Қазіргі заманғы еңбек нарығы қарқынды өзгерістерге ұшырады. Ғылым мен технологиялардың дамуы, цифрландырудың күшеюі мен жаһандану үрдістері жаңа мамандықтарға сұранысты арттырып, дәстүрлі кәсіптердің кейбірін екінші орынға ысырып қойды. El.kz ақпарат агенттігі үрдістерді ескере отырып, қандай мамандықтар сұранысқа ие екендігін анықтауға тырысты.
Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек БАҚ өкіліне берген сұхбатында сұранысқа ие мамандарды атап берген болатын.
Ол 2030 жылға дейін орта мерзімді болжам бойынша экономикаға 883 мың маман қажет болады деп сендірді. 550 мыңы - инженерлік-техникалық мамандықтар. Олардың үлесі 60 пайыздан жоғары. Негізгі сұраныс инженерлер, техниктер, жылу энергетиктері, су мамандары, гидрогеологтар, операторлар, гидротехникалық мамандар, орман шаруашылығы, ауыл шаруашылығы мамандарына тиесілі. Мұны Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың өзі халыққа жолдауында айтып өтті.
Министр ең тапшысы ретінде инженерлік-техникалық мамандықты ерекше атап, бұл мәселе 90-жылдардан өзектілігін жоғалтпай келетінін алға тартты.
Біз 2030 жылға дейін барлық фокусты аталған тапшылықты қалпына келтіруге қойып отырмыз. Сондықтан соңғы бірнеше жылда мемлекеттік білім беру тапсырысының 60 пайызы инженерлік-техникалық мамандықтарға беріліп келеді, - деді Саясат Нұрбек.
Сұранысқа ие мамандықтарды тағы бірі – педагогтар.
2030 жылға дейін шамамен 183 мың педагог дайындау керек, - деді министр.
Ақпараттық технологиялар және цифрландыру
IT саласы - соңғы онжылдықта ең жылдам дамып жатқан салалардың бірі. COVID-19 пандемиясы да осы бағыттың маңыздылығы артуына ерекше серпін берді. Өйткені көптеген ұйым қашықтан жұмыс істеу форматына көшіп, үй жағдайында жұмыс істеуге дағдыланды. Бүгінде IT саласындағы келесі мамандықтар үлкен сұранысқа ие. Мәселен:
- Бағдарламашылар (Software Developers): Әлемдік нарықта бағдарламашылардың қажеттілігі күн санап артуда. Әсіресе, жасанды интеллект, машиналық оқыту, мәліметтер базасын басқару және веб-дизайн бойынша кәсіби мамандарға сұраныс артты.
- Киберқауіпсіздік мамандары: Ақпараттың сандық кеңістікте сақталуына байланысты киберқауіпсіздік маңызды аспектке айналды. Деректердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін білікті мамандар аса қажет.
- Мәліметтер сарапшылары (Data Scientists): Ірі компаниялар үлкен мәліметтерді (big data) талдау арқылы бизнес шешімдер қабылдайды. Ал мәліметтерді дұрыс өңдеп, олардың ішінен пайдалы ақпаратты алып шығу үшін сарапшылар керек.
Цифрлық трансформация әр салада көрініс тауып отыр. Бұл үдеріс дәстүрлі мамандықтарды өзгертумен қатар, жаңа мамандықтарды да енгізуде.
- Cloud Computing мамандары: Бұлтты технологиялар деректерді сақтау, басқару және өңдеу саласында төңкеріс жасады. Десе де операциялық тиімділік пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету бұлтты технологиялар бойынша сарапшыларды қажет етеді.
- Машина оқыту және жасанды интеллект инженерлері: AI және Machine Learning салалары көптеген салаға әсерін тигізді. Соның ішінде денсаулық сақтау, қаржы және логистика бар. Бұл бағытта білікті мамандар компанияларға деректерді талдап, процестерді автоматтандыру арқылы тиімділікті арттыруға көмектеседі.
- Виртуалды және кеңейтілген шындық мамандары (VR/AR): Ойын индустриясы, архитектура, медицина және білім беру салаларында виртуалды шындықты қолдану барған сайын танымал болып келеді. Бұл бағытта жобалау мен дамытуды білетін мамандарға сұраныс жоғары.
Жаңартылатын энергия көздері, жасыл экономика және экология
Қазіргі таңда экология мен тұрақты даму мәселелері халықаралық күн тәртібінде. Жасыл экономикаға көшу және көміртекті бейтараптыққа жету жолында жаңартылатын энергия көздерінің маңызы зор. Бұл салада келесі мамандықтар сұранысқа ие:
- Жел және күн энергетикасы инженерлері: Жел және күн энергиясын тиімді пайдалануға қатысты инновациялар мен технологиялар қарқынды дамуда. Мұндай мамандар экологиялық таза энергия жүйелерін құру мен қызмет көрсету бойынша жетекші рөл атқарады.
- Энергетика менеджерлері: Энергия үнемдеуді, энергия тұтынуды оңтайландыру және қоршаған ортаға тигізетін зиянды азайтуға бағытталған шараларды үйлестіретін менеджерлерге сұраныс артуда.
Климаттың өзгеруі және табиғи ресурстардың сарқылуы көптеген елді экологияға қатысты шараларды күшейтуге итермеледі. Бұл өзгерістер жасыл экономика саласындағы мамандықтардың маңыздылығын аңғартты.
- Эколог-инженерлер: Қоршаған ортаны қорғау бойынша заңдар мен регламенттерді сақтау, табиғатты қорғау жобаларын басқару, су және жер ресурстарын тиімді пайдалану бойынша инженерлерге қажеттілік артып келеді.
- Қалдықтарды өңдеу және қайта пайдалану бойынша мамандар: Тұрақты даму мен қалдықтарды басқару саясаты шеңберінде қалдықтарды қайта өңдеу саласында жұмыс істейтін білікті кадрлар қажет.
- Су ресурстарын басқару инженерлері: Суды үнемді пайдалану және таза су ресурстарын қамтамасыз ету бойынша инженерлерге сұраныс экологиялық саясаттың маңызды бөлігі болып табылады.
Медицина және биотехнология
Денсаулық сақтау саласындағы жаңа технологиялар мен демографиялық өзгерістер медицинадағы мамандықтар қатарына жаңа мамандарды қосты.
- Биотехнологтар: Жаңа дәрілерді, медициналық құралдарды жасау және гендік инженерияны дамыту биотехнолог мамандарының жұмысымен тікелей байланысты.
- Телемедицина мамандары: Қашықтан медициналық көмек көрсету технологиялары дамып келеді. Бұл, өз кезегінде, медицина саласындағы IT мамандар мен дәрігерлерге сұранысты арттырады.
- Генетиктер: Генетика саласы ауруларды алдын алу және емдеу әдістерін жетілдіруге көмектеседі. Гендік терапия, генетикалық модификация және биоинженерия саласындағы мамандардың көп болғаны абзал.
- Медициналық робототехника инженерлері: Операциялар мен емдеу процесінде роботтардың рөлі артып келеді. Бұл робототехника саласындағы мамандардың болғанын айқындайды.
- Қарттардың күтімі және геронтология мамандары: Халықтың қартаюы денсаулық сақтау саласында геронтологтар мен күтім көрсету мамандарының маңызын аңғартады.
Қаржы технологиялары (FinTech)
Қаржы технологиялары да соңғы жылдары жұртшылықтың назарын өзіне аударып отыр. Әсіресе криптовалюталар мен блокчейн технологияларының дамуымен бірге жаңа мүмкіндіктер қатары толыққанын байқасақ болады. Бұл қаржылық мамандықтардың жаңа бағыттарын қалыптастырады.
- Блокчейн мамандары: Қаржы және басқа салаларда блокчейн технологияларын қолдану, оның ішінде криптовалюталар мен смарт-келісімшарттар саласында білікті мамандарды көптеп тартудың мән-мағынасы зор.
- FinTech өнімдерін әзірлеушілер: Қаржылық қызмет көрсету саласын цифрландыру барысында FinTech компанияларына IT мамандары, бағдарламашылар және өнім менеджерлері қажет.
Шығармашылық салалар
Цифрландыру шығармашылық салалардың да дамуына ықпал етуде. Көркемдік жұмыстарды цифрлық форматта жасау платформаларының көбеюі жаңа креативті мамандықтарға жол ашады.
- UX/UI дизайнерлері: Интерфейстерді жобалау мамандары компаниялар үшін қашанда аса маңызды.
- Контент жасаушылар: Әлеуметтік желілердің дамуы контентті құру, басқару және тарату саласында жұмыс істейтін мамандарға зәру.
Логистика және жеткізу
Жаһандану жағдайында логистика және жеткізу саласы қарқынды дамуымен ерекшеленеді. Әсіресе онлайн сауданың дамуы саладағы мамандардың көп болуына септігін тигізді.
- Логистика мамандары: Жүк тасымалдау, жеткізу тізбегін басқару және қойма жүйелерін оңтайландыру сияқты бағыттарда жұмыс істейтін мамандар.
- Supply Chain Managers: Жеткізу тізбегін басқару және жабдықтау процестерін үйлестіру арқылы компаниялардың тиімділігін арттыратын мамандар.
- Логистика автоматизациясы инженерлері: Жеткізу тізбегін автоматтандыру, дрондар мен роботтарды қолдану арқылы процестерді жетілдіретін мамандар.
- Жеткізу бойынша аналитиктер: Жеткізу процестерін оңтайландыру және деректерді талдау арқылы тиімділікке қол жеткізетін мамандар.
Білім беру және цифрлық оқыту
Цифрлық технологиялар білім беру саласын түбегейлі өзгертті. Оқыту форматының өзгеруі жаңа мамандықтардың пайда болуына ықпал етті.
- EdTech мамандары: Қашықтан оқыту платформаларын әзірлеу, онлайн курстар мен интерактивті оқу материалдарын құру саласындағы мамандар білім беру жүйесінде маңызды рөл атқарады.
- STEM мұғалімдері: Ғылым, технология, инженерия және математика пәндерін оқытатын мамандар әлемдік білім беру жүйесінде ерекше сұранысқа ие.
Азық-түлік технологиялары және агробизнес
Әлем халықтары санының өсуі мен климаттық өзгерістер ауыл шаруашылығын қайта қарауды талап етеді.
- Агрономдар және ауыл шаруашылығындағы инновациялар мамандары: Технологияларды қолдана отырып, өнімділікті арттыру, ресурстарды тиімді пайдалану және экологиялық таза өндіріс әдістерін енгізу бойынша мамандар қажеттілігі бар.
- Азық-түлік технологиялары сарапшылары: Өнімдерді ұзақ сақтау, азық-түлік қауіпсіздігі және тағамдық қоспаларды әзірлеу бойынша мамандар қатарын толықтыру міндеттеледі.
Қазіргі заманғы еңбек нарығының сұранысы технологиялар мен жасыл экономиканың дамуы, денсаулық сақтау саласындағы жаңалықтармен тығыз байланысты. Аты аталған мамандықтарды игеру жастарға жақсы мансаптық болашақ беріп, қоғамның дамуына зор үлес қосатыны сөзсіз.