Елімізде жыл сайын 13 мыңнан астам адам қатерлі ісіктен қайтыс болады. Әсіресе қатерлі ісіктен ер дамдар жиі өледі. Статистикаға сүйенсек, өкпе обыры мен асқазан обырына шалдыққан науқастардың өлім көрсеткіші өте жоғары. Қатерлі ісік ауруларын алдын алу үшін скринингтен дер кезінде өткен дұрыс.
Скрининг - бұл тәуекел факторлары мен ауруларды ерте сатыларда анықтау үшін белгілі бір жастағы сау адамдарды профилактикалық медициналық тексеру. Скринингтік тексерулер ауруды ерте кезеңде немесе оған бейімділікті анықтауға, оңтайлы емдеуді таңдауға және профилактикалық шаралар кешенін тағайындауға көмектеседі.
Ең алдымен, жаңа туған сәбиден 18 жасқа дейінгі балаларды тексеру туралы айтып өтейік. Балалар жыл сайын кәмелетке толғанға дейін профилактикалық тексеруден өтеді. Мектепке дейінгі мекемелердің тәрбиеленушілерін, мектеп оқушыларын, орта арнаулы оқу орындарының оқушыларын және 18 жасқа дейінгі студенттерді білім беру ұйымдарындағы көшпелі бригада тексереді.
Мектепке дейінгі мекемелерге бармайтын балаларды тексеру емханада немесе отбасылық денсаулық орталығында жүргізіледі.
Ал 30 жастан 70 жасқа дейінгі ересектер аурудың қандай да бір белгілері болмаса да, жылына бір рет қан анализін тапсырып тұрған жөн.
Скринингтер толығымен тегін өткізіледі. Профилактикалық тексерулерді қаржыландыру МӘМС қаражаты есебінен жүзеге асырылады, сондықтан скринингтен өту үшін медициналық сақтандыру мәртебесіне ие болу қажет.
Скринингтен өту үшін тіркелген жері бойынша емханаға жүгіну қажет. Ол үшін әрбір алғашқы медициналық-санитарлық көмек қызметінде скринингтік кабинеттер бар. Өзіңізбен бірге жеке куәлігіңіз болу керек.
Белгіленген скринингтік тексерулерден өту кезінде қызметкерге орташа еңбекақы төлей отырып, жұмыстан босатылады.
2022 жылдан бастап ауыл халқы үшін скринингтік қарап-тексеруге жататын адамдардың қосымша нысаналы топтары енгізілді:
Асқазан-ішек жолдарының ауруларын және бүйректің созылмалы ауруларын ерте анықтауға асқазан-ішек жолдарының аурулары және созылмалы бүйрек ауруларына байланысты динамикалық байқауда тұрмайтын, скринингтік қарап-тексеруден өтетін 18 жастан 70 жасқа дейінгі еркектер мен әйелдер жатады. Талдауышта қан сарысуындағы жалпы билирубинді, АЛаТ, АСаТ анықтауға б/х қан талдауын жүргізеді. Диагностикалық зерттеу. Фиброэзофагогастродуоденоскопия гепатобилиопанкреатиялық тұсын (бауыр, өт қабы, ұйқы безі, көкбауыр) УДЗ, жиілігі – жылына 1 рет.
Тыныс алу ағзаларының туберкулезін ерте анықтауға - тыныс алу ағзаларының туберкулезімен динамикалық бақылауда тұрмайтын, скринингтік зерттеулерден өтетін 50-ден 70 жасқа дейінгі еркектер мен әйелдер. Диагностикалық флюорография (1 кескін) жасалады, жиілігі – жылына 1 рет.
Қуық асты безінің қатерлі ісігін ерте анықтауға - қуық асты безінің қатерлі ісігімен динамикалық бақылауда тұрмайтын, скиринтік қарап-тексеруден өтетін 55 жастан 70 жасқа дейінгі және одан жоғары жастағы еркектер жатады. Қан сарысуындағы жалпы простат-спецификалық антигенді (ПСА) анықтау үшін ИФТ әдісімен қан алынады.
Бүйректің созылмалы ауруларын ерте анықтауға 18-70 жас аралығындағы еркектер мен әйелдер жатады. Талдағышта несептің жалпы талдауын зерттеу ( бүйректің созылмалы ауруларын ерте анықтауға арналған физикалық-химиялық 9 зерттеуге жататын, зәр тұнбасының жасушалық элементтерінің санын есептей отырып, сипатын жылына 1 рет тексеру). МӘМС талдағышында қан сарысуындағы креатининді анықтау. Қалдық зәрді анықтау арқылы бүйрек, қуықты УДЗ.
Қандай аурулардың алдын алуға болады?
қанайналым жүйесінің негізгі аурулары-артериялық гипертония, жүректің ишемиялық ауруы;
ерлер мен әйелдер арасындағы қант диабетін;
әйелдер арасында жатыр мойнының ісікалды, қатерлі ісіктері;
әйелдер арасында сүт безінің ісікалды, қатерлі ісіктері;
ерлер мен әйелдер арасындағы глаукомалар;
ерлер мен әйелдер арасындағы тоқ және тік ішектің ісікалды, қатерлі ісіктері
өңештің, асқазанның, бауырдың және қуық асты безінің қатерлі ісіктері;
тәуекел тобындағы адамдарда В және С созылмалы гепатиті.
Жыл сайын қандай тексерістен өту керек?
Әр 2 жыл сайын 30 жастан бастап мінез-құлықтық қауіп факторларын, қан айналымы жүйесі ауруларын (артериялық гипертония, жүректің ишемиялық ауруы) және қант диабетін ерте анықтауға жастағы ерлер мен әйелдер тексеріледі 40, 42, 44, 46, 48, 50, 52, 54, 56, 58, 60, 62, 64 жыл, артериялық гипертония, жүректің ишемиялық ауруы және қант диабеті бойынша диспансерлік есепте тұрмайтындар;
Глаукоманы ерте анықтау үшін жастағы ерлер мен әйелдер тексеріледі 40, 42, 44, 46, 48, 50, 52, 54, 56, 58, 60, 62, 64, 66, 68, 70 глаукома бойынша диспансерлік есепте тұрмаған жылдар;
Сүт безінің ісікалды және ісік ауруларын ерте анықтауға жасы үлкен әйелдер келуі тиіс 50, 52, 54, 56, 58, 60 сүт безі обырына байланысты диспансерлік есепте тұрмаған жас;
Жатыр мойны обырына байланысты диспансерлік есепте тұрмайтын, жасы үлкен әйелдерді ісік алды аурулары мен жатыр мойны обырын ерте анықтауға күтеді 30, 34, 38, 42, 46, 50, 54,58,62,66,70 яғни 30 жастан бастап әр 4 жыл сайын;
Колоректальды обырды ерте анықтау үшін ерлер мен әйелдер тексеріледі 50, 52, 54, 56, 58, 60, 62, 64, 66, 68, 70 полипоз, тоқ ішек және тік ішек қатерлі ісігі бойынша есепте тұрмаған;
Өңеш және асқазан обырын ерте анықтауға өңеш және асқазан обырына байланысты диспансерлік есепте тұрмайтын 50, 52, 54, 56, 58 және 60 жастағы ерлер мен әйелдер келуі тиіс;
Қуықасты безі обырын ерте анықтауға 50, 54, 58, 62 және 66 жастағы, қуықасты безі обырына байланысты диспансерлік есепте тұрмайтын ерлер тексерілуге тиіс.
Созылмалы В және С гепатитін ерте анықтауға гемодиализдегі, анамнезінде операциялық араласулары, қан мен оның компоненттерін құюы бар қан аурулары, қатерлі ісіктері бар адамдар тексеріледі.