ҚР Парламенті Сенаты жанындағы Жас сарапшылар клубы 2021 жылы «Талдау мектебі» жобасы бойынша бастама жасады. Бастамаға Сенат Төрағасы Мәулен Әшімбаев қолдау білдірді. 2022-2023 жылдары мектептің екі кезеңі болды, онда 100-ден астам талдаушы оқып шықты. Осы орайда жоба қатысушылары арасындағы гендерлік тепе-теңдік мәселесі жөнінде саясаттанушы, Сенат төрағасының кеңесшісі Жұлдызай Ысқақовадан сұрап білдік.
El.kz: Жұлдызай ханым, «Талдау мектебінің» мақсаты мен міндеті қандай?
Жұлдызай Ысқақова: Сәуір айында 8 аптаға созылған «Талдау мектебі» қоғамдық жобасының үшінші легі аяқталды. Жоба ҚР Парламенті Сенатының қолдауымен жүзеге асырылуда. Жобаның негізгі мақсаты – мемлекеттік қызмет, квазимемлекеттік, азаматтық сектор, сараптамалық орталықтар мен БАҚ өкілдерінің бар сарапшыларының аналитикалық дағдыларын нығайту және жұмыс тәсілдерін жетілдіру. Жобаны құру идеясын 2021 жылы Сенаттың Жас сарапшылар клубының мүшелері ұсынып, Сенат төрағасы Мәулен Әшімбаевтың қолдауына ие болған.
Талдау мектебі биыл үшінші рет өткізіліп отыр және бұл лектің тақырыбы Қазақстанның тұрақты дамуына арналған. Жұмыс тұрақты дамудың 17 мақсатының 5-і шеңберінде міндеттерді шешу төңірегінде құрылып, кедейлік, сапалы Денсаулық сақтау, білім беру, таза су және жұмыспен қамту мәселелерін шешу мәселелеріне қатысты болды. Бұл бес мақсатты ел азаматтары басым деп анықтады. Сондықтан, бастапқыда өтінім берер алдында барлық қатысушылар өздері үшін алдағы жұмыстың фокусын анықтады.
Жобаға сұраныс жоғары болып шықты. 2023 жылдың қарашасында конкурс жарияланып, түскен өтінімдердің саны күткеннен асып түсті – бір жыл бұрынғымен салыстырғанда 400-ден астам өтініштер түскен. Жоба басшылары әрбір өтінішті мұқият зерделеп шықты. Үміткерлердің 55 пайызы қыздар, 45 пайызы ұлдар. Қатысушылардың қорытынды тізіміне 60 адам кірді, оның ішінде 32 қатысушы қыздар болды, бұл жалпы үлестің 53% құрайды. Бұл ел халқының қазіргі демографиялық құрылымын көрсетеді. Оның үстіне мұндай гендерлік тепе-теңдік әдейі жасалмаған. Бірінші және ең маңызды критерий конкурсқа қатысушылардың кәсіби деңгейі, олардың білімі мен білім деңгейі болды. Іріктеу нәтижелері бойынша аналитикадағы қыздар өздерінің кәсіби қасиеттері бойынша жігіттерден еш кем түспейтіні және олардың ынталары өте жоғары екені белгілі болды.
El.kz: Талдау мектебінде аналитикалық мансабын дамытқысы келетін әйелдерге қандай нақты бағдарламалар немесе қолдау шаралары ұсынылады?
Жұлдызай Ысқақова: Барлық талдаушыларға қойылатын талаптар жынысына қарамастан бірдей. Бөлек, қандай да бір қолдау бағдарламалары қолданылмайды. Алайда, біз ұйымдастырушылар ретінде осындай жобаларды ұсына аламыз егер олар қажет болса. Әзірге біз жобаға жігіттер де, қыздар да тең қатысқан кезде өте жағымды көріністі көреміз.
El.kz: Сіздің ойыңызша, аналитикалық саладағы әйелдер қандай негізгі кедергілерге тап болады және аналитикалық мектеп қиындықтарды жеңуге қалай көмектеседі?
Жұлдызай Ысқақова: Аналитикада әйелдер үшін де, ер адамдар үшін де кедергілер бар. Олар ең алдымен жұмыс кестесімен байланысты, ол жиі стандартталмаған. Талдаушы таңғы 9-дан кешкі 6-ға дейін жұмыс істемейді. Әдетте, талдаушының жұмысы ақпаратпен және оны өңдеумен байланысты, ол кейде жұмыс кестесінен тыс уақытты алады. Сондықтан болар, бұл сала әдетте жалпы алғанда да, әсіресе қыздар үшін де танымал емес.
El.kz: Талдау мектебін сәтті аяқтаған сарапшыларды атай аласыз ба. Олардың жетістіктері мен оқиғалары болашақ қатысушылар үшін мотивация болары сөзсіз...
Жұлдызай Ысқақова: Бәлкім, бұл қисынсыз көрінуі мүмкін, дегенмен, менің өзім де осы мектептің түлегімін. Талдау мектебінің жеке дамуға қалай әсер ететінінің нақты көрінісі осы деуге болады. 2022 жылы сарапшылар ортасына университетте постдокторантурада оқып жүрген кезімде топ ете қалдым деуге болады. Мектепті бітіргеннен кейін «Жас сарапшылар клубы» арқылы Сенатпен ынтымақтастықты жалғастырдым. Өткен жылдың сәуір айында мектепті бітіргеннен кейін бір жыл өткен соң маған Сенат аппаратының командасына қосылу туралы ұсыныс түсті. Әрине, мен бұл ұсынысқа келістім. Саясаттанушы үшін мемлекеттік қызметтің ішкі жағдайын, қалай жұмыс істейтінін түсіну өте маңызды деп санаймын. Мен ғылымнан қол үзген жоқпын, монографиямен жұмыс істеп, сабақ беріп жүрмін. Заң бұл салаларды біріктіруге мүмкіндік береді.
Сенат командасына менен бөлек аналитика мектебінің тағы үш түлегі қосылды. Бұл Мариям Құсайынова, Әсем Алдаңғар және Аида Ахметжанова. Сонымен қатар, Сенатқа шақыру қатысушылар үшін өз алдына мақсат емес. Көптеген басқа ұйымдар бос орындарға әлеуетті үміткерлерді іздеу бойынша ұсыныстар алу үшін Мектеп ұйымдастырушыларына жүгінеді.
El.kz: Сіздің ойыңызша, Қазақстан Республикасындағы саясаттың қалыптасуына аналитик әйелдердің әсері қандай? Осы орайла Талдау мектебі қандай үлесін қосып жатыр?
Жұлдызай Ысқақова: Аналитика мектебі қазіргі сарапшылардың аналитикалық әлеуетін күшейтеді. Бұл, менің ойымша, ұлттың адами капиталының деңгейін арттыруға қосылған құнды үлес. Сондай-ақ, Талдау мектебінің атқарып жатқан жұмысы Сенат Төрағасы Мәулен Әшімбаевтың бастамасымен жүзеге асып жатқан волонтерлік жұмыс екенін айту маңызды деп ойлаймын. Жобаның барлық лекторлары мен тәлімгерлері өз уақыттары мен күш-жігерін ерікті негізде арнап, сол арқылы қоғамға әлеуметтік жауапкершілік туралы көзқарас қалыптастырады.
El.kz: Білім беру процесінде гендерлік стереотиптерді жоюға және гендерлік теңдікті қолдауға ықпал ететін материалдар қолданыла ма? Осындай материалдарға мысал келтіре аласыз ба?
Жұлдызай Ысқақова: Иә олар пайдаланылады. Мектептің биылғы тақырыбы тұрақты даму екенін ескере отырып, сабақтардың бірінде БҰҰ-ның барлық 17 тұрақты даму мақсаты туралы кеңірек қозғалды. Сонымен бірге, 5-мақсат «Гендерлік теңдік» өзара байланысты және барлық мақсаттарды қамтиды. Сабақ барысында БҰҰДБ өкілдері Қазақстандағы және әлемдегі гендерлік теңдік саласындағы ағымдағы жағдайға егжей-тегжейлі талдау жасап, шешім қабылдау процесінде гендерлік мәселелерді ескерудің маңыздылығы туралы ақпаратпен бөлісті.
El.kz: Талдау мектебі бағдарламаларды жақсарту және инклюзивті ортаны құру үшін әйелдер қауымдастығымен немесе гендерлік теңдік топтарымен ынтымақтасады ма?
Жұлдызай Ысқақова: Мен Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия төрағасының орынбасарымын. Бұл қоғамдық жұмыс. Сондықтан оқу үдерісіндегі әділ көзқарас мәселелері, ерлер мен әйелдер үшін оқу үдерісіне тең қолжетімділікті қамтамасыз ету мен үшін де, Сенаттағы әріптестерім үшін де маңызды болып табылады.