Жастарды әскерге шақырудың күзгі науқаны басталды. Әскерге шақырылатындар арасында кімдер бар? Сарбаздарға қандай талап қойылмақ? Кімдер әскерге барудан бас тарта алады? El.kz әзірлеген шолудан оқи аласыздар.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2024 жылғы 1 ақпандағы № 443 жарлығына сәйкес биылғы қыркүйектен бастап жергілікті атқарушы органдар әкімдері орынбасарларының төрағалығымен 195 қалалық және аудандық шақыру комиссиялары азаматтарды күзгі мерзімді әскери қызметке шақыруға кірісті.
Биыл 30 желтоқсанға дейін Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының қатары әскерге шақыруды кейінге қалдыруға немесе босатуға негіздері жоқ. 18 жастан 27 жасқа дейінгі мерзімді қызметтегі жиырма мыңнан астам әскери қызметшіні толықтырады.
Бүгінгі күні белгіленген мерзімде Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметін сарбаздармен толықтыру аяқталды, жоспарлы тәртіппен Қарулы күштерге шақыру жалғасып жатыр.
Азаматтарды 2024 жылы мерзімді әскери қызметке шақыру мынадай ерекшеліктермен сипатталады:
1) Қарулы Күштердегі мерзімді қызметтегі әскери қызметшілер санының ұлғаюымен;
2) әскери қызметтің беделі мен тартымдылығын арттыру мәселелерін іске асыру;
3) есепке алу-шақыру жұмысын цифрландыру арқылы жүзеге асырылады.
Биылғы күзде азаматтарды мерзімді әскери қызметке шақыру үшін қорғаныс істері жөніндегі департаменттерде, басқармаларда және бөлімдерде 10 шілдеден бастап әскерге шақырылушыларды зерделеу және іріктеу жүргізіледі.
Жергілікті әскери басқару органдарының лауазымды адамдары зерделеу барысында отбасының құрамын, әскери қызмет өткеру үшін жарамдылық санатын, әскерге шақырылушының білімі мен мамандығының болуын нақтылайды, сондай-ақ жеке іс құжаттарын зерделеуді және әскерге шақырылушылармен әңгімелесуді жүргізеді.
Қарулы күштер бас штабы ұйымдастыру-жұмылдыру жұмысы департаменті бастығының орынбасары Фархат Айдарбаевтың айтуынша, бүгінгі таңда барлығы 731 808 адам есепте тұр, оның ішінде 120 452 адам әскерге шақырылуға жатады және осы саннан тек 40 202 адамды мерзімді әскери қызметке шақыру қажет.
Әскери қызметке шақырылуға жататын азаматтар жергілікті әскери басқару органының шақыру қағазы бойынша шақыру комиссиясына келуге міндетті. Шақыру қағазын азаматқа ұйымның басшысы жеке өзі немесе жұмыс (оқу) орны бойынша қол қойғызып не СМС-хабарлама арқылы тапсырады. Шақыру қағазын азаматқа жеке тапсыру мүмкін болмаған жағдайда, оның келуін қамтамасыз ету тиісті ішкі істер органына жүктеледі. Мерзімді қызметке шақырудан жалтарғаны үшін заңнамада қылмыстық және әкімшілік жауапкершілік көзделген. Мәселен, әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 647-бабында әскери есепте тұрған немесе тұруға міндетті азаматтың жергілікті әскери басқару органының шақыруы бойынша дәлелсіз себеппен көрсетілген мерзімде келмегені үшін бес айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 648-бабында медициналық куәландырудан не тексеруден жалтарғаны үшін комиссияның жолдамасы бойынша ескерту не әскерге шақырылушыларға салынатын үш айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл көзделген. Қылмыстық кодекстің 387-бабына сәйкес, заңды негіздер болмаған кезде әскери қызметке шақырудан жалтару бір мың айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не төрт жүз сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартылады», - дейді Айдарбаев.
Оның айтуынша, өз денсаулығына зиян келтіру, ауруды модельдеу, жалған құжаттар немесе басқа алдау арқылы жасалған шақырудан жалтару қатаң жазаланады.
Жергілікті әскери басқару органдарының құзыреті әскерге шақырылушылардың әскери есебін жүргізу және оларды хабардар ету мәселелерінде ғана заңнамалық түрде айқындалған. Осыған байланысты жергілікті әскери басқару органдары әскерге шақырылушылардың медициналық комиссияларға келуін бақылауды жүзеге асырады, қорытындысы бойынша келмеген әскерге сарбаздардың тізімдері жасалады және материалдар іздестіру және жеткізу үшін тиісті ішкі істер органына беріледі. Әскерге шақыру комиссиясына уақытылы келмеу фактілерінің барлығы жастардың әскерде қызмет еткісі келмейтінін, көпшілігі қалайтынын атап өткен жөн.шұғыл әскери қызмет білім беруді толықтыруға немесе ауыстыруға мүмкіндік беретін қосымша әлеуметтік лифт екенін түсіну», - дейді ол.
Жергілікті әскери басқару органдарының лауазымды адамдары іс жүзінде тұрғылықты жерін әскери есептен шығарусыз ауыстыру, Еңбек және оқу көші-қоны сияқты органдарға тап болады. Тиісінше, әскерге шақыру жасындағы азаматтар шақыру комиссиясына қандай себеппен келмегені туралы түсініктеме бере алмайды.Сонымен қатар,денсаулық жағдайын тексеру және әскери қызметке жарамдылық дәрежесін анықтау үшін әскерге шақырылушылар аудандық және облыстық медициналық комиссияның медициналық куәландыруынан өтеді. Медициналық комиссияның құрамына денсаулық сақтауды басқарудың аумақтық органының төрағасы–бастығының орынбасары және білікті медициналық мамандар кіреді.
Ал әскерге шақырылушыларды медициналық куәландыру нәтижелері бойынша шақыру комиссиясы әскерге шақыру,әскериқызметке шақыруды кейінге қалдыруне одан босату туралы шешім қабылдайды.
Соттылығы бар азаматтар бейбіт уақытта әскери қызметке шақырылуға жатпайды. Сонымен қатар, аудандық әскерге шақыру комиссиясы азаматтарды мерзімді әскери қызметке шақыру және Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың тиісті түрі мен руына тағайындау туралы шешім қабылдаған кезде олардың мамандығын, денсаулық жағдайын ескереді. Құрама пункттерде әскерге шақырылушылар әскери командаларды қалыптастыруды үш тәулік ішінде жүргізеді, оның барысында жергілікті атқарушы органдар әскерге шақырылушыларды күніне үш рет ыстық тамақтандыруды ұйымдастырады, - дейді Фархат Айдарбаев.
Ал іріктеуден,әңгімелесуден өткен және әскери команда құрамына енгізілген әскерге шақырылушылар шақыру комиссиясының шешімімен мерзімді әскери қызметке шақырылады. Кейін Қорғаныс істері департаменті бастығының әскери қызметші мәртебесін алу және әскери қызметке жіберу үшін әскерге шақырылушыларды әскери команданың тізіміне дербес қабылдау туралы бұйрығы шығарылады. Қорғаныс 3стері жөніндегі департамент бастығының бұйрығы шығарылған күн мерзімді әскери қызметтің басталуы болып саналады.
Қазір мерзімді қызметті өткеру үшін барлық қолайлы жағдайлар жасалған. Әскери ортада құқық бұзушылықтардың алдын алу мақсатында жеке құраммен жұмыс істеудің жаңа тәсілдері енгізілді. Барлық әскери бөлімдерде бейнебақылау жүйелері орнатылған. Әлеуметтанулық сауалнамалар үнемі өткізіліп тұрады. Психологтар жұмыс істейді. Бұл ретте мерзімді әскери қызмет өткеру кезеңінде мерзімді қызметтегі әскери қызметшілер тамақпен, заттай мүлікпен, медициналық қызметтермен және тұрмыс құралдарымен қамтамасыз етіледі. Мерзімді қызмет әскери қызметшілерінің ақшалай үлесі айына 3539 теңгені құрайды, олар өз қажеттіліктеріне жұмсай алады, сондай-ақ оларға пошта жөнелтілімдеріне өтемақы төленеді. Мерзімді әскери қызметтің әскери қызметшілері медициналық айғақтар болған кезде мемлекет есебінен санаторий-курорттық емдеумен қамтамасыз етіледі, сондай-ақ оларға гарнизон шегінде әскери бөлімнің орналасқан жерінен босату беріледі, - дейді Қарулы күштер бас штабы ұйымдастыру-жұмылдыру жұмысы департаменті бастығының орынбасары.
Сонымен қатар, ынталандыру түрінде қысқа мерзімді демалыс беріледі. Қысқа мерзімді демалысқа және кері қайту кезінде мемлекет есебінен темір жол, автомобиль және ішкі су көлігінде жол жүруге құқық беріледі, әскери қызметшілердің отбасы мүшелері өздерінің өмірі мен тұрмысымен танысу үшін мерзімді қызметтегі әскери қызметшілер қатарынан өздерінің жақын туыстарына баруды жүзеге асыруға құқылы. Осы шаралардың барлығы әскери ұжымдардағы моральдық-психологиялық ахуалды сауықтыруға, жеке құрамның оң көңіл-күйі мен әскери қызмет жағдайларына қанағаттануына ықпал етеді.
Айдарбаев атағандай, сарбаздарды туыстарымен және жақындарымен бейнебайланыс арқылы қамтамасыз ететін белсенді бейне қоңырау жұмыс істейді.
Барлық бөлімшеде командирлер сарбаздардың ата-аналарымен қарым-қатынасы үшін әлеуметтік чаттар жұмыс істейді. «Мерзімді басылымдар 2.0» цифрлық платформасы рейтингті автоматты түрде анықтайды және мерзімді басылымдарды жоғары оқу орындары бойынша бөледі, оларға электрондық кітапханаға қол жеткізуге мүмкіндік береді. «ARMIA.KZ» сервисі ұлттық қорғаныс университетінің ғылыми взводында мерзімді әскери қызмет өткеретін it-білімі бар сарбаздар әзірлеген. Жоба мобильді қосымша түрінде жүзеге асырылады (iOS, Android үшін), сонымен қатар веб-сайты бар. Жобаның негізгі мақсаты Қазақстан республикасының әскери қызметі мен Қарулы Күштері туралы ашық, шынайы және өзекті ақпарат беру арқылы азаматтардың Қарулы Күштерге деген сенімін арттыру. Мерзімді әскери қызметтің тартымдылығы мен беделін арттыру мақсатында биыл Мемлекет басшысы білім беру секторында және мерзімді әскери қызметтің белгіленген мерзімін өткерген азаматтарға жатақханадан басым орын алуға, сондай-ақ кредиттік каникулдар беруге жеңілдіктерді заңнамалық түрде бекітті, - дейді Айдарбаев.
Қабылданғанзаңнамадажоғарыжәне жоғары оқу орнынан кейінгібілім беру ұйымдарындаоқуүшін білім беру гранттарынаквоталарбекітілген.Тегіноқуғаарналғанмемлекеттікгранттармерзімдіәскериқызметкезеңіндежауынгерлікжәнемемлекеттік-құқықтықдаярлықтажоғарынәтижелерге қол жеткізгендергеберіледі екен.
Қабылданған түзетулерге сәйкес мерзімді қызмет әскери қызметшілерінің кредиттік міндеттемелері бойынша төлемдерді кейінге қалдыру мерзімді әскери қызметті өткеру мерзімін және ол аяқталғаннан кейін 60 күнді қамтитын кезеңге қарыз бойынша сыйақы есептемей беріледі. Мерзімді әскери қызметке шақырылған әскери қызметшілер туралы, сондай-ақ олардың жұмыстан шығарылуы, кредиттің болуы не болмауы, ол бойынша төлемді кейінге қалдыру туралы мәліметтер алмасу Қорғаныс министрлігінің, кредиттік бюролар мен кредиторлардың, Қаржы нарығын реттеу және дамыту жөніндегі агенттік айқындаған тәртіппен өзара іс-қимылын қамтамасыз ету арқылы жүзеге асырылады. Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың оқу орталықтарында әскери қызметшілерге мемлекеттік үлгідегі куәліктер бере отырып, әскери-есептік мамандықтар бойынша даярлау жүргізіледі. Олардың ерекшеліктерін ескере отырып, олар экономиканың нақты секторында сұранысқа ие болады, - дейді ол.
Сонымен үгіт-түсіндіру жұмыстарының қорытындысы бойынша Қарулы Күштерде жыл басынан бері запасқа шығарылатын мерзімді қызметтегі әскери қызметшілер қатарынан келісімшарт бойынша әскери қызметке 600-ден астам адам айқындалды.
Олардың жеке қатысуын талап етпейтін 17 жастағы жастарды әскери есепке қою процесі автоматтандырылған. Мерзімді әскери қызметке шақырылатын шақыру учаскелеріне жатқызылатын азаматтарды медициналық куәландыру процестерін цифрландыру мақсатында медициналық ақпараттық жүйелерді өңірлердің шақыру пункттерімен интеграциялау бойынша жұмыстар жүргізілуде.
Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін интеграциялау жұмыстары жалғасуда. Құрметті отандастар! Ғасырлар бойы Отанды қорғау қасиетті міндет деп саналды, ал әскери қызмет әр адамның құрметті міндеті.
Мерзімді қызметтен өту қару-жарақ пен күрделі әскери техникамен жұмыс істеу дағдыларын игеруге ғана емес, сонымен қатар жастардың физикалық және рухани күйін көтеруге де мүмкіндік береді. Әскери қызмет – бұл біздің мемлекетіміздің ұлттық егемендігін сақтаудың негізі екенін түсіну маңызды, ал жастарды тәрбиелеу және оларды Отанды қорғауға дайындау тек мемлекеттік құрылымдардың ғана емес, ең алдымен бүкіл қоғамның маңызды міндеті. Естеріңізге сала кетейін, әскери қызмет әрбір жас жігіттің заңды түрде белгіленген міндеті, ал оны өткеруден жалтару барлық құқықтық салдарлармен қылмыстық және әкімшілік жауапкершілікті көздейді. Сонымен қатар, еліміздің барлық тұрғынына хабарласу қажет деп ойлаймын. Соңғы жылдардағы тәжірибе көрсеткендей, пара берушілер ретінде бейбіт тұрғындардың қатысуымен болған барлық сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарға азаматтардың өздері бастамашылық жасаған. Көбінесе ақпаратсыз азаматтар осы мәселелерді шешуге уәкілеттік берілген шақыру комиссияларына қатысы жоқ алаяқтарға шақыруды кейінге қалдыру немесе босату мәселелерін шешуде көмек сұрайды, - дейді ол.
Әскерге шақыруды кейінге қалдыру немесе босату Мемлекеттік қызметтер және азаматтарға «электрондық үкімет» порталы арқылы ұсынылады.