ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ

І  вариант

1.    «Алаң да алаң, алаң жұрт» деп басталатын толғау қай жыраудың мұрасы? 

A) Жиембет

B) Бұқар

C) Ақтамберді

D) Қазтуған

E) Сыпыра

2. Жыраулар поэзиясынан нәр алып, ақындық поэзияның тууына жол салған ізашар тұлғалардың бірі қайсы?

A) Үмбетей

B) Марғасқа

C) Тәтіқара

D) Бұқар

E) Ақтамберді

3. Ноғайлы билеушісі Би Темірмен етене араласқан жырау қайсы?

A) Жиембет

B) Шалкиіз

C) Доспамбет

D) Қазтуған

E) Көтеш

4. Жыраулар поэзиясының кемелдене өркендеу дәуірі қай ғасырлар еншісінде?

A) ХV-XVIII ғ.ғ.

B) ХV-XVII ғ.ғ.

C) ХІV-XV ғ.ғ.

D)  ХІІІ-XV ғ.ғ.

E)  ХІV-XVI ғ.ғ.

5. XVII ғасырда жасаған қазақ поэзиясы өкілдері қатарынан шығармалары бізге дейін жеткен жырауларды белгілеңіз?

A) Көтеш пен Шал

B) Доспамбет пен Ақтамберді

C) Бұқар мен Үмбетей

D) Қазтуған мен Шалкиіз

E) Жиембет пен Марғасқа

6.   Есім ханның Кіші жүздегі ел сөзін ұстаған биі, қол бастаған батырына айналған жырау?

A) Доспамбет

B) Ақтамберді

C) Үмбетей

D) Жиембет

E) Шалкиіз

7.  1598 жылы хандық билік қай ханға көшті? 

A)  Жәнібек хан

B)  Тәуке хан

C)  Есім хан

D)  Қасым хан

E)  Болат хан

8.  «Бәкеге» деген арнаудың авторы кім?

A) Бұқар жырау

B) Үмбетей жырау

C) Жиембет жырау 

D) Доспамбет жырау

E) Марғасқа жырау

9.  Бөгембай батырды толғауларына арқау еткен жырау қайсы? 

A) Шалкиіз жырау

B) Жиембет жырау

C) Марғасқа жырау

D) Қазтуған жырау

E) Үмбетей жырау

10.   «Қырында киік жайлаған...» толғауының авторы кім?

A) Марғасқа

B) Бұқар

C) Шалкиіз

D) Асан қайғы

E) Тәтіқара

11.   Доспамбет жыраудың туындылары алғаш рет қай жылы жарық көрді?

A) 1909 ж.

B) 1907 ж.

C) 1908 ж.

D) 1910 ж.

E) 1911 ж.

12.    1668-1781 ж.ж. аралығында өмір сүрген жырауды белгілеңіз?

A) Тәтіқара

B) Бұқар

C) Шалкиіз 

D) Доспамбет

E) Қазтуған

13.   1675 жылы Қаратау бойында дүниеге келген жырау кім?

A) Ақтамберді

B) Бұқар 

C) Үмбетей

D) Доспамбет

E) Асан қайғы

14.    «Күлдір-күлдір кісінетіп...» деп басталатын толғаудың авторы кім?

A) Марғасқа жырау

B) Қазтуған жырау

C) Жиембет жырау

D) Доспамбет жырау

E) Ақтамберді жырау 

15.   Қазақ халқының тағдыр-талайы сынға түскен аса күрделі кезең қай ғасырдың үлесінде?

A) XV ғ.

B) XVII ғ.

C) ХІV ғ.

D) XVIII ғ.

E) XVI ғ.

16.   Қазақ тарихында халық арасынан шыққан тұңғыш қолбасы кім?

A) Жасыбай батыр

B) Қабанбай батыр

C) Малайсары батыр

D) Бөкенбай батыр

E) Ағыбай батыр

17.     Көтеш ақынның жас кезінде даңқын шығарған өлеңі қайсы?

A) «Ал, айтамын, айтамын...»

B) «Қоғалы көлдер, қом сулар...»

C) «Абылай, Ботақанды сен өлтірдің...»

D) «Кәрілік туралы»

E) «Би Темірге айтқаны»

18.   Қазақ хандығының тізгінін алғаш ұстаған қай хан? 

A)   Тәуекел хан

B)  Керей хан

C)  Жәнібек хан

D)   Қасым хан

E)  Тәуке хан

19. Керей мен Жәнібек сұлтандардың бастауымен дербес Қазақ хандығы қай жылы құрылды?

A)   1456 ж.

B)  1546 ж.

C)  1645 ж.

D)   1564 ж.

E)  1654 ж.

20. «Жағалбай деген ел болар...» толғауының авторы кім?

A)  Жиембет

B)  Көтеш

C)  Доспамбет

D)  Шал

E)  Ақтамберді

ІІ  вариант

1.  Ақтамберді жыраудың толғауын көрсетіңіз.

A) «Дін пұсырман баласы»

B) «Жел, жел есер, жел есер»

C) «Бұл дүниеде не ғаріп?

D) «Мадақ жыры»

E) «Қырында киік жайлаған»

2.  «Бекболат биге» толғауының авторы кім?

A) Үмбетей жырау

B) Шалкиіз жырау

C) Доспамбет жырау

D) Бұқар жырау

E) Қазтуған жырау

3.    Қазақ хандығының аумағы қай ханның тұсында Орта Азияға қарай дендеді?

A) Сәмеке хан

B) Есім хан

C) Керей хан

D) Шығай хан

E) Тәуекел хан

 4.  «Еңсегей бойлы Ер Есім...» толғауының авторы қай жырау?

A) Доспамбет

B) Ақтамберді

C) Үмбетей

D) Жиембет

E) Шалкиіз

5.  Жыраулар поэзиясының бастауында тұрған, алайда өмірі аңызбен астасып кеткен жырау қайсы? 

A) Үмбетей

B) Бұқар

C) Сыпыра 

D) Ақтамберді

E) Жиембет

6. Жыраулар поэзиясында өзара ұштаса көрінетін көркемдік әдістер қайсы? 

A) романтизм мен сентиментализм

B) романтизм мен реализм 

C) реализм мен классицизм

D) реализм мен натурализм

E) романтизм мен натурализм

 7.   Жиембет жыраудың «Еңсегей бойлы Ер Есім» толғауы жарық көрген жинақ қайсы?

A) «Жақсы үгіт»

B) «Садақ»

C) «Үлгілі бала»

D) «Жиған-терген»

E) «Матбуғат-қазақия»

8.  Жиембет жыраумен тұстас өмір сүріп, Есім ханмен етене араласқан жырау кім?

A) Шалкиіз

B) Қазтуған

C) Доспамбет

D) Марғасқа

E) Ақтамберді

9. Бұқар жырау бірнеше ханмен замандас болса да, солардың арасынан екі ханға ықылас танытқан. Олар кімдер?

A) Тәуке хан мен Қасым хан

B) Абылай хан мен Есім хан

C) Абылай хан мен Тәуке хан

D) Керей хан мен Жәнібек хан

E) Есім хан мен Тәуке хан

10.    Бұқар жыраудың лирикалық сарыны айқын көрінетін толғауы қайсы?

A) «Құйрығы жоқ, жалы жоқ...»

B) «Құбылып тұрған бәйшешек...»

C) «Белгілі биік көк сеңгір...»

D) «Азау, Азау дегенің...»

E) «Арқаның құба жонында...»

11.   1598 жылы ел билігіне келген хан кім?

A)  Есім хан 

B)  Тәуке хан 

C)  Жәнібек хан 

D)  Болат хан 

E)  Шығай хан

12.    1706-1778 ж.ж. аралығында өмір сүрген жырауды белгілеңіз.

A) Шалкиіз

B) Қазтуған

C) Сыпыра

D) Жиембет

E) Үмбетей

13.    Үмбетей жыраудың «Бұқарға» арналған толғауы неше бөлімнен тұрады?

A) 5

B) 3

C) 4

D) 2

E) 6

14.   Төмендегі өлең жолдарының авторы кім:

Ашу – дұшпан болғанда, нәпсі – жауың, Ақыл – тұрған алдыңда асқар тауың. Жүрекке ашу келіп толған шақта, Денеңнің біле алмассың ауру-сауын.

A)  Көтеш ақын

B)  Тәтіқара ақын

C)  Шал ақын

D)  Абыл ақын

E)  Жанақ ақын

15.     «Абылай, Ботақанды сен өлтірдің...» деп басталатын толғауынКөтеш ақын неше жасында айтқан?

A) 16

B) 17

C) 15

D) 18

E) 19

16.    Әдебиет зерттеуші М.Мағауин пікірінше, 1465 жылдар шамасында Жайықтың шығыс бетінде дүниеге келген жырау кім?

A) Ақтамберді

B) Бұқар 

C) Марғасқа

D) Шалкиіз

E) Үмбетей

17.   Көшпелі өмір салтын ұстанған ықпалды әулеттен шыққан жырау кім?

A) Сыпыра

B) Үмбетей

C) Қазтуған

D) Доспамбет

E) Көтеш

18.   Қазақ хандығының нығаюына айрықша еңбек сіңірген хан кім?

A) Болат хан

B) Қасым хан

C) Шығай хан

D) Жәңгір хан

E) Бұйдаш хан

19.    Шал ақынның басылым бетін көрген алғашқы шығармасы қайсы?

A) «Он бес деген жасым-ай»

C)  «Арғымақ ат кімде жоқ»

D)  «Жарға біткен жаңғақты»

E)  «Көкала көл, нар қамыс»

20. Үмбетей жыраудың «Бөгембай өліміне» аталатын толғауы қай жанрға жатады? 

A)  Айтыс

B)  Көңіл айту

C)  Естірту

D)  Арнау

E)  Жоқтау 

ІІІ   вариант

1.  «Пұт болдым деп мақтанба...» толғауының авторы кім?

A) Үмбетей жырау

B) Көтеш ақын 

C) Шал ақын

D) Асан қайғы 

E) Ақтамберді жырау

2.   Доспамбет жыраудың әкелік сезімі, адами үміті, мәрт мінезі көрініс беретін туындысы қайсы? 

A) «Қырында киік жайлаған...»

B) «Қоғалы көлдер, қом сулар...»

C) «Белгілі биік көк сеңгір...»

D) «Озушылар, озмаңыз...» 

E) «Шағырмақ бұлт жай тастар...»

3.   Ел жадындағы сөздерде аңызы мен ақиқаты араласа көрінетін ойшыл жырау кім?

A) Асан қайғы

B) Шалкиіз жырау

C) Бұқар жырау

D) Жиембет жырау

E) Жүсіпқожа

4.   Қазақ хандығының алғашқы кезеңінде ел ісіне белсене араласқан жырауды атаңыз?

A) Ақтамберді

B) Жиембет

C) Көтеш

D) Тәтіқара

E) Асан қайғы

5.    Қостанай жеріндегі Сарыкөл бойында дүниеге келген ақын кім?

A) Жүсіпқожа

B) Абыл ақын

C) Көтеш ақын

D) Тәтіқара ақын

E) Асан қайғы

6.  «Саясы жоқ бәйтерек...», «Жарға біткен жаңғақты...» деп басталатын толғаулардың авторы кім?

A) Доспамбет жырау

B) Бұқар жырау

C) Шал ақын

D) Көтеш ақын

E) Марғасқа жырау

7.    Тәтіқара ақынның «Қамыстың басы майда...» деп басталатын шығармасы 1946 жылы қай журналда басылды?

A) «Айқап»

B) «Әдебиет және искусство»

C) «Жалын»

D) «Мәдениет және тұрмыс»

E) «Садақ»

8.   Доспамбет жыраудың туындылары алғаш рет қай кітапта жарияланды?

A) «Жақсы үгіт»

B) «Жақсы сөз»

C) «Аламан»

D) «Көксеңгір»

E) «Қобыз сарыны»

9.  Төмендегі өлең жолдарының авторы кім:

«Айнала бұлақ басы Тең, Азаулының Стамбұлдан несі кем?»

A) Көтеш ақын

B) Ақтамберді жырау

C) Бұқар жырау

D) Доспамбет жырау

E) Қазтуған жырау

10.    Қай ханның тұсында Қазақ хандығы дербес ел ретінде өзге елдерге мәлім болды?

A) Қасым хан

B) Бұйдаш хан

C) Момыш хан

D) Қайып хан

E) Болат хан

11.     «Күркелінің бауыры күнде дауыл...» деп басталатын өлеңнің авторы кім?

A) Абыл ақын

B) Бұқар жырау

C) Шал ақын

D) Үмбетей жырау

E) Көтеш ақын

12.   ХV ғасырда Еділ мен Жайық арасындағы Қабыршақты даласында дүниеге келген жырау қайсы?

A) Шалкиіз

B) Доспамбет

C) Асан қайғы

D) Қазтуған

E) Сыпыра

13.   Асан қайғының баласының есімі кім?

A)  Қосай

B)  Сүйініш

C)  Абат

D)  Еспембет

E)  Би Темір

14.   «Белгілі биік көк сеңгір...» толғауының авторы кім?

A) Үмбетей

B) Қазтуған

C) Марғасқа

D) Жиембет

E) Бұқар

15.   «Мадақ жыры» толғауын шығарған жырау кім?

A)   Үмбетей

B)  Бұқар

C)  Жиембет

D)   Марғасқа

E)  Қазтуған

16.   Шалкиіз жыраудың толғаулары қай уақытта хатқа түскен?

A) ХVІІІ ғ. ІІ жартысы

B) ХХ ғ. І жартысы

C) ХІХ ғ. І жартысы

D) ХІХ ғ. ІІ жартысы

E) ХVІІІ ғ. І жартысы

17.   «Ер Шобан» жырының авторы қай жырау?

A)   Шалкиіз

B)  Ақтамберді

C)  Доспамбет

D)   Сыпыра

E)  Қодан тайшы

18.     Кеңестік дәуірде Шалкиіз шығармашылығына алғаш назар аударып, жырау толғауларын жариялаған кім?

A) М.Әуезов 

B) І.Жансүгіров

C) М.Жұмабаев

D) А.Байтұрсынов

E) С.Сейфуллин

19.   1675-1768 ж.ж. аралығында өмір сүрген қай жырау? 

A) Бұқар

B)  Үмбетей

C)  Сыпыра

D)  Ақтамберді

E)  Жиембет

20. «Арқа айылдың құба жон түсер қаңтар...» деп басталатын өлеңнің авторы қай ақын?

A)  Шал

B)  Абай

C)  Көтеш

D)  Абыл

E)  Дулат

ІV вариант

1.     «Қамыстың басы майда...» деп басталатын толғаудың авторы кім?

A) Үмбетей

B) Бұқар

C) Ақтамберді

D) Тәтіқара

E) Шал

2.   «Тәтіқара жырау – ХVІІІ ғасырдың бірінші жартысында жасаған қазақтың ірі ақыны, жыршы-импровизаторы» деген пікірді айтқан ғалым кім?

A) Ә.Марғұлан

B) М.Әуезов

C) М.Мағауин 

D) Б.Кенжебаев

E) Ә.Қоңыратбаев

3.  «Сере, сере, сере қар...» толғауының авторы кім?

A)  Шалкиіз жырау

B)  Үмбетей жырау

C)  Сыпыра жырау

D)  Ақтамберді жырау

E)  Доспамбет жырау

4.    Доспамбет жыраудың қай толғауында көшпелі қазақ өмірі, елге қорған болған ерлер сипатталады? 

A) «Пасыл да пасыл, пасылман»

B) «Қоғалы көлдер, қом сулар»

C) «Ақсаңнан биік тау болмас»

D) «Айналайын Ақ Жайық» 

E) «Көкала көл, нар қамыс»

5.    Керей мен Жәнібек хандардың тұсында айқындалған Қазақ хандығының аумағы қай ханның тұсында мызғымастан сақталды?

A) Тәуке хан

B) Абылай хан

C) Қасым хан

D) Бұйдаш хан

E) Жәңгір хан

6.   Әйел, келін, қыздар туралы көптеген өлеңдер шығарған ақын кім?

A) Көтеш ақын

B) Шал ақын

C) Тәтіқара ақын

D) Жанақ ақын

E) Абыл ақын

 7.   Қазтуған жыраудың дара жаратылысын, өмір жолының көркем бейнесін танытатын толғауы қалай аталады?

A) «Мадақ жыры»

B) «Ер Қосай»

C) «Еспембет»

D) «Ер Шобан»

E) «Азау, Азау дегенің»

 8.  «Аспанды бұлт құрсайды» толғауының авторы кім?

A)  Доспамбет

B)  Шал

C)  Үмбетей

D)  Көтеш

E)  Шалкиіз

9.   «Ай не болар күннен соң...» толғауының авторы қай жырау?

A) Ақтамберді

B) Сыпыра 

C) Асан қайғы

D) Марғасқа

E) Бұқар

 10.    «Жағама қолдың тигенін...» деп басталатын толғаудың авторы кім?

 A) Үмбетей

B) Жиембет

C) Қодан тайшы

D) Ақтамберді

E) Шал

11.   1745-1818 ж.ж. аралығында өмір сүрген ақын қайсы?

 A) Шал

B) Абыл

C) Көтеш

D) Жанақ

E) Тәтіқара

 12.  «Бөгембай өліміне» атты толғауды қай жырау шығарған?

 A) Қазтуған

B) Үмбетей

C) Жиембет

D) Ақтамберді

E) Мұрын

13.    Хандық дәуір әдебиетінде арнау жанрының қанат жая дамуында маңызды роль атқарған жырау кім?

A) Марғасқа

B) Доспамбет

C) Үмбетей

D) Шалкиіз

E) Шортанбай

14.     Үмбетей жырау толғауларында қай батырдың ерлігі басым жырланады? 

A) Райымбек

B) Бөгембай

C) Сұраншы

D) Еспембет

E) Шобан

15.   Абылай ханға көптеген толғаулар арнаған жырау кім?

A) Бұқар

B) Шалкиіз

C) Жиембет

D) Қазтуған

E) Марғасқа

16.   «Құбылып тұрған бәйшешек...» толғауының авторы кім?

A) Шалкиіз

B) Марғасқа

C) Қазтуған

D) Бұқар

E) Жиембет

 17.    Бұқар жыраудың қай толғауы жақсылық пен жамандықтың ара салмағын бағамдауға арналған?

A) «Алаштан байтақ озбаса»

B) «Құйрығы жоқ, жалы жоқ»

C) «Тілек» 

D) «Басы саудың түгел-дүр»

E) «Көк көгершін, көгершін»

18.   «Құйрығы жоқ, жалы жоқ...» деп басталатын толғаудың авторы кім?

A) Сыпыра

B) Асан қайғы

C) Қодан тайшы

D) Қожаберген

E) Бұқар

19.    Төмендегі үзінді қай жыраудың шығармасынан алынған:

«Әмірің қатты Есім хан, Бүлік салып бұйырдың, Басын бер деп батырдың...»

A) Шалкиіз 

B) Марғасқа

C) Жиембет

D) Ақтамберді

E) Доспамбет

 20.     ХVІІІ ғасырдағы тарихи оқиғаларға байланысты жыраулар поэзиясында жиі жырланған хан кім?

A) Есім

B) Абылай

C) Қасым 

D) Әбілқайыр

E) Тәуке

ТЕСТ СҰРАҚТАРЫНЫҢ ЖАУАПТАРЫ

МАЗМҰНЫ

Глоссарий....................................................................................... 3

Кіріспе............................................................................................ 7

Ежелгі әдеби мұралар және жыраулар поэзиясы............................. 10

ХV-ХVI ғасырлардағы қоғамдық-саяси өмір

және жыраулар поэзиясы............................................................... 18

Қазтуған жырау............................................................................. 26

Асан қайғы.................................................................................... 40

Доспамбет жырау.......................................................................... 54

Шалкиіз жырау............................................................................. 68

ХVIІ ғасырдағы тарихи жағдай сипаты.......................................... 84

ХVІІ ғасырдағы жыраулар............................................................. 92

ХVIІІ ғасырдағы тарихи-әлеуметтік жағдай................................. 105

Ақтамберді жырау....................................................................... 118

Тәтіқара ақын.............................................................................. 131

Үмбетей жырау........................................................................... 143

Бұқар жырау................................................................................ 156

Жыраулар поэзиясы – хандық дәуір айнасы................................. 170 

Ақындар поэзиясы – жаңа мазмұндағы әдебиет бастауы.. 184 

Көтеш ақын................................................................................. 190

Шал ақын.................................................................................... 199

Қорытынды................................................................................. 210

Тест сұрақтары............................................................................ 214

Тест сұрақтарының жауаптары..................................................... 232

Аманжол Әлтай, «Жыраулар мұрасы»