Ақпарат және қоғамдық даму вице-министрі Қанат Ысқақов сайлау алдындағы үгіт мәселелері жөнінде ОСК отырысында мәлімдеді, деп хабарлайды El.kz ақпараттық агенттігі.
"Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі және мәслихаттарының депутаттарының кезектен тыс сайлауына байланысты Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің алдында мынадай негізгі міндеттер тұр.
Бірінші - партиялар мен бір мандатты аумақтық сайлау округтері бойынша кандидаттарға үгіт-насихат кезеңінде олардың қызметін жариялау үшін тең жағдай жасау.
Екінші міндет - барлық аудиторияға сайлау құқықтарын түсіндіруге және азаматтардың дауыс беруге қатысуға қызығушылығын арттыруға бағытталған кең ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу.
Сондай-ақ, сайлау кезеңіндегі үшінші маңызды міндет бұқаралық ақпарат құралдарының сайлау заңнамасының талаптарын сақтауын қамтамасыз ету болып табылады.
Үгіт кезеңінде Министрлік ақпараттық алаңға тұрақты мониторинг жүргізетін болады.
Мониторингпен республикалық және өңірлік дәстүрлі БАҚ, ақпараттық интернет-ресурстар және әлеуметтік медиа қамтылатын болады" деді вице министр.
Вице министр сонымен қатар мониторингпен 340-қа жуық баспа басылымдары, 49 телеарна, 130-ға жуық интернет-ресурстар қамтылатындығын мәлімдеді.
Сондықтан сайлау науқанының барлық қатысушыларының сайлау заңнамасын сақтауы өте маңызды.
"Қандай да бір құқық бұзушылықтар анықталған жағдайда, біз оларды Бас прокуратураға жібереміз, сондай-ақ бұл туралы ОСК-ға хабарлаймыз. Олар сол сәтте тиісті шараларды қабылдайтын болады.Тәртіп бұзушылық болған жағдайда редакторлар да, БАҚ иелері де, оларға жол берген жеке тұлғалар да жауапкершілікке тартылуы мүмкін екенін атап өтемін", деді вице министр.
Сондай-ақ БАҚ үшін үгіт-насихат кезеңіндегі маңызды міндеттердің бірі – партиялар мен кандидаттардың қызметін біркелкі жариялауды қамтамасыз ету.
"Үгіт-насихат кезеңінде жариялаудың біркелкілігін бағалау үшін біз сайланбалы тақырып бойынша БАҚ-тың барлық материалдарын тіркейтін боламыз, әр партия бөлінісінде партиялар мен кандидаттарды, бір мандатты округтер бойынша Кандидаттарды және бұқаралық ақпарат құралдарын атай отырып, материалдардың көлемін есептейтін боламыз. Бұрынғы сайлау науқандарының тәжірибесі бойынша сайлау заңнамасын бұзудың негізгі көлемі өңірлік БАҚ-қа тиесілі деп айта аламын. Бұл кандидаттар туралы біркелкі теңдей айтпау туралы. Бір басылымда немесе телеарнада бір партияның немесе кандидаттың белсенділігін көрсететін жағдайлар жиі кездеседі - қалғандары артқы көріністе қалады. Айқын бұрмаланулар бар. Біздің бірінші міндетіміз бұған жол бермеу" деді ол.
Тағы қандай тәртіп бұзылулар жиі кездеседі?
Ең кең тарағандарының бірі сайлауға байланысты қоғамдық пікірді сұрау шарттарын бұза отырып, ақпаратты орналастыру болып табылады.
Сауалнамаларға қойылатын белгілі бір талаптар бар, олар тек «Сайлау туралы» Заңның талаптарына сәйкес келетін, белгіленген тәртіппен ОСК-ға хабарлаған зерттеу құрылымдарын ғана жүргізуге құқылы.
Бүгінгі таңда осындай бес ұйым бар::
1) «Қоғамдық пікір» зерттеу институты;
2 «AMANAT» партиясының қоғамдық саясат институты;
3) «Стратегия» әлеуметтік және саяси зерттеулер орталығы; ;
4) Еуразиялық интеграция институты;
5) «Демократия институты» ғылыми-зерттеу қауымдастығы.
Заңды тұлғалардың келіп түскен хабарламалары туралы ақпарат Орталық сайлау комиссиясының сайтында келіп түскен кезде жаңартылатын болады, сондықтан бұл мәселені қадағалау қажет.
Үгіт материалдарын орналастыру талаптарын бұзу жиі кездеседі.
Кандидаттардың ар-намысы мен қадір-қасиетіне, іскерлік беделіне нұқсан келтіретін ақпаратты қамтитын басылымдар бар.
Мемлекеттік органдар өкілдерінің сайлау алдындағы үгітке қатысу фактілері болды.
Сондықтан бұқаралық ақпарат құралдарында және онлайн-платформаларда жарияланымдарды дайындау және орналастыру кезінде ескеру қажет бірқатар келесі тармақтарға назар аударғым келеді.
Бірінші. Мемлекеттік органдарға, жергілікті өзін-өзі басқару органдарына, сондай-ақ олардың лауазымды адамдарына қызметтік міндеттерін атқару кезінде сайлау алдындағы үгіт жүргізуге тыйым салынады. Бұл әскери қызметшілерге және кез келген басқа да күш құрылымдарына, сайлау комиссияларының мүшелеріне, діни бірлестіктердің өкілдеріне қатысты. Яғни, егер басылымда олардың кез-келген кандидатқа дауыс беруге шақыруы туралы айтылса, онда оны орналастыруға болмайды.
Екінші. БАҚ шарттық негізде тіркелген партиялар мен кандидаттарға эфир уақытын немесе баспа алаңын ұсынады. Алайда, келісімшарт талаптарында басқа үміткерлерге артықшылық берілмеуі керек.
Төлем мөлшері және өзге де шарттар туралы мәліметтер 13 ақпаннан кешіктірілмей БАҚ-та немесе пайдаланушылардың онлайн-платформалары беттерінде жариялануға, сондай-ақ орталық және/немесе аумақтық сайлау комиссияларына хабарлама жіберілуге тиіс. Мұны уақытында жасамағандар ақылы негізде үгіт материалдарын орналастыруға қатыса алмайды.
Үшінші. Орналастырылатын үгіт материалдарында олардың сайлау қорларының қаражаты есебінен төленгені туралы міндетті түрде көрсетілуі тиіс. Материалда қаржыландыру көзі, Тапсырыс беруші, өндіріс орны және т. б. туралы ақпарат көрсетілген тиісті таңбалау болуы керек. Бұған аса назар аудару керек.
Төртінші. «Сайлау туралы» Заңға сәйкес, сауалнамаларды тек тиісті талаптарға сай келетін және ОСК-ны хабардар ететін ұйымдар жүргізуге құқылы. Мен олар туралы айтқан болатынмын.
Сауалнама нәтижелерін жариялау кезінде БАҚ сауалнама жүргізген ұйымды, сауалнамаға тапсырыс берген және оны төлеген адамдарды, сауалнама жүргізу уақытын, ақпарат жинау әдісін, сұрақтың нақты тұжырымын, сұралғандардың санын және сауалнама нәтижелерінің қателік коэффициентін көрсетуге міндетті.
Сондай-ақ, қоғамдық пікірге сұрау салу нәтижелерін, сайлау нәтижелерінің болжамдарын, сайлауға байланысты өзге де зерттеулерді жариялауға дауыс беру күніне дейін және дауыс беру күні бес күн ішінде жол берілмейтініне назар аударамын.
Бесінші. Үнсіздік күні кез келген сайлау алдындағы үгітке тыйым салынады. Тиісінше материалдарды жариялау тоқтатылуы керек.
Әдеттегідей, әлеуметтік медиадағы үгіт-насихат бөлігінде көптеген сұрақтар туындайды.
Өздеріңіз білетіндей, өткен жылдың 5 қарашасында «Сайлау туралы» Заңға өзгерістер енгізілді, енді сайлау алдындағы үгіт онлайн-платформалар арқылы жүргізілуі мүмкін.
Осыған байланысты, онлайн-платформа деген не екенін түсіндіргім келеді.
2022 жылғы 3 мамырда «Ақпараттандыру туралы» Заңға онлайн-платформалардың қызметіне қатысты бірқатар өзгерістер енгізілді. Өзгерістерге сәйкес «Facebook», «Instagram», «Telegram», «YouTube» және т.б. әлеуметтік желілерді онлайн патформалар ретінде қарастырамыз.
Онлайн-платформалар субъектілері ретінде онлайн-платформаларда жеке беттері бар Қазақстан Республикасының тұлғаларын қарайтын болады. Ресми медиа-аккаунттар онлайн-платформалардың пайдаланушылары ретінде де қарастырылуы мүмкін. Бұл жағдайда БАҚ төлем мөлшерін және олардың шоттарына орналастыру шарттарын жариялап, ОСК және / немесе аумақтық сайлау комиссиясы (бұдан әрі - АСК) мәліметтер беруі керек еді.
Онлайн-платформаларды пайдаланушылар уәкілетті органда БАҚ ретінде есепке алынбайтынына назар аударған жөн.
Мониторинг барысында біз тиісті онлайн-платформада өзі жасаған жеке бет арқылы пайдаланушының онлайн-платформаларда орналастырған материалдарын анықтайтын боламыз.
Мониторингке үгіт материалдарын олардың жеке беттерінде орналастыру шарттары туралы мәліметтерді жариялаған және ОСК/АСК-ке ұсынған онлайн-платформалардың пайдаланушылары алынады.
Бірақ бұл жерде бұл талап бір мандатты аумақтық сайлау округтері бойынша сайланатын партиялардың, кандидаттардың және олардың сенім білдірілген адамдарының ресми аккаунттарында сайлау қорының қаражаты есебінен дайындалған сайлау алдындағы үгіт материалдарына қолданылмайтынын атап өту қажет. Мұндай материалдарды ОСК/АСК хабарламай орналастыруға рұқсат етіледі.
Онлайн-платформалардың барлық басқа пайдаланушылары қаржыландыруды талап етпейтін сайлау алдындағы үгітті жүргізудің конституциялық құқығын сақтайды.
Мұндай материалдарды біз өзіміздің азаматтық ұстанымымыздың көрінісі ретінде қарастырамыз.
Мониторингке сондай-ақ кез келген қолданушы кандидаттар, саяси партиялар туралы жалған мәліметтерді, саяси партияның немесе кандидаттың ар-намысына, қадір-қасиетіне және іскерлік беделіне әсер ететін мәліметтерді қамтитын мәліметтерді, сондай-ақ онлайн сауалнамаларды орналастыруды таратуға жатады.
Сондай-ақ, біркелкілікке қойылатын талаптар онлайн-платформаларды пайдаланушылар орналастыратын материалдарға қолданылмайтынын есте ұстаған жөн.
Қорытындылай келе, сайлау процесінің барлық қатысушыларын сайлау туралы заңды, БАҚ туралы заңды, бұқаралық ақпарат құралдары, онлайн-платформалар және сайлауды ақпараттық қамтамасыз ету арқылы сайлау алдындағы үгітті жүзеге асыру ережелерін тағы бір рет мұқият қарауға шақырамын. Олар әрқашан қолда болуы керек.
Ыңғайлы болу үшін Министрлік ресми сайтта сайлау кезеңінде БАҚ, журналистер мен онлайн-платформаларды пайдаланушыларға арналған жадынама әзірлеп, орналастырды - баршаңызға танысып, белсенді пайдалануды ұсынамын.
Сайлау науқаны кезінде заңдылықты сақтауға бәріміз мүдделіміз.
Бұл алдағы үгіт насихат кезеңіндегі біздің ортақ міндетіміз.