12 Қараша 2013, 11:21
Соңғы бір-екі жылда қазақ баспасөзінің бетінде әдебиет і арихын зерттеудің толғағы жеткен, өмірлі мәселелері жиі сөз болып келеді. Бүған әдебиет зерттеушілері де, интеллигенцияның окілдері де үн қосып отыр. Қай-қайсысының болса да айтатын ойы біреу-ақ: ол - қазақ одебиеті тарихын зерттеуді қайта қарау мәселесі. Шынында, өдебиет тарихы жайында бүкіл жұртшылықтың бірауыздан әңгіме кетеруі кездейсоқ нәрсе емес. Бұл - түрі ұттық, мазмұны социалистік мәдениетіміздің, соның бір саласы одебиеттің дамуына, перспективасына копшіліктің талабы, омірі еді.
Қазақ оқушысы өз халқының шын мәнінде бар іарихының гылми терең жасалған оқулықтарын, ғасырлар бойы жасалған бай ауыз әдебиетінің, жеке әдебиет өкілдерінің шығармаларын оқығысы келетінін анык білдіріп отыр. Әдебиет, мәдениет тағдырына осынша жанашыр, саналы тілекпен келген оқушыны қазақ халқының тарихы білмейді. «Зритель театрды жасайды» дегендей, оқушының әдебиет тағдырына үн қосуы мәдениеттіліктің, саналылыктың үлкен айғағы екені даусыз. Арғы ғасырларды сөз етпегенде, ұлы Абайдың кезінде де тілек айтар, әмір айтар оқушысы болмады. Сондықтан да ақын өлеңдерін окушыға емес, тыңдаушыға арнады.
Мәдени дәстүрі бар халықтарда оқушы әдебиеттің дамуына зор ықпалын тигізіп отырды. Ондай жағдайда көркем әдебиет шығармаларының қай-кайсысы болса да жұртшылықтың дер кезінде әділ бағасын алады. Нағыз сауатты, зерек оқушы жазушының да, сыншынын да, тарихшының да алдына үлкен жауаптылық артады. Рухани талап-тілегі бар, әдебиет пен искусстводан хабардар окушыны ешқандай құнсыз шимаймен алдандыра салуға болмайды. Міне, қазақ оқушысы әдеби шығармаларға талғампаздығын өсіріп келе жатыр дегенде, бүл құбылыстын халкымыздың тарихындағы үлкен прогресс екенін атап айтамыз. Осыдан он-он бес жыл бүрын таңғажайып болып көрінген кейбір шығармаларға бүгінгі күні карнын ашады. Тіпті, кейбір шығармалар баспадан шыға салысымен өмірін жоғалтатыны да бар. Мұның бәрінен бұрын аталатын бір себебі бар. Ол -жұртшылықтың шын мәніндеп құнды шығармаларға деген талабының өскендігі.
Оқушы жазушылардан шыншыл. көркем шығарма күтумен бірге әдебиеттің бұрынды-сонды жасалған асьп мұраларын да әрдайым оқып, ләззат алып отырғысы келеді. Өйткені «көркем әдебиет - өмірдін оқулығы». Бірде-бір азама өз халкынын мұрасына енжар қарай алмайды. Әсіресе жазылып қалған тарихи деректері көп емес қазақ халқыны жағдайында әдеби шығармалардың танытқыштық рөлі ас зор. Қазақтың ауыз әдебиет нұскалары көп жағдайда халықтын ерте ғасырлардагы салт-санасынан, дүниетануынан наным-сенімінен мол дерек береді. Оның үстіне көркем әдебиет адамға дүниені көркемдікпен танытудың да, ана тілін меңгерудің де мықты құралы. Сондықтан да ауыз әдебиеті мен жазба әдебиеттің озық үлгілерін халыкка үздіксіз насихаттап отырудың пайдасы үлкен.