Ипотекамен үй алғанда қаржыны қалай үнемдеуге болады?

Алдын ала қаржылық дайындық

Банктер ипотекалық несие беру кезінде бірінші кезекте сіздің несие тарихыңызды тексереді. Егер бұған дейін несие немесе несие карталары бойынша кешіктірілген төлемдер болса, сізге жоғары пайыздық мөлшерлеме қойылуы мүмкін немесе мүлдем несие берілмеуі ықтимал.

Несие тарихын жақсарту үшін:

• Барлық қолданыстағы несиелер бойынша төлемдерді уақытында жасау;
• Мүмкіндігінше, бар қарыздарды жабу немесе азайту;
• Несие карталарын шамадан тыс пайдаланбау;
• Несие тарихыңызда қателіктер бар-жоғын тексеру (ҚР азаматтары үшін несие тарихын «Мемлекеттік кредиттік бюро» немесе «Бірінші кредиттік бюро» арқылы алуға болады) керек.

Алғашқы жарнаны көбейту

Банктер ипотека алу үшін әдетте үй бағасының 20%-ын алғашқы жарна ретінде төлеуді талап етеді. Егер сіз бастапқы жарнаны 30-50%-ға дейін көтерсеңіз, несие сомасы азаяды. Ай сайынғы төлемдер төмендейді, жалпы пайызбен төленетін артық ақша қысқарады. Банктің сізге қоятын талаптары жеңілдейді.

Қосымша қаржы жинағының болуы

Ипотека – бірнеше жылға созылатын міндеттеме. Егер күтпеген жағдай (жұмыссыз қалу, медициналық шығындар және т.б.) орын алса, несиені төлеуде қиындықтар туындауы мүмкін. Сондықтан кемінде 3-6 айлық шығындарыңызды жабатындай жинақ жасап қойған дұрыс.

Ең тиімді ипотекалық бағдарламаны таңдау

Үйді ипотекаға алмас бұрын банк ұсыныстарын мұқият салыстыру керек.

Әр банктің несие беру шарттары әртүрлі. Сондықтан пайыздық мөлшерлемесіне, комиссиялар мен қосымша төлемдер, ипотека мерзімі, ай сайынғы төлем мөлшері, сақтандыру талаптарын білу маңызды.

Бір ғана банктің ұсынысымен шектелмей, бірнеше нұсқаны қарастырып, салыстыру қажет. Мұны банктердің сайттары арқылы немесе арнайы ипотекалық калькуляторлар арқылы жасауға болады.

Мемлекеттік бағдарламаларды пайдалану

Қазақстанда мемлекет тарапынан тұрғын үй алуға арналған бірнеше тиімді бағдарламалар бар. Егер сіз олардың біріне сәйкес келсеңіз, айтарлықтай қаржы үнемдей аласыз.

2025 жылғы қолжетімді бағдарламалар:

• «7-20-25» бағдарламасы – 7% пайыздық мөлшерлеме, 20% бастапқы жарна, 25 жылға дейінгі мерзім.
• «Бақытты отбасы» бағдарламасы –  2% пайыздық мөлшерлеме, 10% бастапқы жарна, несие сомасы 15 млн теңгеге дейін.
•    «Шаңырақ» (5-10-20) бағдарламасы  –  5% пайыздық мөлшерлеме, 10% бастапқы жарна, 20 жылға дейінгі мерзім.
•     «Жас отбасы» бағдарламасы – 6% пайыздық мөлшерлеме, 20% бастапқы жарна, 25 жылға дейінгі мерзім.
• Отау» бағдарламасы – 9% пайыздық мөлшерлеме, 20% бастапқы жарна, 19 жылға дейінгі мерзім.
• «Наурыз» бағдарламасы – 7-9% пайыздық мөлшерлеме, 10% бастапқы жарна, 19 жылға дейінгі мерзім.
• «Ұмай» әйелдер ипотекасы – 14,4% пайыздық мөлшерлеме, кейін 3,5%-5% дейін төмендейді. 20% бастапқы жарна, 6 айдан 25 жылға дейінгі мерзім.
• Әскери баспана бағдарламасы – әскери қызметкерлерге арналған арнайы шарттар.

Сондай-ақ, көпбалалы отбасыларға, мүгедектігі бар азаматтарға және мемлекеттік қызметкерлерге арналған жеңілдіктер бар.

Комиссиялар мен жасырын төлемдерді тексеру

Кейбір банктер ипотекалық несиені рәсімдеу барысында қосымша комиссиялар алады:

• Несие берілгені үшін комиссия;
• Есепшот ашу төлемі;
• Сақтандыру полистері;
• Құжаттарды рәсімдеу төлемдері.

Бұл шығындар ипотеканы рәсімдеу кезінде елеусіз көрінуі мүмкін, бірақ ұзақ мерзімде едәуір ақшаға айналады. Сондықтан несие шарттарын мұқият оқып шығыңыз.

Пайыздық мөлшерлемені төмендету жолдары

Несие мерзімі неғұрлым ұзақ болса, соғұрлым артық пайыз төлейсіз. Егер қаржылық жағдайыңыз мүмкіндік берсе, ипотеканы 10-15 жылға рәсімдеу арқылы айтарлықтай үнемдеуге болады.

Мысалы, 20 жылға алынған 20 млн теңге ипотеканың жалпы қайтарылатын сомасы 40 млн теңгеге жетуі мүмкін. Ал 10 жылға рәсімдесеңіз, бұл сома 30 млн теңгеге дейін азаяды.

Егер сіз бұрын жоғары пайыздық мөлшерлемемен ипотека алсаңыз, қазіргі төменгі пайыздық мөлшерлемемен қайта қаржыландыру мүмкіндігін қарастырсаңыз болады. Бұл ай сайынғы төлемді азайтуға немесе несиені жылдам жабуға көмектеседі.

Қарызды жылдам өтеу арқылы үнемдеу

Ай сайын негізгі қарыз сомасына қосымша ақша қосып төлесеңіз, ипотеканы мерзімінен бұрын жауып, артық төлемнен құтыласыз. Бірақ кейбір банктер мұндай мүмкіндікті шектейтінін ескеріңіз.

Мәселен, жылына 12 емес, 13 рет ипотекалық төлем жасау арқылы қарызды 2-3 жылға ерте жабуға болады.

Үйді дұрыс таңдау

Кейбір сатушылар нарықтан жоғары баға қояды. Үйдің нақты нарықтық бағасын анықтау үшін тәуелсіз бағалаушының көмегіне жүгініңіз.

Кейбір үйлер арзан болуы мүмкін, бірақ кейіннен жоғары коммуналдық шығындар мен қызмет көрсету төлемдері арқылы артық ақша жұмсауыңыз мүмкін. Мұны да ескергеніңіз жөн.

Салық арқылы қаржыны үнемдеу

Қазақстанда 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап азаматтарды қолдауға бағытталған жаңа салық нормалары күшіне енді. Бұл өзгерістер көп балалы отбасыларға, білім беру шығындарына және ипотекалық несиелерге қатысты салықтық жеңілдіктерді қамтиды.

Көп балалы отбасыларға арналған салық шегерімі

Төрт және одан да көп кәмелетке толмаған баласы бар отбасылар үшін салық шегерімі төмендегі тәртіпте қолданылады:

Бір ата-анаға ай сайын 23 АЕК (2025 жылы – 90 436 теңге).

Әр ата-анаға жеке-жеке 12 АЕК (2025 жылы – 47 184 теңге).

Бұл өзгеріс арқылы ата-аналар ай сайын 90 000 теңге салықтан босатылады, нәтижесінде 9 000 теңгеге аз табыс салығы төлейді.

Білім беру үшін салық шегерімі

Бұл шегерім келесі оқу орындарына төленген қаражатқа қолданылады:

• Мектепке дейінгі білім беру;
• Техникалық және кәсіптік білім;
• Орта және жоғары білім.

Азаматтар өз білімі немесе 21 жасқа толмаған асырауындағы баласының оқу ақысы үшін шегерімге өтініш бере алады. Шегерімнің жылдық шегі 118 АЕК мөлшерінде белгіленген.

Ипотекалық несие бойынша салық шегерімі

2025 жылға дейін тек «Отбасы банкінің» ипотекалық несиелері бойынша шегерім қарастырылса, жаңа өзгерістерге сәйкес, барлық банктерден алынған ипотекалық несиелерге де қолданылады.

Ипотекалық несие үшін салықтық шегерімді пайдалану үшін төмендегі құжаттарды тапсыру қажет:

• Ипотекалық несие шарты;
• Қарызды өтеу кестесі;
• Төлем жасалғанын растайтын құжат.

Салық шегерімін қолдану үшін азаматтар кадрлар бөліміне немесе бухгалтерияға өтініш жазып, тиісті құжаттарын ұсынуы керек.

Толық ақпаратты Мемлекеттік кірістер департаментінің сайтынан, @mkdalmaty_dgdalmaty Instagram парақшасынан немесе 1414/3 нөмірі арқылы білуге болады.