5 Желтоқсан 2012, 07:03
Йоһанн Готтлиб Фихте (1762 жылғы мамырдың 19-ы — 1814 жылғы қаңтардың 27-сі) — неміс пәлсапашысы. Ол Иммануел Канттың теориялық және этикалық еңбектерінен бастау алған неміс идеализмі атты пәлсапалық ағымның бастаушыларының бірі болған. Фихтенің пәлсапалық ойлары көбінесе Кант пен Һегелдің пәлсапаларын өзара қосып тұратын көпірмен салыстырылады. Кейінгі кездері Фихте өзіндік сана мен өзіндік сезім туралы тың ойлар айтқан пәлсапашы ретінде өзінің қосқан үлесіүшін де бағалана бастады. Өзінен бұрынғы Декарт пен Кант сияқты, Фихте де субъективтілік пен сана сияқты мәселеге көп көңіл бөлді. Фихте саяси пәлсапа (саясаттану) тақырыбына да бағыштап еңбектер жазды; кейбіреулер оны неміс ұлтшылдығының әкесі деп қарастырады.
Өмірі мен еңбегі
Фихте Рамменау қаласында туған. 1780 жылы ол Йена семинариясында оқуынбастады. 1784 жылы оқуын дәреже алмастан аяқтады. Фихте жеке мұғалім ретінде Цүрихте жұмыс істеп, 1790 жылы атақты ақын Клопштоктың немере қызы Йоһанна Ранмен атасты. 1790 жылы Фихте Канттың еңбектерін зерттей бастады, бұл зерттеу оның өмірі мен ізденулерінің жалпы бағытына зор әсер етті. Көнигсбергте Кантпен кездескен соң көп ұзамай Фихте өзінің ең алғашқы «Бар аянның сынына деген талпыныс» деген еңбегін жариялады. Онда ол құдайлық аян мен Канттың сыни пәлсапасының арасындағы байланыстарды табуға тырысады. Бұл кітаптың алғашқы басылымы жарыққа шыққанда, бұл туралы Канттың да, Фихтенің де де еш хабары жоқ еді. Ол кітаптың авторының да кім екені айтылмады. Сондықтан оқырмандар оны Канттың бір жаңа еңбегі екен деп шешті. Барлығы, тіпті әдеби сыншылар да бұл кітаптың авторы Кант болар деп шешті. Канттың өзі мәселенің анық-қанығын айтып, кітапты және оның авторын мақтаған мақала шығарғаннан кейін Фихтенің атағы кең жайылып кетті: «... өте таңғалдырарлық жаңалық... бұл кітапты Канттың өзінен басқа ешкім жаза алмас еді... пәлсапаның аспанында үшінші жарқын тұлға пайда болды...»
Фихте елу екі жасында сүзектен қайтыс болды. Оның ұлы Иммануел Һерманн Фихте де пәлсапаға үлес қосты.
Фихтенің пәлсапалық жазбалары
Fichte did not endorse Kant's argument for the existence of noumena, of "things in themselves", the supra-sensible reality beyond the categories of human reason. Fichte saw the rigorous and systematic separation of "things in themselves" (noumena) and things "as they appear to us" (phenomena) as an invitation to skepticism. Rather than invite such skepticism, Fichte made the radical suggestion that we should throw out the notion of a noumenal world and instead accept the fact that consciousness does not have a grounding in a so-called "real world". In fact, Fichte achieved fame for originating the argument that consciousness is not grounded in anything outside of itself.
In his famous work Foundations of Natural Right (1796), Fichte argued that self-consciousness was a social phenomenon (normative). A necessary condition of any subjects' self-awareness, he argued, is the existence of other rational subjects. These subjects influence and summons the subject or self into an awareness of itself. This idea is an elaboration and extension of his Grundlage der gesamten Wissenschaftslehre (translated into English as The Science of Knowledge), where he showed that consciousness of the self depends upon resistance or a check by something that is understood as not part of the self. Fichte's famous self/not-self (also called I/not-I) distinction derives from these points and is developed in the Science of Knowledge.
Fichte also developed a theory of the state based on the idea of self-sufficiency. In his mind, the state should control international relations, the value of money, and remain an autarky.
Because of this necessity to have relations with other rational beings in order to achieve consciousness, Fichte writes that there must be a 'relation of right,' in which there is a mutual recognition of rationality by both parties.
In other, earlier, works he called Jews a "state within a state" that would "undermine" the German nation.[1] He openly expressed desire to build a national Jewish state in Palestine[4] In regard to Jews getting "civil rights", he wrote that this would only be possible if one managed "to cut off all their heads in one night, and to set new ones on their shoulders, which should contain not a single Jewish idea."[1] Fichte was used by nationalist circles before and during the First World War to enhance national sentiments.
Еңбектері
Early Philosophical Writings
Attempt at a Critique of All Revelation (Versuch einer Kritik aller Offenbarung, 1793)
Foundations of Transcendental Philosophy (Wissenschaftslehre nova methodo, 1796)
The System of the Doctrine of Morals in accordance with the Principles of the Doctrine of Science (Das System der Sittenlehre nach den Principien der Wissenschaftslehre, 1798)
Introduction to the Wissenschaftslehre and Other Writings (1800)
The Vocation of Man (Die Bestimmung des Menschen, 1800)
A Crystal Clear Report to the General Public Concerning the Actual Essence of the Newest Philosophy (Sonnenklarer Bericht an das größere Publikum über das eigentliche Wesen der neuesten Philosophie, 1801)
Characteristics of the Present Age (Die Grundzüge des gegenwärtigen Zeitalters, 1806)
Addresses to the German Nation (1807-1808)