Адам өмірі туралы
Адам өмірі туралы айтылған қазақтың нақыл сөздері, мақал-мәтелдері:
Уақытты таңдамайды - онда өмір сүреді.
Нұрсұлтан Назарбаев
Адамдарға ақыл-парасат өз өмірін жақсарту үшін берілген.
Нұрсұлтан Назарбаев
Қазір - ынтымақтасу мен іскерлік кезеңі. Қазір адамдардың өмірін жақсартуға бағытталған шағын қадамдың өзі шалқыған даңғаза ұраншылдық пен үдере үндеушіліктен әлдеқайда маңызды.
Нұрсұлтан Назарбаев
Ата тұрып ұл сөйлесе - ер жеткені болар,
Ана тұрып қыз сөйлесе - бой жеткені болар.
Сырым Датұлы
Ағаңнан айырылсаң - қанатыңның қайырылғаны, әкеңнен айырылсаң - асқар тауыңның шағылғаны, сүйген жарыңнан айырылсаң - жапырағыңның қуарғаны, анаңнан айырылсаң - ағып жатқан бұлағыңның суалғаны.
Сырым Датұлы
Асылы, адам - өз өмірінің суретшісі. Ол өмірді сырлап бояуға, оған ажар, түр беруге, оны әшекейлеп, өрнектеуге еңбек етеді.
Ғабит Мүсірепов
Әр адамның өмірінде ұзақ күн, ұзақ түндері болады. Қысқа күн, қысқа түндері де болады.
Ғабит Мүсірепов
Жастықта көкірек - зор, уайым - жоқ.
Абай Құнанбаев
Кәрісі кімнің жоқ болса, жасы болар дуана.
Махамбет Өтемісұлы
Әлемді түгел көрсе де,
Алтын үйге кірсе де,
Ай нұрын ұстап мінсе де -
Қызыққа тоймас адамзат.
Бұқар Қалқаманұлы
Әлемді түгел білсе де,
Қызығын қолмен белсе де,
Қызықты күн қырындап,
Қисынсыз күйге түссе де -
Өмірге тоймас адамзат!
Бұқар Қалқаманұлы
Жақыңдап ажал тұрса да,
Жанына қылыш ұрса да,
Қалжырап, көңіл қарайып,
Қарауытып көзі тұрса да -
Үмітін жоймас адамзат!
Бұқар Қалқаманұлы
Құйрық атып құлия,
Түлкідей қашқан жылмия.
Қараңды үзіп барасың,
Бізден де, қайран дүния.
Көп жылдар қудым артыңнан,
Лашындай сызып жер қия.
Бірде шығып шарыққа,
Бірде тарттым тұңғия.
Шад-шадыман күндерім,
Демедім бастан өтер ғой.
Дәурен өтіп, жас жатіл,
Замандас құрбы адамдар,
Азайып келіп ол бітті.
Көрген түстей бәрі де,
Көзімнен болды зым-зия.
Ағаш едің құрма өскен,
Ұршық болдың шуда өскен.
Бір қалыпта тұрмақ жоқ,
Шығармалық мұны естен.
Шәңгерей Бөкеев
Адам - таңғажайып құбылыс! Оның жан дүниесі, ақыл-ойы, жан-жақты талант-қабілеті - құдіреттілік табиғатының, мүлдем беймәлім әрі ешқашан да танып-білу мүмкін емес мәңгілік құпияның нақты көрінісі осы емес пе?!
Шоқан Уәлиханов
Бұл фани ұзақ болса жүз жыл болар,
Байқасаң тоқтауы жоқ бұл бір сонар.
Сонаршы кешке дейін түлкі қуған,
Күн батып, шаршаған соң, ақыр қонар.
Сүйінбай Аронұлы
Адам баласы керуен сияқты: тоқтады, көшті де кетті.
Қорқыт ата
Өлгендер қайтып келмейді, шыққан жан қайтып енбейді.
Қорқыт ата
Ажал жетпей - өлмек жоқ.
Қорқыт ата
Атаның ұлы - атасына тартып туар.
Махмұд Қашқари
Бағың барда, жігіттер, - тоқталып, сірә, іркілмес,
Жұрт қарасын қызығып, бәрекелді деп шіркінге.
Майлықожа Сұлтанқожаұлы
Тумақ - сүннет, өлмек - парыз.
Майлықожа Сұлтанқожаұлы
Көңіл - мейман дүниеге.
Майлықожа Сұлтанқожаұлы
Андысқан мына дүниеде - біреуге-біреу табашы.
Жігіттің бағы қайтады - ағайын-жұртын алдаса.
Майлықожа Сұлтанқожаұлы
Атыңа батса алтын ер - атып ұр да, отқа жақ,
Ынтымақ-үлгі іздесең - қариясы басшы топқа бақ.
Майлықожа Сұлтанқожаұлы
Бақ қонады ұл таңдап,
Қонақ қонар үй тандап.
Болымы жоқ бозбала,
Бейнеттен қашар бұлтыңдап.
Майлықожа Сұлтанқожаұлы
Кәрінің үш түрі болады: біріншісі - қадірлі қария, екіншісі - қазымыр кәрі, үшіншісі - қадірі жоқ қыдырма шал.
Сырым Датұлы
Азамат жетім болмайды - халықтан болса панасы, халық жетім болмайды - басшы болса данасы.
Сырым Датұлы
Біреудің түйе жаятын кісісі жоқ, біреудің намаздан басқа ісі жоқ.
Сырым Датұлы
Ешкісі семіз, қойы арық-мал сорлысы,
Топырағы сортаң, суы ащы - жер сорлысы,
Әйелі семіз, ері арық - ел сорлысы.
Сырым Датұлы
Қарадан хан болсам - халқым қалаған болар,
Айырдан нар болсам - атам жараған болар,
Жоқтан бар болсам - құдайым қараған болар.
Сырым Датұлы
Ата тұрып ұл сөйлесе - ер жеткені болар,
Ана тұрып қыз сөйлесе - бой жеткені болар.
Сырым Датұлы
Дәурені озса - жасы жеткені болар, қамқа тозса - күтімі кеткені болар.
Сырым Датұлы
Көзі соқырдан көңілі соқыр жаман.
Әлихан Бөкейханов
Адам баласы бір-біріне өкімші де, құл да болған.
Әлихан Бөкейханов
Адам қызметі кіріспей қазына тумайды.
Әлихан Бөкейханов
Әр адам - бір-бір жұмбақ.
Шерхан Мұртаза
Елу деген - ердің, ерлік істердің жасы.
Шерхан Мұртаза
Орындалған арман - бақыт,
Орындалмаған арман - күйік.
Шерхан Мұртаза
Баласыз адам - бақытсыз адам.
Шерхан Мұртаза
Баласыз адам - бақытсыз адам.
Шерхан Мұртаза
Бала- бауыр етің.
Мақал - мәтел
Атаңның көңілі - балада, баланың көңілі далада.
Мақал - мәтел
Ағайынның аты озғанша, ауылдастың тайы озсын.
Мақал - мәтел
Күйеу - жүз жылдық, құда мың жылдық.
Мақал - мәтел
Ағаға қарап іні өсер.
Мақал - мәтел
Балалы үй - базар.
Мақал - мәтел
Бап шаппайды, бақ шабады.
Мақал - мәтел
Жетім өз кіндігін өзі кеседі.
Мақал - мәтел
Ер - бас, әйел - мойын.
Мақал - мәтел
Ағайынды сөз бұзар.
Мақал - мәтел
Адам құлақтан азады, көңілден семіреді.
Мақал - мәтел
Немере етін жеп, сүйегін тастайды.
Мақал - мәтел
Бір тумақ бар да, бірге өлмек жоқ.
Мақал - мәтел
Ағасы бардың - панасы бар, інісі бардың - тынысы бар.
Мақал - мәтел
Адам болар бала - ағайыншыл келеді, бай болатын бала - айырбасшыл келеді.
Мақал - мәтел
Атаның ұлы - атасына тартып туар.
Махмұд Қашқари
Бағың барда, жігіттер, - тоқталып, сірә, іркілмес,
Жұрт қарасын қызығып, бәрекелді деп шіркінге.
Майлықожа Сұлтанқожаұлы
Тумақ - сүннет, өлмек - парыз.
Майлықожа Сұлтанқожаұлы
Көңіл - мейман дүниеге.
Майлықожа Сұлтанқожаұлы
Андысқан мына дүниеде - біреуге-біреу табашы.
Жігіттің бағы қайтады - ағайын-жұртын алдаса.
Майлықожа Сұлтанқожаұлы
Атыңа батса алтын ер - атып ұр да, отқа жақ,
Ынтымақ-үлгі іздесең - қариясы басшы топқа бақ.
Майлықожа Сұлтанқожаұлы
Бақ қонады ұл таңдап,
Қонақ қонар үй тандап.
Болымы жоқ бозбала,
Бейнеттен қашар бұлтыңдап.
Майлықожа Сұлтанқожаұлы
Кәрінің үш түрі болады: біріншісі - қадірлі қария, екіншісі - қазымыр кәрі, үшіншісі - қадірі жоқ қыдырма шал.
Сырым Датұлы
Азамат жетім болмайды - халықтан болса панасы, халық жетім болмайды - басшы болса данасы.
Сырым Датұлы
Біреудің түйе жаятын кісісі жоқ, біреудің намаздан басқа ісі жоқ.
Сырым Датұлы
Ешкісі семіз, қойы арық-мал сорлысы,
Топырағы сортаң, суы ащы - жер сорлысы,
Әйелі семіз, ері арық - ел сорлысы.
Сырым Датұлы
Қарадан хан болсам - халқым қалаған болар,
Айырдан нар болсам - атам жараған болар,
Жоқтан бар болсам - құдайым қараған болар.
Сырым Датұлы
Ата тұрып ұл сөйлесе - ер жеткені болар,
Ана тұрып қыз сөйлесе - бой жеткені болар.
Сырым Датұлы
Дәурені озса - жасы жеткені болар, қамқа тозса - күтімі кеткені болар.
Сырым Датұлы
Көзі соқырдан көңілі соқыр жаман.
Әлихан Бөкейханов
Адам баласы бір-біріне өкімші де, құл да болған.
Әлихан Бөкейханов
Адам қызметі кіріспей қазына тумайды.
Әлихан Бөкейханов
Әр адам - бір-бір жұмбақ.
Шерхан Мұртаза
Елу деген - ердің, ерлік істердің жасы.
Шерхан Мұртаза
Орындалған арман - бақыт,
Орындалмаған арман - күйік.
Шерхан Мұртаза
Баласыз адам - бақытсыз адам.
Шерхан Мұртаза
Баласыз адам - бақытсыз адам.
Шерхан Мұртаза
Бала- бауыр етің.
Мақал - мәтел
Атаңның көңілі - балада, баланың көңілі далада.
Мақал - мәтел
Ағайынның аты озғанша, ауылдастың тайы озсын.
Мақал - мәтел
Күйеу - жүз жылдық, құда мың жылдық.
Мақал - мәтел
Ағаға қарап іні өсер.
Мақал - мәтел
Балалы үй - базар.
Мақал - мәтел
Бап шаппайды, бақ шабады.
Мақал - мәтел
Жетім өз кіндігін өзі кеседі.
Мақал - мәтел
Ер - бас, әйел - мойын.
Мақал - мәтел
Ағайынды сөз бұзар.
Мақал - мәтел
Адам құлақтан азады, көңілден семіреді.
Мақал - мәтел
Немере етін жеп, сүйегін тастайды.
Мақал - мәтел
Бір тумақ бар да, бірге өлмек жоқ.
Мақал - мәтел
Ағасы бардың - панасы бар, інісі бардың - тынысы бар.
Мақал - мәтел
Адам болар бала - ағайыншыл келеді, бай болатын бала - айырбасшыл келеді.
Мақал - мәтел
Кісі болар баланың - кісіменен ісі бар, кісі болмас баланың -кісіменен несі бар.
Мақал - мәтел
Жұт - жеті ағайынды, жиенімен - сегіз.
Мақал - мәтел
Ұл - қоныс, қыз - өріс.
Мақал - мәтел
Тумақ - парыз, өлмек - қарыз.
Мақал - мәтел
Қазақ сұраса келе қарын бөле болып шығады.
Мақал - мәтел
Ағайынның азары болғанмен, безері жоқ.
Мақал - мәтел
Құдаң - құрдасыңдай, құдағиың - сырласындай болсын.
Мақал - мәтел
Тақияма таққаным тал-тал моншақ,
Кер биеге жарасар кер құлыншақ.
Өлгеннен соң қаларсың қу сүйек боп,
Дауысыңның барында қалшы-ау шырқап.
Қара өлең
Жиырма бес өте шықты ескен желдей,
Қоныстан қопарылып көшкен елдей.
Жастықта думандатып жүре бердік,
Қайырылмай кететіні еске келмей.
Қара өлең
Ойнақ салып қозы-лақ жарда ойнайды,
Ойнамайтын, күлмейтін жан болмайды.
Ойнасаң өзің тендес жаспен ойна,
Кісі жары кісіге жар болмайды.
Қара өлең
Өлмесе қайда кетті - бұрынғының кәрісі, пайғамбардың бәрісі, жердің жүзін жалмаса да тоймайды - қара жердің талысы. Өткенге - өкінбе, келмеске - кейіме, өлім деген - ұзақ жолдың алысы.
Би-шешендер
Мен қартайдым - жол бердім,
Күн сенікі, жастарым!
Кәрілікке жеткізсе -
Талайды көрер бастарың.
Би-шешендер
Тыныш құлақ, жылы төсек, жақсы тамақ - егер осы жағдайлар түгел болса - адамның өзі де, көңілі де қартаймайды.
Би-шешендер
Қарыз деген - берсе бітеді,
Шам жарығы - сөнсе бітеді.
Қанша қызық дәурен сүрсең де,
Дүние қызығы - өлсең бітеді.
Би-шешендер
Жалған да жарық дүние! Бізден де бір күн қаларсың!
Шәңгерей Бөкеев
Күлелік те, ойналық,
Киелік те ішелік.
Мынау жалған дүние,
Кімдерден кейін қалмаған?!
Шалгиіз Тіленшеұлы
Қарт жақсы жас жақсысын күндемеген.
Шал Құлекеұлы
Адам әуелі бастан қартаяды.
Шал Құлекеұлы
Көңілі өсіп мейманасы асқан адам кәрілікті мойыңдамайды.
Шал Құлекеұлы
Өткен іске өкінген өмір зая.
Шал Құлекеұлы
Жастық өтер, кәрілік жетер
Шал Құлекеұлы
Елу - ердің жасы, жетпіс - оттың басы, сексен - шоқтың қасы.
Шал Құлекеұлы
Ханнан тақыт таярда - қараша жұртпен хас болар,
Байдан бақыт таярда - дәулетіне мас болар.
Кәріден абырой таярда - аңдығаны ас болар,
Жетесіз туған жігіттер - жиырма бесте жас болар.
Шал Құлекеұлы
Кәрілік - күлге аунаған кәрі бура.
Шал Құлекеұлы
Елу - ердің жасы екен, алпыс - бір сұмдықтың басы екен.
Шал Құлекеұлы
Өткен қайтып келмейді, алғанын құдай бермейді.
Шал Құлекеұлы
Ат - жетім: өрен жүйрік шабылмаған, құс - жетім: саятшысы табылмаған, әйел - жетім: өзінің теңін тауып қосылмаған.
Шал Құлекеұлы
Кәрі өлсе - дауыл тынғаны, жас өлсе - бәйтерегіңнің сынғаны.
Шал Құлекеұлы
Жас сыны: қырықта - қынаптағы қылыштаймын, елуде - әр қиынға жұмыстаймын, алпысымда - ашқарақ бөрідеймін, жетпісте - шала илеген терідеймін, жетпістен асып, сексенге келгенімде - к... кері кеткен перідеймін, тоқсанға келгенімде - торғайдаймын: атқа мініп, малымды зорға айдаймын, кемпір мен шалдан билік кеткеннен соң, отырып от басында ойбайлаймын. Тоқсан бесте - мен өзім тор болғамын, мүләйім отқа салған бор болғамын, кәрілік әбден езіп болғаннан соң - баланың баласына қор болғамын.
Шал Құлекеұлы
Кәрілік қалдырады ұятқа.
Шал Құлекеұлы
Өмір - самал, ажал - амал.
Тоқсары
Бұл фани ұзақ болса жүз жыл болар,
Байқасаң тоқтауы жоқ бұл бір сонар.
Сонаршы кешке дейін түлкі қуған,
Күн батып, шаршаған соң, ақыр қонар.
Сүйінбай Аронұлы
Адам ішіп-жеу үшін ғана өмір сүрмейді.
Сайф Сарайи
Кәрілік келсе - жігіттіктен қол үз: өзен кері ақпайды.
Сайф Сарайи
Адам - бір оқтық.
Сайф Сарайи
Әкеде де - әке, балада да - бала бар.
Міржақып Дулатов
Дүниенің басы-сайран, түбі-ойран.
Доспамбет жырау
Қоғалы көлдер, қом сулар - қойысқа қонған өкінбес,
Арыстандай екі бұтын алшайтып арғымақ мінген өкінбес.
Доспамбет жырау
Ат - биеден, алып - анадан.
Жанақ Сағындықұлы
Қыз алған қандай? - «Өзің білесің» дер. Жеңге алған қаңдай? - «Өзім білемін» дер. Жесір алған қандай? - «Балам біледі» дер.
Жиренше шешен
- Дүниеде не жетім?
- Жаңбыр жаумаған жер жетім, ата қонысынан ауған ел
жетім, жарынан айырылған ер жетім..
Жиренше шешен
Әкесі өлген - асқар тауы құлағанмен бірдей, шешесі өлген - ағар бұлағы суалғанмен бірдей, ағасы өлген - оң қанаты қайырылғанмен бірдей, інісі өлген - сол қанаты қайырылғанмен бірдей, апа-қарындасы өлген - өрісі тарылғанмен бірдей.
Жиренше шешен
Он бес жас - құйын қуған желмен тең, жиырма жас - дауыл ұрған көлмен тең, отыз бес - ағып жатқан селмен тең, қырық бес - аю аспас белмен тең, жетпіс бесте - өр көңілің жермен тең. Сексенде - селкілдеген шал боларсың, тоқсанда - сексенге де зар боларсың, жүзге келсең - дүние қызығынан күдеріңді үз: өлмей тірі жүргенге мәз боларсың.
Жиренше шешен
Төрт нәрседе үміт бар: жас - өсемін деп үмітті, жалғыз - көбейемін деп үмітті, жарлы - байимын деп үмітті, ауру - жазыламын деп үмітті. Көктемі мен жазы кетіп, жапырағы қуарған ағаштай ұрты солып, жағы суалған кәрілікте ғана үміт жоқ.
Жиренше шешен
Атаның орны балаға қалады.
Жүсіп Баласағұн
Ұл туса - әкеге тартар.
Жүсіп Баласағұн
Ата өлсе - бала аман.
Жүсіп Баласағұн
Ұлың менен қызың - жарқыраған екі көзің.
Жүсіп Баласағұн
Өмір - күшті, өлім - одан да күшті.
Жүсіп Баласағұн
Тағдырың бүгін - мұнда, ертең - анда айдайды.
Жүсіп Баласағұн
Барлық адамның тағдыры бір жерде түйіседі: құл да өледі, қожайын да өледі.
Жүсіп Баласағұн
Бұ дүние көлеңкедей ойнайды: қусаң - қашар, қашсаң - сенен қалмайды.
Жүсіп Баласағұн
Өткен өмірді қайтара алмайсың.
Жүсіп Баласағұн
Екі күндік өмір ғой бұл мұнартқан,
Оны қуып несіне адам құмартқан?!
Жүсіп Баласағұн
Бұл дүниеде екі-ақ есік бар: бірі - өмірге қарай ашылады, екіншісі - өлімге қарай ашады. Бірінші есікке енген адам - екінші есікке де енеді.
Жүсіп Баласағұн
Жатқан - тұрар, көтерілген - отырар, жарық - сөнер, жүрген кісі - тоқтар.
Жүсіп Баласағұн
Бұл өмірді беріпті ғой азапқа - қызық қуып, бос өткізіп азайтпа!
Жүсіп Баласағұн
Бұ жалған бергенін - алар, жиғаныңды - шешер.
Жүсіп Баласағұн
Адам өмірі - қылдан нәзік.
Жүсіп Баласағұн
Дүние - сарай, адам - керуен.
Жүсіп Баласағұн
Өлім - ғибрат.
Жүсіп Баласағұн
Өлім келсе - өкінбей-ақ бара бер,
Зарлағанмен естімейді қара жер.
Жүсіп Баласағұн
Кісі - өлер, сөз - қалар.
Жүсіп Баласағұн
Тірі адам - табылар.
Жүсіп Баласағұн
Алпыс жаста өмірдің дәмі кетеді.
Жүсіп Баласағұн
Өмірдің гүлі - жігіттік шақ.
Жүсіп Баласағұн
Балалық өтті дегенше - жігіттік жетті десеңші.
Жүсіп Баласағұн
Жасық жас - өкінішпен өседі, қайратты қарт - тыныш өмір кешеді.
Жүсіп Баласағұн
Адам баласының бәрі де өлгелі жаралған.
Күлтегін
Бір бала бар - атасына жете туады,
Бір бала бар - атасынан өте туады,
Бір бала бар - к-нен кері кете туады.
Қазыбек Келдібекұлы