1 Наурыз 2014, 07:35
1.1 кесте. Қазақ латын әліпбиінің «Ұлттық жобасы»
|
№№ |
кирилше |
латынша |
аталуы |
№№ |
кирилше |
латынша |
аталуы |
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 |
А а Ә ә Б б Ғ ғ(-Г г) Д д Е е Ж ж З з Й й Қ қ(-К к) Л л М м Н н |
A a Ä ä B b Ğ ğ(-G g) D d E e J j Z z Y y Q q(-K k) L l M m N n |
а ә бы ғы(-гі) ды е жы зы ый қы(-кі) ыл мы ны |
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 |
Ң ң О о Ө ө П п Р р С с Т т У у Ұ ұ Ү ү Ш ш Ы ы І і |
Ň ň O o Ö ö P p R r S s T t W w U u Ü ü Š š І ɪ İ і |
ың о ө пы ыр сы ты ұу ұ ү шы ы і |
16.2. А.Байтұрсынұлының емле-ережесін алатын болсақ, онда бар болғаны 22 таңба керек болады. Дәйекшіні таңба санына қосатын болсақ – 23 таңба болады. Қазақ әліпбиінің бұл үлгісін интернет жоба деп атап отырмыз (1.2 кесте). Өйткені жоба арқылы бірден интернет жүйесіне еніп кете беруге болады. Компьютер түйметақтасына сиымтал, сондықтан арнайы бағдарламаның қажеті жоқ. Алайда компьютер түйме тақтасында бар таңбалар жетіп тұрғанымен (тіптен олар артылып та қалады), дәйекшіге қарай бір таңбаны екі түрлі оқуға тура келеді. Оның өзіндік емле қиындығы бар.
1.2 кесте. Қазақ латын әліпбиінің «Интернет жобасы»
|
№№ |
кирилше |
латынша |
аталуы |
№№ |
кирилше |
латынша |
аталуы |
|
1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 |
А а Ә ә Б б Ғ ғ(-Г г) Д д Е е Ж ж З з Й й Қ қ(-К к) Л л М м Н н |
A a Ä ä B b Ğ ğ(-G g) D d E e J j Z z Y y Q q(-K k) L l M m N n |
а ә бы ғы(-гі) ды е жы зы ый қы(-кі) ыл мы ны |
13 14
15 16 17 18 19 20
21 22
23 |
Ң ң О о Ө ө П п Р р С с Т т У у Ұ ұ Ү ү Ш ш Ы ы І і дәйекші |
Ň ň O o Ö ö P p R r S s T t W w U u Ü ü Š š І ɪ İ і ' |
ың о ө пы ыр сы ты ұу ұ ү шы ы і
|
16.3. Бұл екі шешімнің де өзіндік қиындықтары бар.
16.4. Қарап отырсақ, екі жағдайдың да шешімін табуға болады. Ал, Ахаң үлгісіне оралатын болсақ, онда, біріншіден, компьютер түйметақтасындағы таңбалардың құрамынан шықпайтын боламыз, екіншіден, олардың бірнешеуі артылып та қалады. Ахаң үлгісінің сиымталдығы мен ықшамдылығы осылай жасауға мүмкіндік береді.
16.5. Осы жерде А.Байтұрсынұлының тағылымына арнайы тоқтала кетейік. Біздің, жерден жеті қоян тапқандай болып, «апостроф» деп әріптің бір шекесін шертіп сәндеп, «диакритика» деп әріпті төбесіне сызықша қойып шендеп, о әрпінің белінен тартып ө жасап мәндеп, ае-ні қосақтап ә деп егіздеп жүргеніміздің бәрі Ахаңнан қалған үлгі. Ендеше, қазіргі жоба авторлары алып отырған жуан-жіңішкелік белгілер (әртүрлі нұсқасына қарамай) - сол А.Байтұрсынұлы салған сара жол. Арабы таңбалар негізінде туындаған дәйекші дауыстылардың жуан-жіңішке таңбасына таңылып, кирилшеге көшті. Енді, міне, кирилшеден «апостроф, қос нүкте, сызықша, қосақ әріп болып», мың құбылып, латынша жобаларда жүр. Қалай құбылса да бәрінің мазмұны яғни емле қызметі - сол бір дәйекші.