Вакцинация – нәрестелер мен балалар арасындағы ауру мен өлімді азайтудың ең тиімді шараларының бірі. Соңғы онжылдықта балаларға арналған бірнеше екпе түрлері бойынша вакцинациямен қамту деңгейі төмендеген. Балаларға арналған екпелердің қауіпсіз және көптеген аурулардың алдын алуға мүмкіндік беретініне қарамастан, ата-аналар дәлелденген деректерге емес, жеке наным-сенімдеріне сүйенеді.
Балаларының жоспарлы екпелерін кейінге қалдыруға немесе бас тартуға бейім. Сонымен қатар, Қазақстанда балаларға екпе салу көрсеткішінің төмендеуіне COVID-19 пандемиясы әсерін тигізді. Ең бастысы, вакцинациямен қамту деңгейінің төмендеуі балалар арасында аурулардың өршуіне алып келетінін ұмытпауымыз керек.
Елімізде соңғы айларда балалар арасында қызылшаның таралуы педиатр мамандарды қатты алаңдатты. Педиатр Нұржамал Әубәкірова балаларға екпе салудың маңызы мен артықшылықтары туралы ата-аналарға түсіндіруден жалықпайды.
Көптеген ауруды бірнеше жолмен алдын алуға болады. Біз көбіне вирустардан қорғану үшін балаларды қолын жууға, қоғамдық орындарға көп бармауға, қолын аузына салмауға мәжбүр етеміз. Бұл нақты іс-шараға жатпайды. Сондай-ақ ауруды алдын алудың профилактикалық жолы бар. Ол үшін біз вакцинация жасаймыз. Вакцинация-бұл әлсіреген немесе анти-гендер, вирустар, бактериялар немесе осы бактериялардың, вирустардың құрамдас генінің бір бөлігі енгізілген кезде баланың ағзасында арнайы иммундық жасушалар пайда болады. Бұл иммундық жад жасушалары деп аталады, - деп атап өтті Нұржамал Әубәкірова.
Дәрігердің айтуынша, иммунитет арнайы жад жасушаларын тасымалдайды. Сондықтан егер бала қандай да бір вирусты жұқтырып алса, мысалы, қызылша, қызамық вирусы. Баланың вирусқа қарсы реакция беретін жад жасушалары бар және ол бұл инфекциямен оңай күресе алады немесе мүлдем ауырмайды.
UNICEF қорының Қазақстандағы өкілдігі жүргізген зерттеу деректеріне сүйенсек, ата-аналардың екпе салдыру туралы шешімдеріне әсер ететін бірнеше факторлар бар. Олар вакциналардың қауіпсіздігі жөнінде алаңдайды және вакцинацияның маңыздылығы туралы ақпаратқа қанық емес. Сондай-ақ діни, әлеуметтік-экономикалық және жыныс пен мәдениеті сияқты деңгейде әсер ететін себептер де жоқ емес.
Денсаулық сақтау министрлігінің соңғы мәліметтері халықтың вакцинацияға қатысты күмәнділігі артып келе жатқанын көрсетіп отыр. 2018 жылмен салыстырғанда (14 980 бас тарту) 2022 жылдың бірінші жартыжылдығында (30 326 бас тарту) вакцинациядан бас тартатындар қатары екі есе өскен. Қазақстан халқы арасында вакцинацияға қатысты күмәнданатындардың көбеюі вакцинация алдын ала алатын аурулардың өршуіне себеп болып жатыр.
2019 жылы Қазақстанда қызылшаның ең ауқымды ошағының бірі тіркелген болатын. Бүкіл ел бойынша барлығы қызылшаның зертханалық расталған 13 326 жағдайы тіркелді. Сонымен қатар, 2019 жылы Қазақстанда көкжөтелмен де сырқаттанушылықтың артуы тіркелді, сол кездегі ауырған 147 адам ішінде 82%-і вакцина алмағаны анықталды. Елімізде ата-аналардың екпеге қатысты күмәнділік танытуы туралы мұқият зерттеулер мен жарияланған әдебиет жетіспейді, сондықтан осы салада шұғыл түрде жалпыұлттық зерттеулер жүргізу қажеттілігі туындап отыр.
Денсаулық сақтау министрлігіне келетін болсақ, вакцинациялардың қол жетімді болуы үшін олар қолдан келгеннің бәрін жасайды. Яғни, вакцинацияға уақытылы тапсырыс беріледі, уақытылы жеткізеді. Бізде әрқашан жоғары сапалы вакцина бар. Сақтау ережелері, медициналық қызметкерлерді оқыту мұның бәрімен денсаулық сақтау министрлігі айналысады, - дейді педиатр Нұржамал Әубәкірова.
Egu.kz сайтында Денсаулық сақтау министрлігі бекіткен вакцинация күнтізбесін көруге болады. Вакцинация күнтізбесіне кіретін барлық вакцинация міндетті болып саналады. Егер балаңыз кесте бойынша салынатын екпелерді өткізіп алса, калькулятордың көмегімен вакцинация жоспарын жасауға болады. Жоспар тек ұсыныс-кеңес беретіндігін және оны міндетті түрде педиатрмен немесе отбасылық дәрігермен талқылау керектігін есте сақтаған жөн.
Ата-аналар арасында балаларға екпе салса, аутизмге шалдығады деген ақпарат кеңінен таралған. Дәрігер бұл ақпараттың шындыққа жанаспайтынын айтты.
Иә, қазір көптеген ата-ана екпеден бас тартады. Бірақ, қуанышқа орай, олар кейін вакциналарын ала бастайды. Қазір ел ішінде көптеген жалған ақпарат бар. Ата-аналар дұрыс емес ақпаратқа сене бастайды. Дәлелденген базасы жоқ дереккөздерді оқиды. Бұдан кейін жалған деректер сөзбе-сөз таралады. Вакцинацияның жағымсыз әсерлері туралы бір-біріне айтады. Сонымен қатар, олар тіпті медициналық білімі жоқ, вакцинацияның құрамы қандай екенін, вакцинацияның қандай әсері бар екенін білмейді. Сондай-ақ, соңғы кездері аутизм вакцинациядан туындайтыны туралы ақпарат тарады. Шындығында олай емес. Вакцинация аутизмді тудырмайтыны туралы көптеген дәлелденген ақпарат бар. Аутизм - бұл туабітті қалыптасқан ауру, - дейді дәрігер.
Әрбір вакцинаның өзіндік көрсеткіштері мен қарсы көрсеткіштері бар. Жалпы қарсы көрсеткіштерге қазіргі уақытта созылмалы аурудың өршуі, вакцинаның кез келген компоненттеріне аллергиялық реакциялар жатады. Мысалы, егер тірі вакцина болса, онда қарсы көрсеткіш иммун тапшылығы, адамның иммун тапшылығы вирусы, тіпті кейбір онкологиялық аурулар болуы мүмкін.
Біріншіден, вакцинацияға барар алдында барлық отбасы мүшелері сау болуы керек. Екіншіден, дәрігердің тексеруі қажет болады. Дәрігер тексереді және егер вакцинацияға қарсы көрсетілімдер болмаса, бала вакцинацияға барады. Сіз егу кабинетінен вакцинаның жарамдылық мерзімі мен ашылатын қаптаманың тұтас екенін көре аласыз. Вакцинациядан кейін науқастың жағдайын бақылау үшін емханада 30 минут болуы керек, - дейді дәрігер.
Сондай-ақ вакцинациядан кейін температура жоғарылауы мүмкін. Температура көтерілген кезде кез келген басқа кездегі температураның жоғарылауы сияқты қарсы шаралар қолданылады. Бала өзін нашар сезінген кезде температураны өлшеңіз. Бала мазасызданып жылайды. Екпе салған жер ауырсынуы немесе қызаруы мүмкін.
Вакцинаға абсолютті қарсы көрсеткіштер бар. Бұл иммунитет тапшылығы, онкологиялық аурулар, баланың вакцина компоненттеріне аллергиялық реакциялар. Бірақ ұжымдық иммунитет болуы керек. Егер балалардың көпшілігі вакцинацияланған болса, онда белгілі бір себептермен вакцинацияланбаған бала қорғалған болып есептеледі, - дейді педиатр.
Ата-аналар вакцинация туралы тек сенімді ақпаратты зерттеуі керек. Дәлелденген дереккөздерді оқыңыз. Вакцинация алдында міндетті түрде педиатрға қаралыңыз. Егер педиатр балада бәрі жақсы екенін көрсе, ол қосымша тексерулер мен ұсыныстарды тағайындамауы мүмкін. Егер дәрігер қосымша тексеруді тағайындаса, оны міндетті түрде өту керек.
Мен дәрігер ретінде ата-аналарға баланың жақсы екеніне сенімді болу үшін өздері үшін профилактикалық тексеруден өтуді ұсынамын. Егер бәрі жақсы болса және ата-аналар бұған сенімді болса, онда вакцинацияға баруды ұсынамын. Вакцинациядан кейін егер температураның жоғарылауы болса, қызу түсіретін препараттарды беруді ұсынамын. Серуендеуге шығып, таза ауамен дем алуға болады. Бірақ қоғамдық орындардан аулақ болу керек. Егер қандай да бір сұрақтар туындаса, ата-аналар маған жүгінеді. Мен сұрақтардың барлығына жауап беремін, - дейді Нұржамал Әубәкірова.