іске қосылған. Кейін республиканың барлық қалаларына енгізілмек.
Осылайша, ақпараттық жүйелерді оңтайландыру арқылы үшінші тұлғаның емтиханға кіру мүмкіндігін азайтылады. Жаңа ереже Астана қаласында 11 қазанда күшіне енеді.
Сәуір айында ҚР ІІМ бұйрығына сәйкес, көлік құралдарын тіркеу және жүргізушілерді даярлау қағидасы өзгерген болатын. Бұл жаңашылдық мемлекеттік қызмет көрсету кезінде ашықтықты қамтамасыз етуге және жол-көлік апаттарын азайтуға бағытталған.
Яғни, автокөлік тізгініне отыруға ниетті азаматтар міндетті түрде арнайы мектепте даярлаудан өткен соң ғана емтихан тапсыра алады. 23 сәуірден бастап емтихан тапсыру және жүргізуші куәлігін беру ережелерінен А және В, сондай-ақ А1 және В1 категориясын өздігінен оқып куәлік алу тармағы алынып тасталған болатын. Яғни, теориялық және практикалық сабақтарды аяқтаған автомектеп курсанты ғана құжат ала алады.
Ал 2016 жылы куәлік алуға үміткердің теориялық және практикалық емтиханға өз бетінше дайындалуына рұқсат етілсе, 2018 жылы автомектептерден лицензия талап етілмейтін болды.
ІІМ өкілі Ақтоты Боранованың сөзінше, осы жұмыстарды зерделей келе 2023 жылдан бастап қолданыстағы заңнамаға 120-ға жуық өзгеріс енгізілді. Ел бойынша қазіргі таңда 20 кәсіби бірлестік пен 700 автомектеп бар.
Жүргізуші куәлігін алу үшін жүргізушіге үміткер автомектепте оқиды. Белгіленген өзінің санаттары, деңгейлері, жасы бар, соған сәйкес санатын алады. Оқыған соң теориялық,одан кейін тәжірибелік емтихан тапсырады.
2024 жылдың 3 қазанында көптен күткен «мопед» туралы заңға мемлекет басшысы қол қойып, 4 қазанда жарияланды. Президент қол қойған «Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне жекелеген көлік құралдары түрлерінің жүруін ұйымдастыру және жол қауіпсіздігін цифрландыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы бойынша мопед жүргізушілеріне тіркеуден өту үшін 6 ай уақыт берілетін болады.
Бірақ бұл аралықта заңға сәйкес куәлік алып, тіркеуден өтпесе, айыппұл арқалайды. Бұл туралы Ішкі істер министрлігі хабарлап, мопедтерді тіркеу алгоритмі қалай жұмыс істейтінін түсіндірді. Келесі жылдың 5-ші сәуіріне дейін жүргізушілер техникаға қатысты құжаттар пакетін жинап, VIN кодтарының бар немесе жоқтығын тексеруі тиіс. Содан кейін мопедтерін мемлекеттік тіркеуден өткізулері міндеттеледі. Ал жүргізушілер арнайы куәліктерін алып үлгеруі керек деді.
Сонымен 2024 жылғы өзгерістер бойынша Қазақстанда мопед жүргізушілері үшін бірнеше маңызды жаңалықтар енгізілді. Осы өзгерістердің басты бағыттары мыналар:
Жүргізуші куәлігінің талаптары
2024 жылы мопед жүргізушілерінің көлік жүргізу үшін арнайы жүргізуші куәлігі алу қажеттілігі күшейтілді. Бұған дейін мопед жүргізу үшін арнайы куәлік талап етілмеген болса, енді 50 см³-ден жоғары қозғалтқышы бар мопедтер мен мотоциклдер үшін жүргізуші куәлігі міндетті болып табылады. Бұл шара жол қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында қабылданды.
Жас шектеулері
2024 жылы мопед жүргізушілерінің жасы 16-ға дейін төмендетілді. Бұл өзгеріс, әсіресе жастар арасында көлік жүргізу мәдениетін қалыптастыруға бағытталған. Алайда, мопед жүргізуге қатысты жас талаптары елдің әртүрлі аймақтарында әртүрлі болуы мүмкін, сондықтан жергілікті ережелерді тексеру маңызды.
Жол ережелері мен қауіпсіздік шаралары
Мопед жүргізушілерінің жол қозғалысындағы қауіпсіздігіне қатысты жаңа ережелер енгізілді. Бұл өзгерістер мопедтерді басқа көлік түрлерімен салыстырғанда тиісті деңгейде қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған. Осыған байланысты мопедтерге арналған қорғаныс құралдарын пайдалану, соның ішінде арнайы шлемдер мен қорғаушы киімдер кию талаптары да қатаңдатылды.
Қозғалтқыш көлемі мен куәлік талаптары
50 см³ көлемінен жоғары қозғалтқышы бар мопедтерге арналған куәлік талаптары да өзгерді. Қозғалтқыш көлемі 50 см³-ден асатын мопедтер үшін жүргізуші куәлігін алу үшін арнайы курстар мен емтихан тапсыру міндетті болады. Ал 50 см³ дейінгі мопедтер үшін тек қана теориялық емтихан мен медициналық тексеру қажет.
Техникалық тексеру талаптары
2024 жылдан бастап мопедтерге де техникалық тексеру жүргізу міндетті болып табылады. Бұл мопедтердің жолда жүргенде қауіпсіздігін арттыру үшін маңызды өзгеріс.
Айыппұлдар мен жауапкершілік
Мопед жүргізушілерінің жол ережелерін бұзғаны үшін жауапкершілік күшейтілді. Егер мопед жүргізушісі шлемсіз жүрсе немесе басқа да қауіпсіздік шараларын сақтамаса, айыппұл салынуы мүмкін.
2024 жылы мопед жүргізушілеріне қатысты енгізілген жаңа өзгерістер мен талаптар жол қауіпсіздігін қамтамасыз ету және көлік жүргізу мәдениетін арттыру мақсатында қабылданды. Бұл жаңалықтар мопед жүргізушілерінің білім деңгейін көтеруге және жолдағы қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған.
Жүргізуші куәлігі келесі жасқа толған адамдарға беріледі:
«А1» кіші санатындағы көлік құралдарын – он алты жасқа толған адамдарға;
«А», «В» санаттарындағы және «В1», «С1» кіші санаттарындағы көлік құралдарын – он сегіз жасқа толған адамдарға;
«С» санатындағы және «D1» кіші санатындағы көлік құралдарын – жиырма бір жасқа толған, кемінде үш жыл жүргізуші жұмыс өтілі, оның ішінде кемінде бір жыл «С1» кіші санатына жатқызылатын көлік құралдарын басқару өтілі бар адамдарға;
«Tm» санатындағы көлік құралдарын – жиырма бір жасқа толған адамдарға;
«D» және «Tb» санаттарындағы көлік құралдарын жүргізу – жиырма үш жасқа толған, кемінде үш жыл жүргізуші жұмыс өтілі, оның ішінде «D1» кіші санатына жатқызылатын көлік құралдарын кемінде бір жыл басқару өтілі бар адамдарға;
«ВЕ», «СЕ», «DЕ» санаттарындағы көлік құралдарының құрамдарын – кемінде он екі ай бойы тиісінше «В», «С» немесе «D» санаттарындағы көлік құралдарын басқаруға құқығы бар адамдарға;
«С1Е», «D1Е» кіші санаттарындағы көлік құралдарының құрамдарын – кемінде он екі ай бойы тиісінше «С», «D» санаттарындағы не «С1», «D1» кіші санаттарындағы көлік құралдарын басқаруға құқығы бар адамдарға беріледі.
Жүргізуші куәлігін алу үшін бірнеше талаптар мен шарттар орындалуы керек. Олар мыналар:
Жүргізуші куәлігін алу үшін медициналық комиссиядан өту қажет. Бұл тексеру денсаулық жағдайын, көру, есту қабілетін, психикалық жағдайды және басқа да маңызды аспектілерді бағалайды.
Құқықтық білім: Жүргізуші теориялық курстардан өтіп, жол ережелерін жақсы меңгеру керек. Бұл үшін арнайы автожол мектебінде оқу қажет.
Практикалық емтихан: Теориялық білімді меңгергеннен кейін, автожол мектебі практикаға көшуге мүмкіндік береді. Осыдан кейін жол қозғалысы ережелерін дұрыс орындап, көлік жүргізуді шебер меңгергендігіңізді көрсететін емтихан тапсыру қажет.
Жүргізуші куәлігін алуға өтініш беру: Барлық шарттар мен талаптарды орындап, қажетті тесттерден өткен соң, сіз жергілікті көлік басқармасының (ХҚКО) бөлімшесіне барып, жүргізуші куәлігін алуға өтініш бересіз.
Жүргізуші куәлігін алу бойынша соңғы өзгерістер Қазақстан Республикасының заңнамасында бірнеше маңызды жаңалықтар енгізілген. 2023 және 2024 жылдары күшіне енген кейбір өзгерістер мыналар:
Электронды жүргізуші куәлігі: Қазақстанда жүргізуші куәлігін қағаздан электронды түріне ауыстыру жобасы іске асырылды. Бұл өзгеріс арқылы жүргізуші куәлігін электронды форматта смартфондарда немесе басқа мобильді құрылғыларда сақтауға болады.
Медициналық тексерудің жеңілдетілуі: 2023 жылы енгізілген өзгерістерге сәйкес, медициналық тексеру рәсімі жеңілдетілді. Әсіресе, егде жастағы адамдар үшін медициналық тексерулер талаптары өзгерді. Бірақ, көлік жүргізуге психикалық немесе физикалық түрде кедергі келтіретін аурулары бар адамдар үшін тексеріс бұрынғыдай қатаң түрде жүргізіледі.
Теориялық емтиханның жаңартылуы: 2024 жылдан бастап жол қозғалысы ережелерінің теориялық тесті жаңартылды. Курс бағдарламалары мен емтихан сұрақтары заман талабына сай өзгертіліп, көлік жүргізушілерінің білім деңгейіне көбірек назар аударылып отыр. Мұнда жаңа ережелер мен кейбір жол қозғалысына қатысты өзгерістер енгізілді.
Пробациялық кезең және тәжірибе алу: Жаңа жүргізушілер үшін жүргізуші куәлігін алғаннан кейінгі «пробациялық кезең» енгізілді. Бұл кезеңде жаңа жүргізуші ерекше қадағалауға алынады, және ол жол қозғалысына қатысты маңызды бұзушылықтарға жол берген жағдайда айыппұл немесе жүргізуші куәлігінен айыру шаралары қолданылуы мүмкін.
Көлік құралдарына қатысты жаңалықтар: Кейбір жаңалықтар автомобильдердің техникалық күйін тексеруге қатысты. Мысалы, жол-көлік оқиғаларын азайту мақсатында көлік құралдарын техникалық бақылау рәсімдері күшейтілді.
Бұл өзгерістердің барлығы көлік жүргізушілерінің қауіпсіздігін арттыру және жол қозғалысына қатысты заңдарды тиімді орындауға бағытталған. Сондай-ақ, жүргізуші куәлігін алу тәртібінде барлық жаңалықтар мен өзгерістерді ХҚКО немесе арнайы автожол мектептерінен толық білуге болады.