28 Қараша 2014, 06:13
«Milletlerin uzlaşma içinde yaşadığı ülkede
daima huzur vardır,
ve sadece hürriyetin var olduğu ülkede refah oluşur...»
Nursultan Nazarbayev
Dağıstanlılar, Kazakistan’a 19. Yüzyıl sonlarından itibaren göç etmeye başlamışlardır. Bugünlerde çoğu Aktav şehri, Almatı, Atravve Karagandı vilayetlerinde yaşamktadır. Buralarda Dağıstan halklarının şu temsilcileri ile rastlanabiliriz: Lezgiler, Avarlar, Laklar, Darginler, Kumiklar, Nogaylar, Agullar, Sahurlar, Rutullar, Tabasaranlar, Tatlar, Kubaşiler, Andiler, Çamallar, Godoberiler.
Dağıstanlılar’ın Kazakistan’daki ilk kültürel merkezi 1996 yılında Almatı’da açılmıştır. Bugünlerde artık bu tür merkezlerin sayısı beşe ulaşmıştır. Kazak topraklarında yaşayan Dağıstanlılar; hayatın bütün faaliyet alanlarında aktiflerdir: Milli ekonomi, yürütme ve yerli yönetim organlarında çalışırlar, okul ve üniversitelerde tahsilat görürler, askere giderler, sağlık, inşaat, eğitim sektöründe çalışır ve tabii Kazakistan Cumhuriyeti vatandaşları olarak kendi haklarını korur ve yasalar kapsamında hareket ederler.
Dağıstanlılar, Almatı vilayetindeki Panfilov köyünde yerleşen tütün çiftliğinin kurucularıdır. Aynı zamanda Dağıstanlılar, Mangıstav vilayetindeki petrol üretim ve işlemesini başlayan uzmanların arasında da yer almışlardır.
Dağıstan edebiyatının klasiklerinden olan Ali Kayayev de Kazak topraklarında defnedilmiştir. Dağıstan halkının oğlu ve gururu, aynı zamanda Kafkasların ilk astronotu olan Musa Manarov iki kere bu topraklardan uzaya uçuş yapmıştır. 20. Yüzyılın en büyük şairlerinden olan Rasul Hamzatov da Kazakistan’ı birkaç kere ziyaret etmiştir.
Şimdi ise, İkinci Dünya Savaşında mertliği ile tanınmış Dağıstan halkının kahramanları hakkında detaylı bilgi vermek istiyoruz.
Kazak topraklarında yaşayan Dağıstan Bahadırları:
I. Araz Mamedulı Aliyev: “SSCB Kahramanı” nişanı sahibi, muhafız eri, nişancı. 1922 yılında Dağıstanın Kurah ilçesi Tsiling köyünde dünyaya gelmiş, Lezgi’dir. 1984’te Rusya’nın Astrahan şehrinde vefat etmiştir. Çocukken ailesi ile Kazakistan’ın Aktöbe şehrine taşınırlar. 1943’te Aktöbe levazım dairesinden Sovyet Askerine çağırılır. 22 Haziran 1944’te İkinci Dünya Savaşı devam etmekteyken Araz Aliyev Karel Cephesi 296: Muhafız Nişan Alayında askerlik görevini yapmaktaydı. Svir nehri karşı yakasına yerleştirilen Nazilerin atış noktalarını belirlemek amacıyla, Lodeynoe Pole şehri civarında nehirden geçiş yapmaya başlar. Bindikleri kayık yoğun ateş altında kalmasına rağmen karşı tarafa geçmeyi başarır ve düşmanın makinalı tüfek birimini imha edir. Böylece, alay birlikleri rahat şekilde nehrin karşı tarafına geçişi tamamlarlar. SSCB Meclis Başkanlığı Kararı ile Araz Aliyev; “SSCB Kahramanı”, “Lenin Nişanı” ve “Altın Yıldız” madalyası ile ödüllendirilir.
II. İmamat Asali kızı İbrahimova: Sosyalist Emek Kahramanı. 1928 yılında Dağıstan’ın Hurel yerleşiminde dünyaya gelmiştir. 1935 yılında toprak sahibi zengin çiftçi olarak suçlanan anne ve babası; iki oğlu ile Kazakistan’a sürülmüştür. Yedi yaşındaki kız olan İmamat ise ninesi ile beraber Kafkasya’da kalır. 1940 yılına kadar ninesi ile orda yaşayan İmamat; okuluna da orada başlar. Aynı yıl İmamat’ı Alamtı civarında yerleşen tütün çiftliğinde çalışan anne ve babasının yanına getirirler. Savaş başladığı yıl onüç yaşındaki İmamat tütün sanayiinde bir işçi oluverir. Küçük yaşına rağmen İmamat çok çalışıyordu. Çalışma planlarını 2-3 kere aşan İmamat işçiler arasında lider konumundaydı. Yüksek üretim verimliliği karşılığında SSCB Meclisi Kararı ile yirmibir yaşındaki İmamat 1940 yılında “Sosyalist Emek Kahramanı”, “Lenin Nişanı” ve “Orak Çekiç” Altın yıldızı ile ödüllendirilir. Bir sene sonra tekrar “Lenin Nişanı” ile ödüllendirilir. 1952 yılında “Kızıl Emek Bayrak Nişanı” ile ödüllendirilir. 2006’da vefat etmiştir.
III. Yaragi Abdullah ulı Abdullayev 1923’te dünyaya gelmiştir. Doğduğu Unçukatl köyünde orta okulu bitirere 1940 yılında Kazakistan’ın Akmola şehrine taşınır ve kalaycı olarak çalışmaya başlar. 1941 Temmuz’unda Akmola askeri levazım dairesinden askerliğine başlar. Semey şehrinde tankçı kırsunu bitirir. Moskova’da savaşarak yaralanır. Rusya’nın Kostroma şehrinde askeri hastanede tedavi olarak Voronej cephesinde savaşmaya devam eder. Ünlü Kursk Muharebesine katılır. Teğmen rütbesine kadar yükselerek tank komutanlığını yapmıştır. 1943 yılında tedavi gördüğü askeri hastane yoğun bombardıman altında kalınca çok sayıdaki yaralanma yüzünden vefat eder.
IV. Magomed Asayev. 6 Ağsutos 1923 yılında Dağıstan’ın Çarodi ilçesi Dusrah yerleşiminde dünyaya gelmiştir. İlk okulu tamamlayarak devletin çiftliğinde çalışmaya başlar. II Dünya Savaşı başladığında kendi isteği ile cepheye gider. 3. Ukrayna askeri birliğinde savaşır. Rostov ve Şahtinsk çatışmaları katılımcısıdır. Makina tüfekçisiydi. Çatışmaların biri sırasında yaralanınca Kislovodsk askeri hastanesine düşer. Bu arada ailesi, oğlunun vefatını bildiren acı haberi alır. Kendisinin cepheden gönderdiği mektupları ise ne yazık ki eve gelmiyordu. Ancak savaş bitiminde ailesi, oğlunun hayatta olduğunu öğrenir. Magomed çok sayıda nişan ve madalyalarla ödüllendirilir. 1946 yılında 2. Grup sakatlığı olan Magomed evine döndü. 1947 yılında Almatı’ya ağabeyinin yanına taşınır. “Metallobıtremont” fabrikası Zenit kooperatifinde kalaycı olarak çalışır. 2006’da Almatı şehrinde vefat ederek defnedilmiştir.
V. Kadı Kadı oğlu Ali Efendiyev 1928 yılında Dağıstan’ın Magaramjent ilçesi Yukarı Yarag köyünde dünyaya gelmiştir. Milliyeti Lezgidir. Hendek kazıları ve koruma yapılarında çalışır. Delikanlı yaşlarında devlet çiftliğinin çalışmalarında yer alır. “II Dünya Savaşı Sırasında Diğerkamlığı” madalyası ile ödüllendirilir. 1947’de Bakü’ye taşınır. Bakü’de üniversiteden mezun olan Kadı petrolcü olarak çalışmaya başlar. Diğerkamlığı için çeşitli madalyayalr ile ödüllendirilmiştir. 1953 yılında Bakü’den Krasnovodsk’a taşınır ve şöför olarak çalışmaya başlar. 1959 yılında Aktav’a taşınarak 30 yıl boyunca çalışır. Kadı kendi diğerkamlığı ile burda da dikkata ve “Kızıl Emek Bayrağı Nişanıı İle ödüllendirilir.
VI. Magodem Hasan Hüseyn oğlu Hasanov 15 Mayıs 1908 yılında Dağıstan’ın Laks ilçesi Unçukatl köyünde dünyaya gelmiştir. Çocukluğundan beri, nalbant olan babası yanında çalışır ve kalay ile demir ürünlerini yapar. II Dünya savaşından önce Omsk şehrindeki Progress kooperatifinde kalaycı olarak çalışır. II Dünya Savaşının başından sonuna kadar İstihkam Taburu 96. Muhafız Alayı 5. Birliğinde savaşır. Birinci Ukrayna cephesinde Ukrayna’nın Rostov-na-Donu yakınlarında yer alan muharebelere katılmıştır. Savaşı Macaristan’da tamamlamıştır. Savaş sırasındaki emeği için 2. dereceli “Vatan Savaşı” nişanı, “Cesaret”, “Uşakov”, “Moskova Koruması”, “Almanya’daki Zafer” madalyaları ile ödüllendirilmiştir. Savaş bittikten sonra 1945 ile 1957 yılları arasında Tallin’de askeri fabrikada kalaycı olarak çalışmıştır. 1957’de ailesi ile beraber Almayı’ya taşınır ve Kirov fabrikasında bakırcı ve tenekeci olarak çalışmaya başlar. 23 yıl boyunca 1978’e kadar çalışarak emekli olur. Üç oğul ve bir kız babasıdır. 1979’de vefat ederek Almatı’da defnedilmiştir.
VII. Sattar Magomedoğlu Hasanov 1911’de çiftçinin ailesinde dünyaya gelir. Doğduğu köyde ilk okulu bitirerek Taşkent’e gitmiş ve kalaycı olarak çalışmaya başlamıştır. 1941’de Taşkent levazım dairesi tarafından savaşa gönderilir. Moskova yakınlarında savaşır. Yaralandıktan sonra askeri hastanede tedavi olur ve Kalinin muharebesine katılır. Savaşı Polonyada bitirir. “Almanya’daki Zafer”, “Varşova’nın Kurtarılması” madalyaları ile ödüllendirilmiştir. Sonra Almatı’ya gelerek beyaz eşya tamiratı kurumunda çalışmaya devam etmiş ve 1982’de vefat etmiştir.
VIII. Gaid İmran oğlu İmranov 1910’da çiftçi ailesinde dünyaya gelmiştir. Unçukatl okulunda beş yıl tahsil alır. Kalay üretimine erken yaşlarında hakim olan Gaid, 1927-1933 tılları arasında Rusya’nın Omsk şehrinde Universal kooperatifinde çalışmaya başladı. 1933 yılında Omsk levazım dairesi tarafından askere gönderilir. 1935 yılına kadar Sibirya askeri komutası 73. Nişancı özel tümeni bağımsız taburunda radyo telegrafçı olarak görevini yapar. 1935 sonunda Unçukatl’e dönen Gaid 1933’e kadar “Kraznaya Zvezda” çiftliğinde sıradan bir çiftçi olarak çalışır. 1939’da Omsk’a giderek 1940’a kadar demir yolunda kalaycı olarak çalışır. 1940’ta Akmola’ya taşınır. Burda ilçenin gıda tröstünde kalaycı olarak çalışmaya devam eder. 1941’in Temmuzunda Akmolalevazım dairesi tarafından savaşa gönderilir. Mart 1942’ye kadar Batı cephesinde savaşarak 413. Askeri tümeni 1322. Nişancı alayında radyo telgrafçı görevini yapar. 1942 Mart ile Mayıs ayları arasında aldığı ağır yaralanma neticesinde Moskova’ya askeri hastaneye gönderilir. Mayıs 1942 ile Nisan 1943 arasında Volga Muharebesinde 123. Özel Nişancı tugayının radyo nişancısı olmuştur. 1943 yılının Nisan ile Haziran ayları arasında Sankt Petersburg askeri hastanesinde tedavi olur. Haziran 1943 ile Ekim 1945 arasında Leningrad cephesinde 123. Özel tümenin baş çavuşu ve radyo istasyon başkanı olmuştur. Savaştaki cesareti için 1. dereceli “Vatan Savaşı” nişanı, “Cesaret”, “Leningrad Koruması”, “Moskova Koruması”, “Almanya’daki Zafer”, “Königsberg Zaferi” madalyaları ile ödüllendirilmiştir. 1945 ile 1965 yılları arasında Akmola demir yolunda kalaycı olarak çalışır. 1965 yılında emekli olunca Dağıstan’ın Kaspiysk şehrine yerleşti ve 1992’de vefat etdi.
IX. Musa Magomed oğlu Suleymenov 1911’de çiftçi ailesinde dünyaya gelmiştir. Doğduğu köyün okulunu tamamladı. Bakırcı olan akrabasının yanında çalışmaya başladı ve sonradan tenekeci olarak devam etdi. Taşkent’e yerleşerek çalışmaya başlar. 1941’de Taşkent levazım dairesi tarafından savaşa gönderilir. Ukrayna’da savaşır. Yaralanıp askeri hastanede tedavi olduktan sonra Belarus cephesinde savaşır. Savaşı Polonya’da tamamlar. Musa Suleymenov “Varşova’nın Kurtarılması”, “Almanya’daki Zafer” madalyaları ile ödüllendirilir. Savaş bitimi 1945’te ailesi ile beraber Almatı’ya taşını ve mesleği olan tenekeci olarak ev idaresi kooperatifinde çalışır. 1980’de vefat etmişdir.