Мемлекет басшысы азаматтардың өмір сүру сапасын арттыру аспектілерінің маңыздылығын үнемі атап көрсетеді. Былтырғы қыркүйектегі Президенттің Қазақстан халқына Жолдауында «Біз «азамат – бизнес – мемлекет» үштігі арасындағы қатынасты түбегейлі қайта құру өзгертеміз» деп атап өтілді, деп хабарлайды El.kz ақпараттық агенттігі.
Қазіргі уақытта осы үштіктегі тұтынушының жағдайы көп нәрсені қалайды, оған осы салада жүргізген мониторинг қорытындылары бар.
Сауда және интеграция министрі Серік Жұманғариннің айтуынша, тұтынушылардың құқықтарын бұзушылықтар туралы өтініштердің саны жыл сайын 20%-ға өседі.
2022 жылы министрлікте 30,2 мыңнан астам өтініш қаралды.Осыған ұқсас жағдай өзге мемлекеттік органдарда да байқалуда. 2022 жылы 50 мыңға жуық өтініш келіп түсті, - деді министр.
Өңірлерде тұтынушылардың құқықтары бұзылатын ең өзекті салалар да анықталды.Осыған байланысты мемлекеттік органдар өздері реттейтін салалардағы азаматтардың наразылығының түпкі себептерін анықтауға талдау жүргізуі қажет.Тұтынушылардың өтініштерінің ұсынылған динамикасы тұтынушылардың құқықтарын бұзудың өсуі туралы ғана емес, сонымен қатар тұтынушылық көңіл-күйді нақты көрсететін тұтыну мәдениетінің артуы туралы, оның ішінде нарық субъектілерінің сапасыз тауарлар мен қызметтерді толтыруының шынайы жағдайы туралы көрсетеді, - деді Серік Жұманғарин.
Өткен жылы уәкілетті орган келіп түскен өтініштердің жалпы санынан 44,8% бойынша консультациялық-құқықтық көмек көрсеткен.
43,7% бойынша оң шешімдер қабылданды. Тұтынушыларға 786 млн теңге қайтарылды.Азаматтардың өмір сүру сапасын жақсарту мақсатында мемлекеттік органдар өткен жылы бірқатар ұлттық стандарттарды әзірледі.Мемлекет басшысы Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің алтыншы отырысында тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың жан-жақты және тиімді жүйесіне бағытталған заңнамаға түзетулер енгізу міндетін қойды.Осыған байланысты министрлік азаматтар мен бизнес мүдделері арасындағы теңгерімді табу міндетімен тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесін трансформациялауды бастады, - деді ол.
Бұл сала бойынша әзірленген заң жобалары осы саладағы Омбудсмен институтының енгізілуімен тұтынушылардың құқықтарын қорғау қоғамдық институционалдық күшейту жүзеге асырылады.
Оның функцияларына мыналар кіреді: тұтынушылардың белгісіз тобының құқықтарын қорғау, нарық тараптарының мүдделерінің тепе-теңдігін сақтау. Заң жобасында осы саладағы Омбудсменді уәкілетті органның басшысымен тағайындау көзделген.Екіншіден, тұтынушылардың шағымдарын қараудың бюрократиялық төрт сатылы алгоритмді екі сатылы алгоритмге жеңілдету.Заң жобасы осы рәсімді жеңілдетуді ұсынады (дебюрократиялау). Тұтынушы кәсіпкерге жүгінуге міндетті, егер оның талаптары ескерілмесе, ол өз таңдауы бойынша: медиатор, мемлекеттік орган немесе сот арасында өз қорғанысын жүзеге асыру тәсілін таңдайды.Үшіншіден, кәсіпкерлік субъектілерін тұтынушының заңды талаптарын ерікті түрде қанағаттандыруға ынталандыру мақсатында соттың шешімі бойынша тұтынушының пайдасына айыппұл түрінде азаматтық құқықтық жауапкершілікті енгізу, - деді ол.
Министр атағандай, осыған ұқсас нормалар Еуразиялық экономикалық одақ бойынша әріптестеріміздің тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заңдарда бар.
Төртіншіден, коммуналдық, көліктік, медициналық, туристік қызметтер, байланыс қызметтері және кәсіпкерлік субъектілері көрсететін өзге де қызметтер салаларына тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың базалық қағидаттарын тарату.Бесіншіден, онлайн-сауда сегментіндегі заңнамалық олқылықтардың орнын толтыру және басқа новеллалар.Айтылған түзетулердің нәтижесінде тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы мемлекеттік реттеуге азаматтардың қанағаттану деңгейі 2025 жылға қарай 80%-ға дейін жеткізілетін болады.Қорытындылай келе, тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың заңнамалық базасын жетілдіру қоғамның өмір сүру сапасы мен азаматтардың әл-ауқатын арттыру мақсатын көздейтінін атап өтеміз, - деді Жұманғарин.
Өз кезегіндле еліміздің премьер-министрі Әлихан Смайылов тұтынушылардың құқықтарын қорғау – маңызды мәселе екенін айтады.
Өкінішке қарай, бұл салада шағымдар көп. Оған негізінен, сапасыз тауарларды сату, тауар бағасының дұрыс қойылмауы, интернет – дүкендерден ақшаның уақытылы қайтарылмауы себеп болып отыр. Тұтынушылар сондай-ақ, денсаулық сақтау, тамақтану, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, байланыс салаларындағы қызметтердің сапасына да жиі шағымданады.Мемлекеттік органдар өтініштерді уақытылы қарай бермейді. Көбінесе, мәселе сол күйі шешілмей қалып жатады.Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі ведомствоаралық кеңестің жұмысын күшейту қажет, - деді Әлихан Смайылов.
2020-шы жылы «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Заңға енгізілген түзетулер үкіметтік емес ұйымдар мен бизнесті тарта отырып, осы салада біртұтас жүйе құруға ықпал етті.
Алайда нақты нәтижеге қол жеткізу үшін заңнамалық базаны одан әрі жетілдіру қажет.Осыған байланысты, тұтынушылардың құқықтарын қорғау сапасын арттыру мақсатында қолданыстағы заңдарға жаңа түзетулер әзірленді.Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі Омбудсмен институтын енгізу ұсынылады. Ол проблемалар мен шағымдарды реттеудің негізгі үйлестірушісі болуы тиіс. Заң қабылданған соң бұл жұмысты жедел жүргізу керек.Сонымен қатар, тұтынушылардан түсетін шағымдарды қарау алгоритмін барынша жеңілдету қажет.Тұтынушы – қоғамдық бірлестік – мемлекет арасындағы өзара іс-қимылдың тиімді схемасын құру маңызды. Сапасына кепілдік берілген өнімдерді өндіру мен сатуға, адал жарнама мен маркетингке негізделген саясат жүргізу қажет, - деді ол.
Смайылов атағандай, қызметтер мен тауарлардың сапасын жақсарту үшін бизнесті ынталандыру бағытында қосымша шаралар әзірлеу қажет.
Ақпарат министрлігі «Атамекен» палатасымен бірлесіп, тұтынушылардың мүддесін қорғау саласында халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру, жаңа заң жобаларының маңызын түсіндіру бойынша кең ауқымды ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу қажет, - деді ол.