9 Мамыр – Ұлы Жеңіс күні жақындап келеді. Бұл күн – халқымыздың ерлігі мен қайсарлығын еске салатын қасиетті мереке. Өкінішке қарай, жыл өткен сайын соғыс ардагерлерінің қатары сиреп барады. Биыл Жамбыл облысында бар болғаны бес қана майдангер қалды. Солардың бірі – Тұрар Рысқұлов ауданында тұратын Шалданбай Шаңбаев ақсақал. Биыл ғасырдан асып, 101 жасқа толған майдангердің өмір жолы – кейінгі ұрпаққа өнеге.
Шалданбай Шаңбаев 1924 жылы 10 ақпанда Жамбыл облысы, Т.Рысқұлов (бұрынғы Луговой) ауданына қарасты Жанатұрмыс ауылында дүниеге келген. Ол сұрапыл 1930-жылдардың ауыртпалығын көзімен көріп, сол кезеңнің сынақтарынан сүрінбей өткен жан. Ашаршылықтың ауыр кезеңдерін еске алған қария:
Сол кездің қиындығы сұмдық еді. Тамақ табу мұң, ел азып-тозып кетті. Бірақ қазақ төзімді халық қой, бір-біріне сүйеу болып, аман қалдық. Бүгінде шүкір, ұрпақтарым тоқ, бейбіт заманда өмір сүріп жатыр, – деп толғанады.
1942 жылы 18 жасқа толған Шалданбай Шаңбаев майданға шақырту алып, әскери борышын өтеуге аттанады. Алдымен Волга өзенінің жағасында төрт айлық әскери дайындықтан өтеді. Сол жылдың желтоқсан айында ол 227-атқыштар полкінің қатарында Сталинград түбіндегі шайқастарға қатысады. Қыс мезгілінің қатал ауа райына қарамастан, жаумен шайқасып, Отан қорғау жолында жан аямай күреседі.
Сталинград майданының қақ ортасында болған Шалданбай ата неміс басқыншыларының қаланы жермен-жексен еткенін өз көзімен көрді. Бомба жарылыстары мен үздіксіз атқылаудан қала түгі қалмай күйреген. Алайда кеңес жауынгерлері жауға тойтарыс беріп, 1943 жылдың басында қарсы шабуылға көшеді. Осылайша, ол Котельниково, Запорожье, Одесса қалаларын азат етуге қатысып, Румыния мен Венгрия аумағындағы қиян-кескі ұрыстарға қатысады.
Соғыста кім дос, кім жау екенін түсіну қиын еді. Бір сәтте жаныңдағы серігіңнен айырылып қаласың. Қар жауған түндерде окоптың түбінде бүрсеңдеп отырып, таңды қарсы алатын едік. Бірақ елге оралу үміті бізді алға жетеледі, – дейді майдангер.
Майдангер Германияның Франкфурт-на-Одер қаласында Жеңісті қарсы алды. Соғыста көрсеткен ерлігі мен батылдығы үшін Шалданбай Шаңбаев II дәрежелі "Отан соғысы" орденімен, "Маршал Жуков" медалімен және өзге де бірнеше марапаттармен наградталды.
1945 жылы соғыс аяқталған соң, Шалданбай ата туған жеріне оралады. Бірақ бейбіт өмір де өзінің қиындығын көрсетті. Өкінішке қарай, оның ағасы майданнан қайтпай, артында төрт баласы жетім қалды. Өзінің оқуын жалғастыру мүмкіндігі бола тұра, ардагер еңбекке араласып, ағасының ұл-қыздарын өз балаларымен бірге бағып-қағып өсірді. Алдымен тракторист, кейін бухгалтер мамандығын меңгеріп, ауыл шаруашылығында абыройлы еңбек етті. Еңбекқорлығы мен адалдығының арқасында ауданның құрметті азаматтарының қатарына қосылды.
Бүгінде Шалданбай ата үлкен әулеттің ақылшысы болып отыр. Өкінішке қарай, оның жан жары Мәкен ана 2019 жылы 19 сәуірде дүниеден өткен. Дегенмен, ардагердің артында ұрпағы, немере-шөберелері аман-есен өсіп келеді. Ол 6 ұл, 3 қыз тәрбиелеп өсірген. Қазіргі таңда олардың 49 немересі, 102 шөбересі, 5 шөпшегі бар. Биыл бұл әулетте ерекше қуаныш – жақында олардың 103-ші ұрпағы дүниеге келмек!
"Атамыз – өте мейірімді, тәрбиелік мәні зор әңгімелер айтады. Кешкі шай басында майданда көрген оқиғаларын айтып отырады. Адамгершілік, сабырлылық, шүкіршілік – осы үш қасиетті бізге өмірлік ұстаным етіп берді", – дейді үлкен келіні.
Ал, майдангердің ұлы Толқынбек мырза: "Әкеміз біз үшін үлкен тұлға. Ол өмірдің талай сынағынан сүрінбей өтті, соғыс майданында да, бейбіт күнде де күресе білді. Бізге әрдайым адалдық пен еңбектің маңыздылығын үйретіп келеді. Бүгінде біз үшін оның амандығынан артық ештеңе жоқ", – деп толғанады.
Биыл Шалданбай ата 101 жасқа толды! Ақпан айында аудан әкімі Ернар Есіркепов арнайы барып, майдангерді құттықтады. Сондай-ақ, Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрі Руслан Жақсылықовтың құттықтау хатын табыстады. Аудан басшысы ғасыр жасаған қарияның Жеңісті жақындатуға қосқан үлесін, ұзақ жылдар бойы атқарған еңбегін атап өтіп, ризашылығын білдірді. Өз кезегінде ардагер де жастық шағы мен майданда бастан кешкен естеліктерімен бөлісіп, ақ батасын берген еді.
1941 жылы соғыс өрті тұтанғанда Жамбыл жерінен 100 мыңнан астам азамат майданға аттанған еді. Олардың 39-ы Кеңес Одағының Батыры, ал тоғызы Даңқ орденінің иегері атанды. Уақыт өте келе ардагерлердің саны азайды: 2020 жылы 57 болса, 2021 жылы – 35, 2022 жылы – 26, 2023 жылы – 17. Ал 2024 жылы Жамбыл өңірінде бар болғаны бес майдангер қалды.
Ұлы Жеңістің 80 жылдығы қарсаңында біз ардагерлерімізге деген құрметімізді тағы бір мәрте көрсетуіміз керек. Олардың ерлігі – мәңгі, олар бізге бейбіт өмірдің бағасын түсіндіріп кетті. Шалданбай атаның ұзақ ғұмыры – бізге өнеге, ал оның өмір жолы – ұрпақтарға үлгі.