Инклюзивті қоғам құру – кез келген мемлекеттің әлеуметтік даму деңгейін анықтайтын маңызды көрсеткіштердің бірі. Қазақстанда инклюзивті қоғам қалыптастыруға бағытталған бастамалар тәуелсіздік алғаннан бері біртіндеп жүзеге асырылуда. Бұл ұғым ең алдымен ерекше қажеттіліктері бар адамдардың қоғамның ажырамас бөлігі ретінде толыққанды өмір сүруін қамтамасыз етуді көздейді. Соңғы жылдары Қазақстанда инклюзивті қоғамды дамыту бағытында айтарлықтай ілгерілеу байқалады.
Қазақстанда инклюзивті қоғамды дамыту бағытындағы басты қадамдардың бірі – құқықтық базаны қалыптастыру. 2015 жылы Қазақстан БҰҰ-ның Мүгедектердің құқықтары туралы Конвенциясын ратификациялады. Бұл құжат ерекше қажеттіліктері бар адамдардың құқықтарын қорғау және тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету бойынша мемлекеттің халықаралық міндеттемелерін анықтайды.
«Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі даму стратегиясында» инклюзияны арттыру мәселесіне ерекше назар аударылған. Сонымен қатар, 2021 жылы қабылданған «Ұлттық жоспар: мүмкіндігі шектеулі адамдардың құқықтарын қамтамасыз ету және өмір сапасын жақсарту» бағдарламасы ерекше қажеттіліктері бар адамдар үшін инфрақұрылымды жақсарту мен әлеуметтік қолдауды күшейтуді көздейді.
Инклюзивті қоғам құрудың маңызды бөлігі – білім беру жүйесіндегі теңдік. Қазақстанда инклюзивті білім беру саласында бірнеше жоба жүзеге асырылып жатыр. Ерекше қажеттіліктері бар балаларға арналған мектептер мен арнайы сыныптар саны артып келеді. 2022 жылғы деректерге сәйкес, республика бойынша 7 мыңға жуық жалпы білім беру ұйымының 70%-ы инклюзивті білім беруге жағдай жасаған.
Мұғалімдерді инклюзивті білім беру жүйесіне дайындау үшін арнайы курстар мен оқыту бағдарламалары енгізілуде. Сонымен қатар, ерекше қажеттіліктері бар балаларға қашықтықтан білім беру және ақпараттық технологияларды пайдалану мүмкіндіктері де қарастырылған.
Қоғамның барлық мүшелері үшін қолжетімді орта құру – инклюзивті қоғамның негізгі көрсеткіші. Қазақстанда әлеуметтік нысандар мен қоғамдық орындарды бейімдеу бағытында жұмыстар жүргізілуде. 2023 жылдың басында жарияланған ресми деректерге сәйкес, елдегі қоғамдық орындардың 90%-ы пандустармен, лифттермен және басқа да арнайы құралдармен жабдықталған.
Сондай-ақ, көліктік инфрақұрылымды бейімдеу жұмыстары жүргізілуде. Жаңа қоғамдық көлік құралдарына ерекше қажеттіліктері бар адамдар үшін арнайы орындар мен көтергіш құрылғылар орнатылуда.
Инклюзивті қоғамды дамытуда ерекше қажеттіліктері бар адамдарды жұмысқа орналастыру мәселесі өзекті. Қазақстанда бұл бағытта бірқатар шаралар қолға алынған. «Жұмыспен қамту жол картасы» бағдарламасы аясында ерекше қажеттіліктері бар азаматтарға жұмыс орындары ұсынылуда. Сонымен қатар, бизнес саласында инклюзияны қолдайтын жобалар іске қосылып, мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін әлеуметтік кәсіпкерлік бағыттары дамып жатыр.
Мемлекет ерекше қажеттіліктері бар азаматтарды әлеуметтік қолдауды күшейту мақсатында түрлі бағдарламалар мен жеңілдіктер енгізді. Бұл зейнетақы мен жәрдемақылар, медициналық оңалту қызметтері және басқа да әлеуметтік қолдауларды қамтиды.
Инклюзивті қоғам қалыптастыру тек мемлекеттік деңгейдегі бастамалармен шектелмейді. Бұл бағытта қоғамдық сана мен мәдениеттің өзгеруі маңызды рөл атқарады. Қазақстанда инклюзивті қоғам құру туралы ақпараттандыру мен қоғамдық көзқарасты өзгерту бойынша жұмыстар атқарылуда. Мысалы, ерекше қажеттіліктері бар адамдардың жетістіктерін көрсетуге арналған жобалар, спорттық іс-шаралар және өнер фестивальдері ұйымдастырылады.
Ерекше қажеттіліктері бар азаматтардың құқықтары туралы ақпаратты тарату үшін БАҚ пен әлеуметтік желілерде түрлі науқандар өткізіледі. Бұл қоғамдағы стереотиптерді жойып, теңдік пен құрметті насихаттауға ықпал етеді.
Қазақстанда инклюзивті қоғамды дамыту ұзақ мерзімді және жүйелі жұмысты талап етеді. Алдағы жылдары білім беру, инфрақұрылым, еңбек нарығы мен денсаулық сақтау салаларында инклюзияны арттыру жоспарлануда. Мемлекет пен қоғамның бірлескен күш-жігері арқылы Қазақстанда тең мүмкіндіктер мен әділдікті қамтамасыз ететін толыққанды инклюзивті қоғам құруға жол ашылады.
Инклюзивті қоғам құру – тек бір топтың емес, бүкіл халықтың игілігі. Бұл бағыттағы жетістіктер Қазақстанның әлеуметтік дамуы мен әлемдік аренадағы беделін одан әрі нығайта түседі.