Қолданушылар чат-боттармен сөйлескенде кейбірі «рақмет», «өтінемін» деп сыпайы жауап қайтарса, енді бірі тек нақты сұрақ қойып, жауапты талап етеді. Бұл қарапайым көрінетін айырмашылық шын мәнінде технологиялық жағынан үлкен маңызға ие. ChatGPT-ге «рақмет» деу – OpenAI үшін арзан емес. Бұған OpenAI бас директоры Сэм Альтман да назар аударған.
Мәселе мынада: сіз ChatGPT-ге қарапайым ғана сұрақ қойсаңыз, ол бір алгоритмді қосып, жауап дайындайды. Бірақ сіз оған «рақмет», «сізге сәттілік», «тамаша жауап болды» деп сыпайы сөйлеуді шешсеңіз, ChatGPT бұған да жауап беруге тырысады. Яғни, жауап көлемі ұлғаяды, тоналдығы өзгеріп, диалогқа жылылық қосылады. Мұндай әр жауап қосымша есептеу ресурсын қажет етеді. Осылайша, үлкен тілдік модельдер (LLM) мейірімді болуға тырысқан сайын, қуатты процессорларды жиірек қосып, электр энергиясын көбірек тұтынады.
Техникалық тілмен айтқанда, LLM жүйесі күрделі жауап дайындау үшін бірден бірнеше қабатты модельдерді қатар іске қосады. Оған қажетті энергияның мөлшері миллиондаған хабарламадан кейін экспоненциалды өседі. OpenAI қызметін пайдаланушылардың басым бөлігі дәл осындай сыпайы стильмен хат жазатын болғандықтан, компанияның бұл бағыттағы шығыны жыл сайын жүздеген миллион долларға дейін жетуі мүмкін.
Этикалық жағы мен тіл мәдениеті
Бұл мәселеде моральдық жағы да бар. Көптеген қолданушылар ChatGPT-мен шынайы адаммен сөйлескендей байланыс орнатуға тырысады. Кейбіреулер үшін сыпайы болу — әдеп пен тәрбиенің көрінісі. Сонымен қатар, ChatGPT тәрізді жасанды интеллект жүйелері тілдік стиль мен қарым-қатынас этикасын да үйреніп, біртіндеп мәдениет қалыптастыра бастайды. Осы тұрғыдан алғанда, сыпайы тіл — тек қарым-қатынас құралы ғана емес, ЖИ-дің өзін дамытуға бағытталған жаттығу алаңы десе болады.
ChatGPT қолданушылары, әсіресе білімді, мәдениетті ортадан шыққан адамдар әдетте жауап соңында мынадай сыпайы тіркестерді жиі пайдаланады:
Бұл фразалар қолданушылардың өзара сыпайы диалог құруға деген ұмтылысын білдіреді. Сонымен қатар, ChatGPT мұндай сөздерге де жауап қайтарып, әңгіме мәнерін жылы әрі достық сипатта жүргізуге тырысады.
Қазақстандық қолданушылар ерекшелігі
Қазақстанда ChatGPT-ні пайдаланушылар саны күн сайын артып келеді. Әсіресе жастар, журналистер, бағдарламалаушылар мен мұғалімдер бұл жүйені кеңінен қолданып жүр. Елімізде тілдік этика мен сыпайылық жоғары бағаланатындықтан, қолданушылар көбінесе: «рақмет», «сау бол», «керемет жауап болды» деген секілді жылы тілектер жазады. Бұл — қазақ тілінің байлығын ғана емес, ұлттық болмыс пен менталитетті де көрсетеді.
Шығын ба, инвестиция ма?
Сэм Альтман бұл процесті шығын емес, инвестиция деп сипаттайды. Оның айтуынша, адамдармен шынайы, ізетті диалог орнату — жасанды интеллектті адамзатпен жақындастыратын негізгі құрал. Сыпайылық арқылы машиналар тек нақты жауап беріп қоймайды, олар сөйлесуге бейімделеді, өз «тұлғасын» қалыптастырады және пайдаланушының көңіл-күйін ескеруге тырысады.
Бір ғана «рақмет» сөзінің артында тұтас бір есептеу процесі мен моральдық салмақ жатыр. Иә, бұл сөз үшін қосымша электр энергиясы жұмсалады, серверлік қуат қолданылады, шығын артады. Бірақ бұл сыпайылық ChatGPT-ді жетілдіруге, адамға ұқсата түсуге ықпал етеді. Ал бұл жасанды интеллекттің ізгі болашағына апарар жолдың маңызды бөлігі. Сондықтан «рақмет» дегеніңіз үшін ұялмаңыз — бұл сөз өз бағасына толық лайық.
Аршат Ораз