Онкологиялық аурулар – қазіргі заманғы медицинаның ең өзекті мәселелерінің бірі. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) мәліметтері бойынша, қатерлі ісік әлемдегі өлім-жітімнің негізгі себептерінің бірі саналады. Қазақстан да бұл дертпен күресте айтарлықтай қадамдар жасап жатыр, алайда әлі де шешімін таппаған мәселелер бар. Осы орайда Қазақстанның онкологиялық аурулармен күресіндегі жетістіктері мен әлемдік тәжірибелер туралы ой өрбітсек туралы шешім қабылдадық, деп хабарлайды El.kz ақпарат агенттігі.
Қазақстандағы онкологиялық аурулармен күрес
Қазақстанда қатерлі ісікпен күреске ерекше көңіл бөлінеді. Мемлекет бұл бағытта ұлттық бағдарламалар қабылдап, диагностиканы жақсартып, заманауи емдеу әдістерін енгізіп келеді.
1. Мемлекеттік бағдарламалар мен стратегиялық шаралар
Қатерлі ісікке қарсы күресте Қазақстанда бірнеше маңызды бағдарлама жүзеге асырылды:
«Саламатты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы (2011-2015) және «Денсаулық» бағдарламасы (2016-2020) онкологиялық ауруларды ерте анықтауға бағытталған;
«Қазақстан Республикасында онкологиялық көмекті дамытудың 2018-2022 жылдарға арналған кешенді жоспары» шеңберінде Ұлттық ғылыми онкология орталығы құрылды;
Скринингтік бағдарламалар: 40-70 жас аралығындағы әйелдер арасында сүт безі қатерлі ісігін ерте анықтауға, сондай-ақ колоректальді және жатыр мойны обырына қарсы тексерулер жүргізуге мүмкіндік береді.
2. Онкологиялық көмектің инфрақұрылымы
Қазақстанда онкологиялық көмекті жетілдіру мақсатында 17 өңірлік онкоорталық жұмыс істейді. Сонымен қатар, Нұр-Сұлтан қаласындағы Ұлттық ғылыми онкология орталығы жоғары технологиялық емдеу әдістерін ұсынады.
3. Диагностика және емдеу әдістері
Қазіргі таңда Қазақстанда онкологиялық ауруларды анықтауда:
Компьютерлік томография (КТ)
Магниттік-резонанстық томография (МРТ)
ПЭТ-КТ (позитронды-эмиссиялық томография)
сияқты әдістер қолданылады.
Емдеу әдістеріне:
Химиотерапия
Радиотерапия
Хирургиялық емдеу
Иммунотерапия жатады.
Сондай-ақ, Қазақстанда протондық терапия сияқты жоғары технологиялық әдістерді енгізу жоспарлануда.
4. Әлемдік тәжірибе және Қазақстан үшін тиімді модельдер
Дамыған елдер қатерлі ісікпен күресте озық технологиялар мен кешенді тәсілдерді пайдаланады. Қазақстан үшін бұл тәжірибені енгізу маңызды.
АҚШ: Онкологиялық зерттеулер мен гендік терапия
АҚШ-та онкологиялық зерттеулерге үлкен қаржы бөлінеді. National Cancer Institute (NCI) сияқты мекемелер жаңа емдеу әдістерін әзірлейді. Соңғы жылдары CAR-T терапиясы (иммундық жасушаларды гендік деңгейде өзгерту арқылы емдеу) сәтті қолданылып келеді.
Германия: Онкологиялық клиникалар желісі
Германияда онкологиялық көмектің «орталықтандырылған» жүйесі бар. Comprehensive Cancer Centers желісі науқастарға жеке емдеу бағдарламаларын ұсынады.
Жапония: Ерте диагностика және радиотерапия
Жапонияда онкологиялық скрининг жүйесі өте дамыған. Мысалы, эндоскопиялық зерттеулер асқазан мен ішек обырын ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, протондық терапия кеңінен қолданылады.
Швеция: Паллиативтік көмек және науқастарды қолдау
Скандинавиялық елдерде паллиативтік көмек (емделмейтін науқастардың өмір сүру сапасын жақсарту) жоғары деңгейде ұйымдастырылған. Швецияда қатерлі ісікпен ауыратын адамдарды психологиялық және әлеуметтік қолдау жүйесі жақсы дамыған.
5. Қазақстан үшін ұсыныстар
Қазақстан онкологиялық аурулармен күресте әлемдік тәжірибелерді қолдана отырып, келесі бағыттарды жетілдіре алады:
Скринингтік бағдарламаларды кеңейту
Қан анализі арқылы қатерлі ісікті анықтайтын liquid biopsy технологиясын енгізу
CAR-T терапиясы және гендік инженерия әдістерін дамыту
Протондық терапияны қолжетімді ету
Онкологиялық зерттеулерге инвестиция тарту
Жеке секторды тарту және фармацевтикалық компаниялармен серіктестік орнату
Хоспистер санын арттыру
Науқастар мен олардың отбасыларына психологиялық көмек көрсету
6. Генетикалық зерттеулер және онкологиялық аурулардың алдын алу
Генетикалық скрининг қатерлі ісікке бейімділікті анықтауға көмектеседі. Қазақстанда мұндай зерттеулерді дамыту маңызды.
BRCA1 және BRCA2 мутацияларын анықтау арқылы сүт безі мен аналық без обырының алдын алуға болады.
7. Халықты ақпараттандыру және онкологиялық білім беру
Көптеген адамдар қатерлі ісіктің алдын алу шаралары туралы білмейді.
Жаппай ақпараттандыру науқандарын өткізу, мектептер мен университеттерде денсаулық сабақтарын енгізу қажет.
8. Онкологиялық ауруларға арналған цифрлық технологиялар
Жасанды интеллект (AI) көмегімен диагностика (мысалы, рентген және томография суреттерін автоматты түрде талдау).
Телемедицина ауылдық аймақтарда онкологиялық кеңес беруді жақсарта алады.
9. Дәрі-дәрмекке қолжетімділік және инновациялық емдеу әдістері
Импортқа тәуелділікті азайту үшін отандық фармацевтикалық өндірісті дамыту .
Қымбат дәрі-дәрмектерді субсидиялау , пациенттер үшін емді қолжетімді ету.
10. Қатерлі ісікке шалдыққан науқастарды әлеуметтік қолдау
Жұмысқа қайта оралу бағдарламалары, науқастарға психологиялық көмек.
Қайырымдылық қорлары мен үкіметтік емес ұйымдармен (ҮЕҰ) серіктестік орнату.