Контрафактілік дәрі-дәрмек Қазақстан нарығы үшін күрделі мәселеге айналды. Тек 2024 жылдың желтоқсан айында құны 230 миллион теңгеден асатын заңсыз препараттардың 10 миллион қаптамасы тәркіленді. Дәрі-дәрмекті міндетті таңбалау үдерісі сұр нарықты жоюға және мәселені шешуге көмектеседі, деп хабарлайды El.kz ақпарат агенттігі.
Мәселен, осы жылдың тамыз айында Қазақстан мен Қытай шекарасында шығу тегі белгісіз 80 мың дәрілік затты алып өтпек болған теміржол контейнері табылды. Қазақстандық инсулинге қатысты жанжал 2021 жылы Өзбекстан дәріханаларында жергілікті тұрғындарға тегін дәрі-дәрмек заңсыз сатылған кезде болды.
Осы жағдайлардың барлығы тауарларды таңбалау және қадағалау ісіне қосымша бақылау қажет екенін және іс жүзінде контрабандаға тосқауыл қоюға болатынын көрсетеді. Таңбалау дәрі-дәрмектің өндірушіден тұтынушыға дейінгі қозғалысын нақты уақыт режимінде қадағалауға мүмкіндік береді, бағаның көтерілуінің, заңсыз айналымның алдын алады және медициналық мекемелер мен мемлекеттік органдардың ашықтығын қамтамасыз етеді.
Таңбалау жүйесінің негізі әр препаратқа бірегей Data Matrix кодын тағайындау болып табылады. Бұл код өнім туралы толық ақпаратты қамтиды (бірегей нөмір, өндіруші, партия және жарамдылық мерзімі) және әр қаптаманың өндіріс желісінен дәріхана сөресіне дейінгі барлық бағытын қадағалауға мүмкіндік береді. Барлық ақпарат орталықтандырылған дерекқор базасында тіркелгендіктен, ауыстыру немесе қолдан жасау мүмкін емес.
Нарық қатысушылары әр қаптаманың қозғалыс тарихын Тауарларды таңбалау және қадағалаудың ақпараттық жүйесіндегі «Маркаларды тексеру» қосымшасы арқылы көре алады. Функция жалған транзакциялар қаупін азайтады және көрсетілетін қызметтердің сапасын бақылауды жеңілдетеді.
Функция алаяқ операциялардың тәуекелін азайтады және көрсетілетін қызметтердің сапасын қадағалауды жеңілдетеді.
Сонымен қатар Naqty Onim бірегей мобильді қосымшасы әзірленді. Оның көмегімен әрбір сатып алушы сатып алған дәрі-дәрмектің түпнұсқалығын жылдам тексеріп, барлық қажетті ақпаратқа қол жеткізе алады: өндірілген күніне, жарамдылық мерзіміне және басқа да негізгі параметрлерге. Сонымен қатар цифрлық қадағалау жүйесінің арқасында ТМККК және МӘМС бойынша емделушілерге тағайындалған дәрі-дәрмектің басқа жаққа жылыстауына тосқауыл қояды. Осылайша, емханаларда есепте тұрған адамдарға қажетті дәрі-дәрмек үнемі қолжетімді әрі жеткілікті болады.
Tanba сарапшылары нарықтағы контрафактілік дәрі-дәрмек санының айтарлықтай азаятынын, сондай-ақ тұтынушылардың ұсынылатын өнімдердің сапасына сенімі артатынын болжап отыр. Сонымен қатар нарық қатысушылары өз процестерін оңтайландыру және лицензияланбаған немесе сапасы төмен дәрі қолдану тәуекелін азайту үшін қосымша құралға ие болады.
Таңбалау менеджері ретінде жүйені енгізу дәрілік заттардың сапасын қадағалауды жақсартуға бағытталғанын атап өте аламын. Біз нарыққа қатысушылар арасында тәртіпті арттыруға бағытталған қадамдарды көріп отырмыз, бұл олардың қызметінің ашықтығын одан әрі арттырады. Кейбір шағын дәріханалардың техникалық бейімделуі қиындықтың бірі болып қала береді, алайда NS Pharm сияқты қолжетімді шешімдерді ескерсек, бұл процесс қарапайым әрі тиімді болады, – деді Мемлекеттік жобалар департаментінің директоры Әдия Әлімбаева.
Таңбалауды енгізудің маңызды тұсы – тиісті коды жоқ дәрілік заттарды сатуға тыйым салынады. Кез келген ереженің бұзылуын жүйе автоматты түрде анықтайды және заңсыз немесе сапасыз өнімнің нарыққа енуінің алдын алады. Нәтижесінде нарық қорғалады және қадағаланады.
Бірыңғай оператордың мамандары атап өткендей, таңбалау коды белгілі бір препаратты жеткізу процесінің барлық қатысушылары туралы ақпаратты қамтиды. Бұл осы тізбектегі кез-келген буынға тауардың түпнұсқалығын және белгіленген стандарттардың сақталуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Өндірушілер, дистрибьюторлар және дәріханалар арасындағы қарым-қатынастың ашықтығын арттыру нарықта жалған немесе мерзімі өткен дәрі-дәрмектің пайда болу ықтималдығын азайтады.
Естеріңізге салайық, 2024 жылғы 1 шілдеден бастап Қазақстанда дәрілік заттарды міндетті таңбалау енгізілді. Осы күннен бастап 20 желтоқсанға дейін 136 миллионнан астам қаптама таңбаланды. Олардың 81.3 миллионы импорттық препарат, ал 54,6 миллионы Қазақстанда өндірілген. 2023 жылы таңбалаудың жалпы көлемі 162 миллион қаптамаға жетті, бұл жаңа стандарттардың белсенді енгізілуін растайды.
Болашақта дәрілік заттарды таңбалау тауарлардың сапасын қадағалау мен басқарудың ауқымды экожүйесін құруға негіз болуы мүмкін. Мысалы, үкімет таңбалау санатын кеңейтуді жоспарлап отыр.