Ақ қасқыр бейнекамера нысанына Маңғыстау облысындағы «Манашы» жергілікті маңызы бар мемлекеттік кешенді табиғи қорығында іліккен. Аймақта мұндай оқиға өте сирек кездеседі. Қазақстандағы жабайы мысықтарды зерттеу және қорғау жөніндегі жоба командасының қатысушысы Марк Пестов жыртқыштың өңір аумағында қайдан пайда болғанын түсіндірді, деп хабарлайды El.kz ақпарат агенттігі Маңғыстау облыстық Қоғамдық коммуникациялар орталығына сілтеме жасап.
Ақ қасқырды «Қызылсай» саябағының қызметкерлері түсіріп алған. «Қызылсай» саябағы бірнеше кластерлерден тұрады. Оған «Манашы» қорығы да жатады. Бұл қорық Маңғыстау облысы Бейнеу ауданының аумағында Үстірттің Батыс шыңының солтүстік шетінде орналасқан.
Азия барысының және өзге де жабайы жануарлардың фотосуреттері Қазақстандағы жабайы мысықтарды зерттеу және қорғау жөніндегі ұзақ мерзімді халықаралық жобаны іске асыру мақсатында «Қызылсай» саябағы қызметкерлерінен алынған. Жоба 2023 жылдың мамыр айында National Geographic гранты мен Segré қорының қолдауымен және Conservation x Labs қатысуымен басталған, - дейді маман.
(Жоба туралы толығырақ Қазақстандағы осы жобаның негізгі орындаушысы «биоалуантүрлілікті зерттеу және сақтау орталығы» қоғамдық қорының (BRCC) сайтынан білуге болады. Сондай-ақ, жобаны іске асыруға қазақстандық биоалуантүрлілікті сақтау қауымдастығы (АСБК) қатысады.)
Марк Пестов қасқырдың әртүрлі табиғи аймақтарда – арктикалық тундралардан тропикалық ормандар мен шөлді аймақтарда да өмір сүретінін атап өтті. Бүкіл диапазонда қасқырдың көптеген түрлері бар. Олар түс ерекшеліктерімен және мөлшерімен ерекшеленеді.
Мәселен, Еуразияның солтүстігінде арктикалық немесе тундра қасқыры өмір сүреді. Ол әсіресе үлкен мөлшерімен және терісінің ақ түсімен ерекшеленеді. Әдетте қасқырдың жүнінде сұр түс басым болады. Алайда аталған жануар генетикалық ерекшелігіне сай ақтан қызғылтқа, сұрдан қараға түсі өзгере алады. Мұндай өзгергіштік қасқырдың бүкіл диапазонында кездеседі. Бір тұқымды қасқырлар әртүрлі түсте болып туылуы мүмкін. Яғни, кәдімгі сұр қасқырларда кейде ақ, қызыл-сұр немесе қара түсті қасқырлар пайда болуы мүмкін. Бірақ бұл өте сирек кездеседі, - дейді сарапшы.
Маманның айтуынша, Қазақстанның бүкіл аумағында, оның ішінде Маңғыстау облысында қазіргі уақытта қасқырлардың жалғыз түрі – қарапайым Қасқыр (латынша атауы – Canis lupus) мекендейді. Шартты түрде Қазақстанда қасқырдың 4 кіші түрі, оның ішінде батыс және Орталық Қазақстанда дала қасқыры кездеседі. Алайда Қазақстанда қасқырдың нақты түрішілік жүйелілігі жеткілікті зерттелмеген.
Осылайша, ақ қасқырдың Маңғыстау облысының аумағында кездесуі кейбір бұқаралық ақпарат құралдарында айтылғандай, аса қатыгездікпен ерекшеленетін қасқырлардың қандай да бір жаңа түрінің (немесе кіші түрлерінің) пайда болуын білдірмейді. Бұл Қазақстан үшін қасқырдың ерекше түсінің пайда болуына әкелген гендердің сирек кездесетін үйлесімінің көрінісі ғана. Екі жыл бұрын Маңғыстау облысында «қызыл қасқырдың» кездескені жөнінде де айтуға болады. Нағыз қызыл қасқыр (лат. Cuon alpinus) - орталық және Оңтүстік Азия тауларында тұратын ит тұқымдасының жеке түрі. Қазақстанда ХХ ғасырдың ортасына дейін Қызыл қасқырдың кездесуі тек Тянь-Шань тауларында ғана тіркелген. Қазіргі уақытта қасқырдың аталған түрі Қазақстан аумағында жоғалып кетті деп саналады. Әрине, Маңғыстау өңірінде де жоқ, - дейді Марк Пестов.
Ол фотосуреттегі ақ қасқыр альбинос емес екенін баса айтты, өйткені оның мұрны мен көздері әдеттегі түске ие (альбиноста олар қызғылт болады). Жүндері ақ түсті бірақ альбиносқа жатпайтын мұндай дара қасқырларды ғалымдар лейцист деп атайды.
Бір қызығы, ақ қасқыр түскен камера тұзағына бір минуттан соң сұр түсті қасқыр ұсталған.
Бұл жануарлардың бір ұядан шыққаны анық. Яғни аталған жағдай бір ұядағы қасқырлардың әртүрлі түсте кездесетінін дәлелдейді. Айтпақшы, назар аударсаңыз екінші қасқырдың артқы және оң аяғы жоқ. Бұл аңның қақпанға түскенінің белгісі. Қасқыр өмірін құтқару үшін табанын тістеп, қашып кете алады, - дейді маман.
Аяғы жоқ жануар жабайы аңды қуып жете алмайды. Сондықтан үй жануарларына шабуыл жасауға мәжбүр болады. Адамдар тұзақ құру арқылы жыртқышты өздері ызаландырып алады.
Бұған дейін Маңғыстау облысында біз қарақұйрықтар мен уриалдардың суару шұңқырларына үлкен мөлшердегі тұзақтарды орнату фактілерімен бірнеше рет бетпе-бет келдік. Бұл, әдетте, «қасқырлармен күресу» деген сылтаумен жасалады. «Қасқырға» тұзақ орнатқан кезде басқа да ерекше қорғалатын «Қызыл кітап» жануарлары, мысалы, қарақал, бал қоңызы және бүркіт зардап шегуі мүмкін. Қазақстан аңшылары мен балықшылар қоғамының мамандары мен мүшелерінің қатысуымен, ең болмағанда, жыртқыштардың қызыл кітапқа енген түрлері (Барыс, қар барысы, қарақал, сабаншы, барқыт мысық, түркістан сілеусіні және т. б.) мекендейтін жерлерде үлкен мөлшердегі тұзақтарды пайдалануға толық тыйым салу қажет деп санаймыз, - деді Марк Пестов.
Қорытындылай келе, сарапшы Маңғыстаудың жабайы табиғатының тұтастығына алаңдайтын азаматтардың барлығына өтініш білдірді: сирек кездесетін жануарлар туралы дерек хабарлаңыз – сіздің деректеріңіз мамандарға өте пайдалы болмақ. Байланыс үшін байланыс: ұялы тел.: +7 (701) 757 00 51, email: office@brcc.kz.