«QazaqGeography» – бұл Қазақстанның бай табиғаты мен өзіндік мәдениетін зерделеуге, тарихи-мәдени мұрасын сақтап, ұрпаққа аманаттауды мақсат еткен азаматтардың ерікті географиялық қауымдастығы болып табылады.
«QazaqGeography» 2013 жылы ұлттық географиялық қауымдастық ретінде құрылып, бүгінгі таңда мыңнан астам адамның басын біріктіріп отыр. Қауымдастықтың Қазақстан бойынша 11 аймақтық өкілдігі бар. Еліміздегі 14-ші мемлекеттік табиғи паркін құру идеясы туралы Қазақстан биоалуантүрлілікті сақтау қауымдастығы қолданбалы биология орталығының директоры, «QazaqGeography» республикалық қоғамдық бірлестігінің басқарушы кеңесінің мүшесі Сергей Скляренкомен сұқбаттасқан болатынбыз.
– Сергей мырза, «Ұлытау» ұлттық паркін құру идеясы қашан пайда болды?
– «Ұлытау» ұлттық паркінің идеясы 2009 жылы ҒЭҚ/ БҰҰДБ Дала жобасы аясында Қазақстанның биоалуантүрлілікті сақтау қауымдастығының жұмысы кезінде туған. Сол кездің өзінде бұрыннан келе жатқан аумақты кеңейту туралы мәселесі көтерілген болатын.Ұлытау жерінде тарихи және мәдени ескерткіштер орналасқан. Ол жерде туристер, оның ішінде Әулие-Ата атақты шыңдарына келушілер, емдік бұлақтарды тамашалаушылар да бар. Далалық зерттеуден кейін сарапшылар аумақтың экологиялық маңыздылығын бағалады. Сондықтан тиісті әкімшілікпен, күзет штатымен және басқалармен мемлекеттік Ұлттық табиғи парк құру идеясы пайда болды.
– «Ұлытау» ұлттық паркі неге қорық емес, ұлттық саябақ болып саналады?
– Саябақтың аумағы өзінің мәдени-тарихи дәстүрлерімен танымал. Ол соның ішінде Қазақ хандығының білім беру орталығы болып саналады. Яғни қазақ халқының тарихында ерекше рөл атқарады. Сондықтан «Ұлытау» – туризмді дамытудан зор үміт күттіретін мекен. Мысалы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтың қорықтар сияқты нысандары іс жүзінде көпшілікке қолжетімсіз болып табылады. Яғни, қорыққа тек ғылыми зерттеулер жүргізу мақсатында кіруге рұқсат етіледі. Ал туризм шағын күзет аймағында ғана мүмкін. Әр түрлі қорғаныс режимдері бар ұлттық парк табиғатты қорғау мүдделері мен туризмді дамыту мүдделерін біріктіруге өте ыңғайлы. Шынында да, туризмнің дамуы, оның ішінде жергілікті халықтың (экономикалық) мүдделерін білдіреді. Жергілікті тұрғындар өз бизнестерін ашып, ақша таба алады. Мысалы, қонақ үйлер ашып, экскурсиялар өткізіп немесе өз өнімдерін сата алады. «Ұлытау» ұлттық паркінде туризмнің классикалық-экологиялық туризм, тарихи туризм, қасиетті орындарға қажылық туризмі, танымдық туризм, этнографиялық туризм және тағы да басқа әртүрлі түрлері бар. Сондықтан да мұнда ұлттық саябақ құру ұсынылды.
– «Ұлытау» саябағын құрудағы мақсат пен міндеттер қандай?
– Біріншіден, ұлттық паркті құру өңірдің тарихи-мәдени және табиғи мұрасын біздің болашақ ұрпағымыз үшін сақтауға мүмкіндік береді. Екіншіден, бұл мәдени ағарту, яғни халық арасында табиғатты, мәдени және тарихи дәстүрлерді сақтау идеясын насихаттау.
– Қарағанды облысында орналасқан ұлттық саябақта жануарлардың, өсімдіктер мен құстардың неше түрі қорғауға алынған?
– Ұлттық парктің аумағында жыл бойы құстардың 200-ге жуық түрін кездестіруге болады. Олар: қара дегелек, дала бүркіті, бүркіт, белладонна, үкі және басқалары бар. Мұнда шамамен 25 қорғалатын сүтқоректілер мекендейді. Олардың арасында сирек кездесетін жануар түрлері – манулалар, ақбөкендер, арқарлар мекендейді. Сандар ұлттық парктің жұмыс барысы мен дамуы бойынша нақтыланатын болады.
«Ұлытау» саябағында 380-нен астам өсімдік түрі өседі. Сонымен қатар, мұнда балықтың бірнеше түрі, қосмекенділер және бауырымен жорғалаушылардың онға жуық түрі мекендейді. Сондықтан мұнда қалқантұмсық, дала жыланын таба аласыз. Жәндіктер мен арахнидтердің кем дегенде бірнеше жүздеген түрлерін кездестіруге болады.
– Жақын арада «Ұлытау» саябағында табиғатты қорғау бойынша қандай кешенді жұмыстар жүргізіледі?
– Жақын арада ұлттық саябақты қайта қалпына келтіру міндеті тұр. Ол Ұлытау ормандар мен жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мемлекеттік мекеменің негізінде құрылған. Ұлттық саябақтың жалпы штаты қаулы бойынша 90 адамды құрайды. Штат құрылғаннан кейін ұлттық саябақтың аумақты қорғауды реттеуін қоспағанда, бірінші кезекте инфрақұрылымды дамытуы керек. Екіншіден, қызметкерлерді оқыту және олардың біліктілігін арттыру қажет. Себебі көбінесе жергілікті тұрғындар жұмыс істейтін болады. Бұдан басқа, «Ұлытау» ұлттық паркінде түгендеу жүргізу кере. Яғни өсімдіктер мен жануарлар әлемі, саябақ инфрақұрылымы қандай жағдайда екенін зерттеу және түсіну қажет. Түгендеуден кейін алдағы 5 жыл жұмыс істейтін ұлттық саябақты басқару жоспары дайындалуы керек. Бұл мәселелермен сараптамалық ұйым – Қазақстан Республикасының Үкіметі мен БҰҰДБ-ның «Тұран жолбарысының реинтродукциясына жағдай жасау және Ұлытау тау сілемінің табиғи және тарихи-мәдени объектілерін сақтауға жәрдемдесу» гранты шеңберінде «QazaqGeography» республикалық қоғамдық бірлестігі айналысатын болады. «QazaqGeography» ғылыми, зерттеу және баспа қызметін жүргізетін сарапшыларды, география, экология, тарих салаларының ғалымдарын қамтитынын түсіну керек. Сондықтан осы ұйымның тәжірибесі парктің дамуына барынша оң әсер ететіні сөзсіз.
– «Ұлытау» ұлттық саябағының елдегі басқа саябақтардан ерекшелігі қандай?
– «Ұлытау» басқа саябақтардан үлкен тарихи-мәдени құрамдас бөлігімен ерекшеленеді деуге болады. Десе де дала аймағындағы алғашқы ұлттық саябақ емес. Дегенімен осындай тарихи-мәдени маңыздылығының арқасында ол Қазақстанның ұлттық саябақтарының қатарында ерекше орын алатыны сөзсіз. Оған туризмді дамытуда үлкен үміт артылады.
– «Ұлытау» аумағында туризмді қарқынды дамыту үшін қандай жұмыстар жүргізіледі?
– Ең алдымен жұмыс «Ұлытау» мұражай-қорығымен тығыз ынтымақтастықта жүргізілуі тиіс. Осы аумақта туризмді қарқынды дамыту үшін «Ұлытау» тарихи-мәдени қорығымен бірлесіп туризмді дамыту стратегиясы әзірленеді. Сондай-ақ қосымша зерттеулер жүргізілетін болады. Осының бәріне «QazaqGeography» Республикалық қоғамдық бірлестігі белсенді қатысады. Сонымен қатар негізгі мақсат – осы аймаққа туристерді тарту ғана емес. Менің ойымша, табиғи кешендерді сақтап, туризмді дамыту үшін олардың ағынын реттеу. Бір бөлігін «QazaqGeography» орындайтын Қазақстан Үкіметі мен БҰҰДБ-ның байланысы негізіндегі грант шеңберінде жергілікті тұрғындарды оқыту бойынша тренингтер, ықтимал рекреациялық жүктемелерге бағалау жүргізіледі. Және де бірнеше турпакеттер дайындалады. Туристік сүрлеу жолдарды көріктендіру жұмыстары орындалады. Мұның бәрі аймақта жоспарлы. Бірақ сонымен бірге жеделдетілген туризмді дамытуға ықпал етеді.
– Сұқбатыңызға рахмет!
Суреттер «QazaqGeography» республикалық қоғамдық бірлестігінің баспасөз қызметінен алынды